Bitka za Obodnički vis 1944.
Bitka za Obodnički vis počela je 28. jula 1944., kada su ustaška 2. bojna 3. lovačke pukovnije i ustaška milicija iz Kotor-Varoši, napale iz pravca Kotor-Varoš – Obodnik. Odbrana ove strateški važne tačke bila je zadatak 14. srednjobosanske udarne brigade. Sa dodatnim borbama u bližem okruženju, trajala je do 4. augusta iste godine, ali su borbe nastavljene prema Šipragama, Korićanima i Skender Vakufu.[1][2][3]
| Bitka za Obodnički vis (Veliki Obodnik) 1944. | |||
|---|---|---|---|
| Narodnooslobodilačka borba i Drugi svjetski rat | |||
| Datum | 28. jula - 4. augusta 1944. | ||
| Lokacija | Područje Obodnika | ||
| Ishod | Oslobođenje Obodnika | ||
| Sukobljene strane | |||
| |||
| Komandanti | |||
| |||
| Vojne jedinice | |||
| |||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Početna situacija
urediObodnik od davnina bio značajna lokalna raskrsnica kimunikacija uz Vrbanju (prema Šipragama i Kruševu Brdu) i njenu pritoku Kruševicu (prema Maslovarama i Tesliću. Kao dominantna uzvisina iznad Obodnika, Obodinski vis, tj. (kartografski) Veliki Obodnik (640 m) je bio važna strateška tačka u svim vojnim operacijama oko Obodnika, Orahove i Maslovara i dalje prema Tesliću i Doboju. Jaka strateška pozivija V. Obodnika je pojačana činjenicom da je na rastojanju od oko jedan kilometar od vrha, njegovo podnožje (uz Vrbanju) niže za 300 m , tj. na visini od 340 m n/v.
Prethodni uspjesi neprijatelja u odbrani pozicija oko Prnjavora i Teslića imali su teške posljedice u razvoju pokreta otpora u Srednjoj Bosni. Neprijateljske snage su u tim uvjetima iz pravca Kotor-Varoš – Teslić, prijetille i prodorom od Obodnika ka Šipragama, gdje je bila divizijska bolnica.
Njoj su se u početku suprostavili samo 2. i 3. bataljon 14. brigade. Iz četničkih dokumenata se vidi da je lijepog 28. Jula, komandant 2. bataljona Vrbaske četničke brigade, oko 15 sati, od komandanta ustaške milicije, Kotor-Varoš Zvonke Jovića dobio pismo u kjem ga ovaj obavještava da:
»...snage iz Kotor-Varoši napadaju prema Šipragama i da su zauzele brdo Stol i s. Večiće i Hrastik«.
Prema svim procjenama, neprijatelj je bio više zainteresiran za napad na partizansku Bolnicu u Šipragama nego sam Teslić, ali da bi došao do Šipraga morao je da prodre do Obodničkog visa, a taj pravac branio je 3. bataljon. Držao je položaje na kosama oko Vrbanjaca, prema Uzlomcu.
Ujutro, 28. jula, dva aviona su prvo nadletala i bombardirala položaje 3. bataljona 14. SNOUB-a, a istovremeno se vodila borba i na kosama južno od Vrbanje, na liniji sela Dragiševac – Podstaza – Orahova, gdje se branio 2. bataljon, koga je napadala ustaška milicija iz pravca sela Sokoline (Kotor-Varoš).
Naredne večeri, 3. bataljon je poslao jednu četu u protunapad , da bi potisnuo neprijatelja sa lijevog krila njegovih položaja. Bataljonom je komandovao zamjenik komandanta Vlado Jotanović. Glavnina čete, koja je napadala sa fronta, doprla je do neprijateljskih rovova, ali napad nije uspio.
Sutradan izjutra, po još pospanim borcima 3. bataljona počele su da padaju minobacačke granate. Zatim je napala i neprijateljska pješadija, podržana vatrom pušaka, puškomitraljeza i teških mitraljeza.
Neprijatelj je bio daleko nadmoćniji, a skupa sa „nekim njemačkim dijelovima“ u kotorvaroškoj miliciji, njegove snage su imale oko 1.500 vojnika i starješina.
Borbene operacije
urediPartizani 3. bataljona nisu bili za odstupanje, pa je došlo do velikih borbi koje su registrirane i u četničkim dokumentima:
»Nijemci i Hrvati zauzeli Stol, Večiće, Obodnički vis i Maslovare. Topove su izvukli na Obodnički vis borba je žestoka vođena.«
Zauzimanjem Obodničkog visa neprijatelju bi se otvorila mogućnost prodora u oba oravca: ka Tesliću i Divizijskoj bolnici. Partizani su morali braniti i zalihe hrane koje su dan ranije, sa područja Prnjavora, u karavanu zaprežnih kola sa žitom za Bosansku Krajinu.
Četvrti bataljon brigade je preko planina Čavke i Javorove, 28. jula stigao na prijevoj Klupe (Borja) i tu kratkio odmorio, a zatim, poslije ponoći, nastavio pokret preko prijevoja Solila za Maslovare. U međuvremenu, neprijatelj je već bio zauzeo Obodnik. Cio rejon nadlijetali su neprijateljski avioni i tukli i 4. bataljon. Bilo je i ranjenih boraca
Tridesetog jula četnici su napali pratnju 4. bataljona koja je četi doturala hranu i oteli svu hranu i opremu komore, ali je Četa brzo preotela taj plijen. Sukobi sa četnicima su nastavljeni naredne noći. Odred je iz sela Čečava je pratio sekretara Okružnog komiteta KPJ za srednju Bosnu [Ilija Kostić|[Iliju Kostića]], istovremeno i za Bosansku Krajinu joji se zaputio prema Šipragama. Sekretar je sprovodio bivšeg komandanta teslićkog NDH garnizona potpukovnika Ivčevića. Dijelovi čete 4. bataljona koji su držali položaje na cesti mislili su da se radi
o četnicima, zabunom su otvorili vatru po borcima Teslićko-tešanjskog odreda, a ovi uzvratili. Tek nakon što je četa 4. bataljona brigade zarobila jednog "protivničkog borca iz odjeljenja za zaštitu naroda (OZNA) iz Prnjavora, shvatilo se u kakvoj su zabludi i jedni i drugi. Taj međupartizanski sukob je iskoristio domobranski potpukovnik Ivčević i pobjegao.
Štab 14. srednjobosanske udarne brigade brigade se sastao u selu Borci, 31. jula sa štabovima 2, 3. i 4. bataljona i razmotrio novonastalu situaciju. Ocijenjeno je da se opasnost od daljeg prodora neprijatelja može otkloniti samo zauzimanjem Obodničkog visa. Međutim, na tom položaju neprijatelj je , pored rovova, imao i veći broj drveno-zemljanih bunkera i strmu padinu prema jugu.
Brigada je tada imala 4 teška minobacača, a iznad sela Borci prema Očaušu sklonjeno tridesetak teških mina izvučenih prilikom oslobođenja Teslića. Dogovoreno je da u napadu učestvuju snage 3. i 4. bataljona i da krenu na juriš kada po Obodničkom visu bude otvorena minobacačka vatra. Dovlačenje minobacača i komandovanje gađanjem u toku napada preuzeo je komandant 4. bataljona Šipka. Prvog augusta, oko 8 sati, sa padina sela Borci naspram Obodničkog visa minobacači su ispalili su prvu minu,a zatim, nakon korekture poslije podbačaja, po Obodničkom visu je otvorena sistematska vatra iz sva četiri oruđa (minama od 6 kg). Istovremeno izveden i i nezadrživ juriš boraca 3. i 4. bataljona 14. brigade.
Vojnici ustaške 2. bojne 3. lovačke pukovnije nisu izdržali i počeli su da bježe. Odstupajuće dijelove ove bojne vatrom su dočekali borci 2. bataljona, sa lijeve obale Vrbanje.
Epilog
urediNa Obodničkom visu (Velikom Obodniku) je poginulo osam i ranjeno ioko 20 neprijateljskih vojnika. Na Vis je izvučen brigadni top 37 mm iz kojeg je za neprijateljem ispaljeno par granata. Odstupajući, ustaše i ostali su se zaustavili na ranije pripremljenim položajima na liniji selo Dabovci- Hrvaćani.
Zadržavajući se na tim položajima, neprijatelj je nagovještavao namjeru prodora ka Tesliću i/ili Šipragama.
Iz telegrama štaba 53. divizije upućenog štabu 5. korpusa vidi se da je 2. avgusta neprijatelj od Kotor-Varoši prema 14. brigadi ubacio nekoliko hiljada vojnika i da je u protunapadu ubijeno 6 vojnika, među njima i jedan satnik, a da je 20 neprijateljskih vojnika ranjeno.
Četvrtog augusta 14. brigada je izvršila koncentričan napad na neprijatelja, koji je pokušao dati otpor, koji je slomljen. Neprijateljske snage su bile prisiljene na povlačenje, a u četničkim dokumentima o tome piše:
»4. o. m. ujutro čula se velika borba u dolini Vrbanje od Vrbanjaca do Rujevice«
Udokumentima oružanih snaga NDH je navedeno:
»...borbena skupina koja je nadirala iz Kotor-Varoši prema Tesliću morala se povući pred nadmoćnijim neprijateljskim snagama.«
Centralna partizanska bolnica u Šipragama sačuvana je tako od napada ustaške 2. bojne 3. lovačke pukovnije. Neprijatelj je u ovom neuspjelom poduhvatu u periodu od 28. jula do 4. augusta 1944. imao oko 50 mrtvih i ranjenih.
Reference
uredi- ^ Samardžija S. (1983): Četrnaesta srednjobosanska NOU brigada. Skupština opštine Prnjavor, Banja Luka.
- ^ Petrić N.(2006): Sto pedeset godina moje porodice – 1885-2005. Radnička štampa, Beograd, ISBN 86-7073-1134.
- ^ Đondović R., Ur. (1989): Sanitetska služba u narodnooslobodilačkom ratu Jugoslavije 1941-1945, Knj. 2: Nastanak i razvoj sanitetske službe u oružanim snagama narodnooslobodilačkog pokreta u Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori, Hrvatskoj i Makedoniji; Biblioteka Ratna prošlost naroda i narodnosti Jugoslavije, knj. 361. Monografija Jedinica NOV i PO Jugoslavije, Knj. 150). Vojnoizdavački i novinski centar, Sanitetska uprava SSNO, Beograd.