Beogradska deklaracija
Beogradska deklaracija (ruski: Белградская декларация) jest dokument koji su potpisali predsjednik SFR Jugoslavije Josip Broz Tito i sovjetski vođa Nikita Hruščov 2. juna 1955. godineu Beogradu, a kojim je došlo do kratkog pomirenja između dvije države.[1][2] Pregovori koji su prethodili potpisivanju dokumenta vodili su se između 27. maja i 2. juna.
| Vrsta | Deklaracija |
|---|---|
| Kontekst(i) | Normalizacija odnosa između SFR Jugoslavije i Sovjetskog Saveza nakon smrti Staljina. |
| Potpisan | 2. juni 1955 |
| Lokacija | Beograd, SFR Jugoslavija |
| Strane |  SFR Jugoslavija Sovjetski Savez |
| Potpisnici | Josip Broz Tito Nikita Hruščov |
| Jezici | srpskohrvatski i ruski |
Deklaracija je garantovala nemiješanje u unutrašnje stvari Jugoslavije i legitimisala pravo na tumačenje drugih oblika socijalističkog razvoja u različitim zemljama.[3] Dok deklaracija nije uspjela u postizanju trajnog zbližavanja između dvije zemlje (rezultat jugoslavenske anksioznosti u vezi sa Mađarskom revolucijom 1956. ), ona je uticala na jugoslavensko odvajanje od Balkanskog pakta sa državama članicama NATO- a, Turskom i Grčkom.[2]
Pozadina
uredi
Od raskola Tito-Staljin 1948. godine, došlo je do raskola u odnosima između Sovjetskog Saveza i Jugoslavije, jer je Josip Broz Tito uspostavio socijalistički režim ne poštujući doktrinu Josifa Staljina.
Nakon Staljinove smrti 1953. godine, Tito je morao da bira između zapadnijeg pristupa reformama ili sporazuma sa novim sovjetskim liderom Nikitom Hruščovim. Dvije zemlje su zvanično ponovo uspostavile diplomatske odnose sa sovjetskim ambasadorom Vasilijem Valkovim koji je stigao u Beograd 30. jula i jugoslavenskim ambasadorom Dobrivojem Vidićem koji je stigao u Moskvu 30. septembra 1953.[4] To, međutim, nije automatski dovelo do normalizacije između dvije vladajuće stranke. Komunistička partija Sovjetskog Saveza i Savez komunista Jugoslavije razmijenili su pisma krajem 1955.
Tito je pokušao da se pomiri sa Sovjetskim Savezom, pozivajući Hruščova u Beograd 1955. godine. Putovanje Hruščova u Beograd ponekad je kolokvijalno poznato kao "sovjetska kanoza".[5]
Ovaj sastanak je rezultirao Beogradskom deklaracijom kojom je okončan period Informbiroa, dajući drugim socijalističkim zemljama pravo da tumače marksizam na drugačiji način, i osigurao ravnopravnije odnose između svih satelitskih država i Sovjetskog Saveza. Ali granice ovog sporazuma postale su evidentne nakon sovjetske intervencije u Mađarskoj u oktobru 1956.; nakon toga je uslijedila nova sovjetska kampanja protiv Tita, koja je jugoslavensku vladu smatrala odgovornom za mađarski ustanak. Sovjetsko-jugoslavenski odnosi prošli su kroz slične hladne periode 1960-ih (nakon nasilnog završetka Praškog proljeća i potonje invazije Varšavskog pakta na Čehoslovačku) i nakon toga.[6]
Također pogledajte
urediReference
uredi- ^ "The signing ceremony of the Belgrade Declaration, Belgrade, Yugoslavia, 2 July 1955. Artist: Anon". Heritage Images. Arhivirano s originala, 20. 2. 2022. Pristupljeno 26. 8. 2021.
- ^ a b Žarković, Petar. "Yugoslavia and the USSR 1945 - 1980: The History of a Cold War Relationship". YU historija. Pristupljeno 26. 8. 2021.
- ^ Lazić, Milorad (4. 12. 2017). "The Soviet Intervention that Never Happened". Woodrow Wilson International Center for Scholars. Pristupljeno 26. 8. 2021.
- ^ Osmanagić, Danijel (17. 5. 2020). "Beograjska deklaracija, eden največjih Titovih političnih uspehov". Zgodovina na dlani (jezik: slovenski). Pristupljeno 27. 8. 2021.
- ^ Jakovina, Tvrtko (2020). Budimir Lončar: Od Preka do vrha svijeta [Budimir Lončar: From Preko to the Top of the World] (jezik: hrvatski). Zaprešić, Croatia: Fraktura. str. 292. ISBN 978-953-358-239-9.
- ^ Holt, Robert T. (1958). Radio Free Europe. Minneapolis: University of Minnesota Press. str. 163. ISBN 0-8166-0160-7.