Republika Gorski Karabah
Gorski Karabah ili Nagorno-Karabah (armenski: Արցախ, tj. Artsakh, Լեռնային Ղարաբաղ, tj. Lernayin Gharabagh, azerski: Dağlıq Qarabağ, ruski: Нагорный Карабах, Nagornij Karabah)[1] bivša je nepriznata država koja se nalazila u Zakavkazju čiju nezavisnost su priznavale tri države koje nisu članice Ujedinjenih naroda (Abhazija, Južna Osetija, Pridnjestrovlje). Pod kontrolom Gorskoga Karabaha nalazila se većina bivše Gorskokarabške autonomne oblasti s područjem uz nju. Glavni grad Gorskoga Karabaha bio je Stepanakert.
| Nagorni Karabah Լեռնային Ղարաբաղ , Leṙnayin Ġarabaġ (Armenski) Dağlıq Qarabağ / Yuxarı Qarabağ (Azerbejdžanski) Нагорный Карабах, Nagorny Karabakh(Ruski) |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Himna: "Azat u ankakh Artsakh" |
||||||
 |
||||||
| Glavni grad | Stepanakert |
|||||
| Zakonodavstvo | ||||||
| Nezavisnost | Od Azerbejdžana | |||||
• Priznato |
nepriznata | |||||
| Stanovništvo | ||||||
• Ukupno |
138,000 | |||||
Između 1991. i 2023, Gorski Karabah je kontrolisao dijelove bivše Nagorno-Karabaške autonomne oblasti Azerbejdžanske Sovjetske Socijalističke Republike, uključujući njen glavni grad Stepanakert. Bio je enklava unutar Azerbejdžana od rata u Nagorno-Karabahu 2020. do azerbejdžanske ofanzive 2023., kada je azerbejdžanska vojska preuzela kontrolu nad preostalom teritorijom pod kontrolom Gorskog Karabaha. Njen jedini kopneni pristup Armeniji nakon rata 2020. bio je preko 5 km širokog koridora Lačin, koji je stavljen pod nadzor ruskih mirovnih snaga.[2]
Na područje Gorskog Karabaha, pretežno naseljenog Armenima, polagale su pravo i Azerbejdžanska Demokratska Republika i Prva Republika Armenija kada su obje zemlje postale nezavisne 1918. nakon pada Ruskog Carstva. Kratak rat oko regije izbio je 1920. Spor je uglavnom odložen nakon što je Sovjetski Savez uspostavio kontrolu nad tim područjem i stvorio Gorsko Karabahsku autonomnu oblast (NKAO) u okviru Azerbejdžanske SSR 1923. Tokom sovjetskog perioda, Armeni su u autonomnoj oblasti Goraki Karabah bili diskriminisani. Sovjetske azerbejdžanske vlasti radile su na suzbijanju armenske kulture i identiteta u Gorskom Karabahu, vršile su pritisak na armene da napuste regiju i ohrabrivale Azerbejdžance da se nasele unutar njega, iako su armeni i dalje bili većinsko stanovništvo.[3]
Uoči pada Sovjetskog Saveza kasnih 1980-ih, regija se ponovo pojavila kao izvor spora između Armenije i Azerbejdžana. Godine 1991, referendum održan u NKAO i susjednoj provinciji Shahumyan rezultirao je proglašenjem nezavisnosti. Sukob je eskalirao u potpuni rat 1992.[2] Rat je dobio Gorski Karabah uz podršku Armenije. Iako je sporazum o prekidu vatre potpisan 1994, zamrznuta situacija ostavila je teritoriju pretežno naseljenu Armenima de facto nezavisnom, sa samoproglašenom vladom u Stepanakertu, ali još uvijek u velikoj mjeri oslonjenoj na Armeniju i blisko integrisanoj s Armenijom, koja na mnogo načina funkcioniše kao de fakto dio Armenije.[4][5] Iako Armenija nikada nije zvanično priznala nezavisnost regije, postala je glavni finansijski i vojni podržavalac teritorije.[6][7] U 2017, referendumom u toj oblasti odobren je novi ustav koji je transformisao sistem vlasti iz polupredsjedničke u predsjedničku demokratiju s jednodomnim zakonodavnim tijelom uz promjenu naziva države iz Republike Gorski Karabah u Republika Arkaha, iako su oba imena ostala zvanična.
Od 1994. do 2020, armenske i azerbejdžanske trupe ostale su razdvojene spornom linijom kontakta[8] koja je imala sporadične smrtonosne incidente tokom proteklih godina.[9] Godine 2020. u regiji je vođen novi rat,[2] sa Azerbejdžanom koji je ostvario pobjedu i povratio sve okolne okupirane oblasti i značajan dio teritorije na koju se polaže pravo na Arkah.[4][7][9] Azerbejdžan je blokirao koridor Lačin koji povezuje Artsakh i Armeniju u decembru 2022. U septembru 2023. Azerbejdžan je pokrenuo još jednu vojnu ofanzivu. Vlada Arkaha pristala je da se razoruža i započne pregovore sa Azerbejdžanom, što je dovelo do bjekstva etničkih Armena iz tog područja. 28. septembra 2023, predsednik Arkaha je potpisao ukaz o raspuštanju svih republičkih institucija do 1. januara 2024,[10] iako je predsjednik kasnije pokušao da poništi ovu uredbu.[11] Do 1. oktobra 2023, gotovo cjelokupno stanovništvo regije je pobjeglo u Armeniju.[12]
Reference
uredi- ^ "Constitution of the Republic of Artsakh". Ministry of Foreign Affairs – Republic of Artsakh. Arhivirano s originala, 30. 12. 2018. Pristupljeno 19. 4. 2020.
The names 'Republic of Artsakh' and 'Republic of Nagorno-Karabakh' are identical.
- ^ a b c Wilson, Audrey (4. 8. 2022). "Violence Flares in Nagorno-Karabakh". Foreign Policy. Washington, D.C.: Graham Holdings Company. ISSN 0015-7228. Arhivirano s originala, 9. 8. 2022. Pristupljeno 14. 8. 2022.
- ^ Parts of a Circle I: The Road to War (Documentary) (jezik: English). Media Initiatives Center, Internews Azerbaijan, and the Humanitarian Research Public Union. maj 2020.CS1 održavanje: nepoznati jezik (link)
- ^ a b "Nagorno-Karabakh Conflict". Council on Foreign Relations. Arhivirano s originala, 29. 9. 2023. Pristupljeno 29. 9. 2023.
- ^ Hughes, James (2002). Ethnicity and Territory in the Former Soviet Union: Regions in Conflict. London: Cass. str. 211. ISBN 978-0-7146-8210-5.
Indeed, Nagorno-Karabakh is de facto part of Armenia.
- ^ "Nagorno-Karabakh profile". BBC News. 7. 9. 2023. Arhivirano s originala, 30. 11. 2020. Pristupljeno 29. 9. 2023.
- ^ a b Andrew Higgins; Ivan Nechepurenko (27. 9. 2023). "A Stunningly Sudden End to a Long, Bloody Conflict in the Caucasus". The New York Times. Arhivirano s originala, 29. 9. 2023. Pristupljeno 29. 9. 2023.
- ^ "How the Nagorno-Karabakh conflict has been shaped by past empires". National Geographic. 25. 9. 2023. Arhivirano s originala, 29. 9. 2023. Pristupljeno 29. 9. 2023.
- ^ a b "The Nagorno-Karabakh Conflict: A Visual Explainer". International Crisis Group. Arhivirano s originala, 29. 6. 2020. Pristupljeno 29. 9. 2023.
- ^ "Nagorno-Karabakh Republic will cease to exist from Jan 1 2024 - Nagorno-Karabakh authorities". Reuters. 28. 9. 2023. Arhivirano s originala, 28. 9. 2023. Pristupljeno 28. 9. 2023.
- ^
- "France 24 via msn.com". www.msn.com. Pristupljeno 2. 1. 2024.
- "Artsakh Leader Annuls Earlier Decree to Dissolve Government". Hetq.am (jezik: engleski). 22. 12. 2023. Pristupljeno 2. 1. 2024.
- "Artsakh Dissolution Decree Annulled – Asbarez.com" (jezik: engleski). Pristupljeno 2. 1. 2024.
- Presse, AFP-Agence France. "Karabakh Dissolution Not Valid, Says Separatist Leader". www.barrons.com (jezik: engleski). Pristupljeno 2. 1. 2024.
- ^ "Nagorno-Karabakh almost empty as most of population flees to Armenia". Radio France Internationale. 30. 9. 2023. Arhivirano s originala, 2. 10. 2023. Pristupljeno 30. 9. 2023.
