Asteroidni pojas
Asteroidni ili planetoidini pojas je predio Sunčevog sistema između putanja Marsa i Jupitera, sa prosječnim udaljenostima od Sunca između 1.7 i 4 AJ, kojega karakterizira prisutnost brojnih asteroida. Većina asteroida u pojasu imaju ekscentricitete od 0.1 do 0.2. Područje najveće gustoće putanja asteroida je između 2.2 i 3.3 AJ. Orbitalni period traje 3,2-5,8 godina. Zbog međusobnih sudara njihove putanje se znatno mijenjaju. Nedostatak asteroida u neposrednoj blizini Jupitera naziva se Kirkwoodova praznina. Do sada je otkriveno, s najmanjim prečnikom od 1 km, oko 740000 asteroida.[1][2]
Otprilike polovina mase Glavnog pojasa sadržana je u četiri najveća asteroida: Ceres, Vesta, 2 Pallas i Hygiea. [3] Ukupna masa pojasa iznosi približno 4% mase našeg Mjeseca.
Ceres, jedini objekt u pojasu asteroida dovoljno veliki da može biti patuljasta planeta, ima prečnik od oko 950 km, dok Vesta, 2 Pallas i Hygiea imaju srednji prečnik manji od 600 km. [4][5][6] Preostala tijela pojasa su manja od navedenih. Materijal asteroida tako je tanko raspoređen da su brojne bespilotne letjelice proletjele pojas bez većih incidenata. [7] Uprkos tome, događaju se sudari između velikih asteroida, koji mogu dovesti do stvaranja porodice asteroida čiji članovi imaju slične orbitalne karakteristike i sastav. Pojedinačni asteroidi unutar asteroidnog pojasa kategorizirani su prema njihovim spektrima, a većina ih spada u tri osnovne grupe: ugljični (tip C), silikatni (tip S) i bogati metalima (tip M).
Pojas je nastao od primordijalne (iskonske) Sunčeve nebule, kao grupa planetezimala [8]. Planetezimali su manji prethodnici protoplaneta. Između Marsa i Jupitera, gravitacione perturbacije s Jupitera dale su protoplanetama toliko orbitalne energije da ove nisu mogle formirati planetu [9]. Sudari među tijelima pojasa su postali previše nasilni i umjesto da se spoje, planetezimali i većina protoplaneta su se razbili. Kao rezultat toga 99,9% izvorne mase pojasa asteroida izgubljeno je u prvih 100 miliona godina od nastanka Sunčevog sistema [10]. Neki su se fragmenti na kraju našli u unutrašnjem Sunčevom sistemu, što je dovelo do sudara meteorita s unutrašnjim planetama. Orbite asteroida i dalje su znatno poremećene kad god njihov period okretanja oko Sunca tvori orbitalnu rezonancu s Jupiterom. Na tim orbitalnim udaljenostima nastaje Kirkvudova pukotina dok se oni premještajuu druge orbite [11].
Dana 22. januara 2014, ESA-ini naučnici objavili su prvo otkriće vodene pare na Ceresu, najvećem objektu u pojasu asteroida [12]. Otkrivanje je izvršeno korištenjem infracrvenih senzora svemirske opservatorije Herschel. Nalaz je bio neočekivan jer se za komete, a ne za asteroide, smatralo da ispuštaju ovakva isparenja. Prema jednom od naučnika "Granice između kometa i asteroida postaju sve nejasnije" [13]-
Većina meteorita koji padnu na Zemlju dolazi baš iz ovog dijela Sunčevog sistema.
Historija nastanka
urediPostoji nekoliko teorija. Prema jednoj teoriji, koja je u međuvremenu odbačena, asteroidi su nastali kao ostaci ranih planeta. Druga teorija, smatra da su asteroidi bili mlade planete koje se nisu mogle potpuno formirati zbog jake gravitacije Jupitera. Kasnije su se međusobnim sudarima razdijelili na manje gromade.[2]
Podjela
urediOvaj pojas često se naziva i Glavni asteroidni pojas, ili Glavni pojas, da bi se napravila razlika u odnosu na druge populacije asteroida. Postoje grupe Apoheli, Ateni, Apoloni, Amori kao i asteroidi glavnog pojasa.[2]
Grupa Apoheli
urediOvdje se ubrajaju oni čija putanja se nalazi u području Zemljine putanje. Poznati su: 2003 CP20 i 2004 JG6.
Grupa Ateni
urediNazivaju se i neobične patuljaste planete, jer imaju nejasnu putanju. Najpoznatiji predstavnik je 2620 Aten (stari naziv 1976 AA). Do oktobra 2007 otkriveno je oko 419 objekata.
Grupa Apoloni
urediTo je veoma opasna grupa za Zemlju, naziv im potječe od asteroida 1862 Apolon. Njihove putanje presijecaju Zemljinu, 3200 Phaethon primjera radi prečnika od 5 km, približava se Suncu i do 20,9 miliona km. Poznati su još 2102 Adonis i 69230 Hermes. Do sada (oktobar 2007.) poznato je ukupno 2834 objekta, koji se ubrajaju u ovu grupu.
Grupa Amori
urediOva grupa ima putanju tačno između Marsa i Zemlje. Poznati su 1221 Amor i 433 Eros, trenutno (oktobar 2007.) pripada 2090 objekata ovoj grupi.
Asteroidi u glavnom pojasu
uredi
Glavni pojas se dijeli na tri područja: unutrašnje, srednje i vanjsko. Svako područje ima nekoliko tzv. porodice asteroida.
Unutrašnje područje
urediOvdje postoje tri porodice asteroida: Flora, Vesta i Nysa.
Srednje područje
urediOvdje postoje dvije porodice asteroida: Eunomia i Gefion.
Vanjsko područje
urediIma četiri porodice: Koronis, Eos, Themis i Hygiea.
Asteroidi
urediReference
uredi- ^ Astroidengürtelspektrum.de, objavljeno 9.7.2015 (de)
- ^ a b c Asteroiden und Asteroiden-Gürtel Arhivirano 30. 4. 2015. na Wayback Machinemeta-evolutions.de, objavljeno 9.7.2015 (de)
- ^ Matt Williams (2015-08-23). "What is the Asteroid Belt?". Universe Today. Pristupljeno 20-01-2021.
- ^ Krasinsky, G. A.; Pitjeva, E. V.; Vasilyev, M. V.; Yagudina, E. I. (July 2002). "Hidden Mass in the Asteroid Belt". Icarus. 158 (1): 98–105. Bibcode:2002Icar..158...98K. doi:10.1006/icar.2002.6837.
- ^ Pitjeva, E. V. (2005). "High-Precision Ephemerides of Planets—EPM and Determination of Some Astronomical Constants" (PDF). Solar System Research. 39 (3): 176–186. Bibcode:2005SoSyR..39..176P. doi:10.1007/s11208-005-0033-2. Arhivirano s originala (PDF), July 3, 2014.
- ^ Yeomans, Donald K. (July 13, 2006). "JPL Small-Body Database Browser". NASA JPL. Arhivirano s originala, 29 September 2010. Pristupljeno 21-01-2021. Provjerite vrijednost datuma u parametru:
|access-date=(pomoć) - ^ Brian Koberlein (12-3-2014). "Why the Asteroid Belt Doesn't Threaten Spacecraft". Universe Today. Pristupljeno 21-01-2021.
- ^ How Did The Asteroid Belt Form? Was There A Planet There?" Arhivirano 6. 12. 2018. na Wayback Machine. CosmosUp. 17-01-2016. Pristupljeno 25-01-2021.
- ^ Nola Taylor Redd (11-06-2012). "Asteroid Belt: Facts & Information". Space.com. Pristupljeno 25-01-2021
- ^ Beatty, Kelly (March 10, 2009). "Sculpting the Asteroid Belt". Sky & Telescope. Pristupljeno 25-01-2021
- ^ Delgrande, J. J.; Soanes, S. V. (1943). "Kirkwood's Gap in the Asteroid Orbits". Journal of the Royal Astronomical Society of Canada. 37: 187
- ^ Küppers, Michael; O’Rourke, Laurence; Bockelée-Morvan, Dominique; Zakharov, Vladimir; Lee, Seungwon; von Allmen, Paul; Carry, Benoît; Teyssier, David; Marston, Anthony; Müller, Thomas; Crovisier, Jacques; Barucci, M. Antonietta; Moreno, Raphael (2014). "Localized sources of water vapour on the dwarf planet (1) Ceres". Nature. 505 (7484): 525–527.
- ^ Harrington, J. D. (22 January 2014). "Herschel Telescope Detects Water on Dwarf Planet – 14-021". NASA. Pristupljeno 25-01-2021
Također pogledajte
uredi
