André-Marie Ampère
André-Marie Ampère (20. januar 1775 – 10. juni 1836) bio je francuski fizičar i matematičar. Najznačajniji su njegovi pionirski radovi iz elektromagnetizma. Utvrdio je da se kružni tok električne struje ponaša kao magnet. Za linearne tokove električne struje našao je zakon prema kojem se dva paralelna vodiča međusobno privlače kad kroz njih teče struja istog smjera, a odbijaju ako su struje protivne. Time je udario temelje elektrodinamici.[1][2]
André-Marie Ampère | |
|---|---|
 | |
| Rođenje | 20. januar 1775. |
| Smrt | 10. juni 1836 (61 godina) Marseille, Kraljevina Francuska |
| Zanimanje | Fizičar i matematičar |
Po njemu je mjerna jedinica za jačinu električne struje nazvana Amper.
Djetinjstvo i obrazovanje
uredi
André-Marie Ampère rodio se 20. januara 1775 u Poleymieuxu kod Lyona. Otac mu je bio Jean-Jacues Ampère a majka Jeanne. Andre dobija privatnu nastavu kod kuće, školu nije posjećivao. Ampère se intenzivno pozabavio enciklopedijom od Diderota i d'Alamberta. Od 1778 Ampère se bavi matematikom. Čitao je radove švicarskog matematičara Leonharda Eulera (Ojler) i njegovog učitelja Jakoba Bernoullija (Bernouli). 1789 događa se francuska buržoaska revolucija. Trupe Francuskog nacionalnog konventa zauzimaju u oktobru Lyon. U godini 1793 Ampèreov otac biva pogubljen giljotinom, nakon što je podigao tužbu protiv predsjedavajućeg Jakobinca. Ampère ženi 1799 Julie Carro s kojom ima sina Jean-Jacquesa. Gradi svoj labor i daje privatno nasavu matematike, fizike i hemije. 1802 Ampère predaje kao profesor u Bourg-en-Bresse. Objavljuje "Considérations sur la théorie mathématique du jeu" (bos. Matematička razmatranja teorije igara na sreću) djelo koje se bavi lutrijom i kockom. Supruga Julie Carro umire 1803 nakon teže bolesti. Ampère predaje kao profesor matematike na gimnaziji u Lyonu. S drugom suprugom Jenny Potot je imao kćerku Albine, brak se razvodi nakon dvoje godine.[1]
Rad na elektromagnetizmu
urediAndré-Marie Ampère prelazi 1807 na Pariski univerzitet École polytechnique gdje postaje generalni inspektor. Bavi se hemijom i filozofijom. 1820 otkriva rad danskog fizičara Hans Christian Oersteda, koji je istraživao magnetizam. Budući da Oersted nije obraćao pažnju na Zemljino magnetno polje, Ampère otkriva da kompasna igla stoji uvijek okomito spram jednog električnog provodnika. Ustanovljava da je struja, koja teče kroz provodnik, stvarni izrok magnetnog polja. Radi sa provodnicima i istražuje njihovo međudjelovanje (privlačenje i odbijanje). Ampère je definisao pojmove električnog napona, struje kao i njen pravac.[1]
Otkriće elektrodinamike
urediNa osnovu svojih zapažanja tokom opita, Ampère uvodi novu granu (disciplinu) elektrotehnike pod nazivom elektrodinamika. Elektrodinamika je bila osnova za Wernera von Siemensa koji je konstruisao prvi električni generator. Ampère objavljuje teoriju električnog strujanja molekula. Nakon što se njegovo zdravstveno stanje pogrošava, povlači se iz naučnog istraživanja. 10. juna 1836 umire Ampère od upale pluća. Mjerna jedinica za jačinu električne struje dobija njegovo ime.[1]
Također pogledajte
urediReference
uredi- ^ a b c d "André-Marie Ampère". dibb Biographien (jezik: njemački). Pristupljeno 19. 5. 2018.
- ^ "André Marie Ampère". Who's Who (jezik: njemački). Pristupljeno 19. 5. 2018.
Vanjski linkovi
uredi
André-Marie Ampère na Wikimedia Commonsu
