Razlika između verzija stranice "Eksploziv"
| [pregledana izmjena] | [pregledana izmjena] |
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
No edit summary oznaka: uređivanje izvornog kôda (2017) |
No edit summary oznake: vizualno uređivanje mobilno uređivanje mobilno veb-uređivanje |
||
Red 1:
{{U začetku}}
'''Eksploziv''' (ili eksplozivni meterijal) (lat: ''explodere'', "raspasti se") je reaktivna tvar koja sadrži veliku količinu potencijalne energije koja može proizvesti eksploziju ako se naglo oslobodi, obično praćenu proizvodnjom svjetlosti, topline, zvuka i pritiska. Eksplozivno punjenje je izmjerena količina eksplozivnog materijala, koja može biti sastavljena samo od jednog sastojka ili biti mješavina koja sadrži najmanje dvije supstance.
Potencijalna energija pohranjena u eksplozivnom materijalu može, na primjer, biti pretvorena u:
Obično se dijele na:▼
* [[Hemijska energija|hemijsku energiju]], kao što je [[nitroglicerin]] ili zrna prašina
* plin pod pritiskom, kao što je plinska boca, [[Aerosol|aerosolna]] boca ili BLEVE
* [[nuklearna energija]], kao što su fisijski izotopi [[Uranij|uranij-235]] i [[plutonij]]-239
Eksplozivni materijali se mogu kategorizirati prema brzini kojom se šire. Za materijale koji detoniraju (prednji dio kemijske reakcije se kreće brže kroz materijal od brzine zvuka) kaže se da su "visoki eksplozivi", a materijali koji deflagriraju se nazivaju "niski eksplozivi". Eksplozivi se također mogu kategorizirati prema njihovoj osjetljivosti. Osjetljivi materijali koji se mogu pokrenuti relativno malom količinom toplote ili pritiska su ''primarni eksplozivi'', a materijali koji su relativno neosjetljivi su ''sekundarni'' ili ''tercijarni eksplozivi''.
Veliki broj hemikalija može eksplodirati; manji broj se proizvodi posebno u svrhu upotrebe kao eksploziv. Ostali su previše opasni, osjetljivi, toksični, skupi, nestabilni ili skloni razgradnji ili degradaciji u kratkim vremenskim razmacima.
Nasuprot tome, neki materijali su samo zapaljivi ili zapaljivi ako izgore bez eksplozije.
Razlika, međutim, nije tako jasna. Određeni materijali – prašina, prah, plinovi ili isparljive organske tekućine – mogu biti jednostavno zapaljivi ili zapaljivi u uobičajenim uslovima, ali postaju eksplozivni u određenim situacijama ili oblicima, kao što su raspršeni oblaci u zraku, zatvaranje ili iznenadno oslobađanje.
* [[barut]]e, koji služe za punjenje vatrenog oružja
* [[brizantni eksploziv|brizantne eksplozive]], koji zbog velike razorne snage služe za rušenje;
* [[inicijalni eksploziv|incijalne eksplozive]] koji služe kao [[detonator]]i.
==Historija==
Rano termalno oružje, poput [[Grčka vatra|grčke vatre]], postoji od davnina. U svojim korijenima, historija hemijskih eksploziva leži u historiji baruta.<ref>{{Cite book |title=Weapons of Mass Destruction |last= Sastri |first=M.N. |publisher=APH Publishing Corporation |year=2004 |isbn=978-81-7648-742-9 |page=1}}</ref><ref>{{Cite book |title=Chemistry in Daily Life |last=Singh |first=Kirpal |publisher=Prentice-Hall |year=2010 |isbn=978-81-203-4617-8 |page=68}}</ref> Tokom [[Dinastija Tang|dinastije Tang]] u 9. vijeku, [[Taoizam|taoistički]] kineski alhemičari su nestrpljivo pokušavali da pronađu [[eliksir besmrtnosti]].<ref>{{Cite web |url=https://gbtimes.com/chinas-explosive-history-gunpowder-and-fireworks |title=China's explosive history of gunpowder and fireworks |last=Sigurðsson |first=Albert |date=17. 1. 2017 |website=GBTimes |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171201033748/https://gbtimes.com/chinas-explosive-history-gunpowder-and-fireworks |archive-date=1. 12. 2017 |df=dmy-all}}</ref> U tom procesu, naišli su na eksplozivni izum crnog [[Barut|baruta]] napravljenog od [[Ugalj|uglja]], [[Salitra|salitre]] i [[Sumpor|sumpora]] 1044. Barut je bio prvi oblik hemijskog eksploziva, a do 1161. Kinezi su prvi put koristili eksploziv u ratu.<ref>{{Cite web |url=http://afe.easia.columbia.edu/chinawh/web/s10/0781_sect10_timeline.pdf |title=China and Europe, 1500–2000 and Beyond: What is Modern? |last1=Pomeranz |first1=Ken |last2=Wong |first2=Bin |publisher=Columbia University Press |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20161213050629/http://afe.easia.columbia.edu/chinawh/web/s10/0781_sect10_timeline.pdf |archive-date=13. 12. 2016 |df=dmy-all}}</ref><ref>{{Cite book |title=A Short History of China |last=Kerr |first=Gordon |publisher=No Exit Press |year=2013 |isbn=978-1-84243-968-5}}</ref><ref>{{Cite book |title=The Ancient World |last1=Takacs |first1=Sarolta Anna |last2=Cline |first2=Eric H. |publisher=Routledge |year=2008 |page=544}}</ref> Kinezi bi ugradili eksplozive koji se ispaljuju iz [[Bambus|bambusovih]] ili bronzanih cijevi poznatih kao bambusov vatromet. Kinezi su takođe ubacili žive pacove u vatromet od bambusa; kada su ispaljeni prema neprijatelju, plameni pacovi stvarali su velike psihološke posljedice – plašeći neprijateljske vojnike i izazivajući pometnju u konjičkim jedinicama.<ref>{{Cite book |last=Back |first=Fiona |year=2011 |isbn=978-1-86397-826-2 |page=55|title=Australian History
Prvi korisni eksploziv jači od crnog baruta bio je [[nitroglicerin]], razvijen 1847. Budući da je [[nitroglicerin]] tečan i vrlo nestabilan, zamijenjen je nitrocelulozom, [[TNT|trinitrotoluenom]] (TNT) 1863., bezdimnim prahom, [[Dinamit|dinamitom]] 1867. i [[Gelignit|gelignitom]] (posljednji sofisticirani stabilizirani preparati [[Nitroglicerin|nitroglicerina]] umjesto hemijskih alternativa, oboje je izumio [[Alfred Nobel]]). [[Prvi svjetski rat]] doveo je do usvajanja TNT-a u [[Artiljerija|artiljerijskim]] [[Granata|granatama]]. [[Drugi svjetski rat]] doveo je do śiroke upotrebe novih eksploziva.
Zauzvrat, oni su uglavnom zamijenjeni snažnijim eksplozivima kao što su [[C4]] i [[PETN]]. Međutim, C4 i PETN reagiraju s metalom i lako se zapale, ali za razliku od TNT-a, C-4 i PETN su vodootporni i savitljivi.<ref name=ankony1>Ankony, Robert C., ''Lurps: A Ranger's Diary of Tet, Khe Sanh, A Shau, and Quang Tri,'' revised ed., Rowman & Littlefield Publishing Group, Lanham, MD (2009), str.73.</ref>
== Također pogledajte ==
* [[Evropski simboli opasnosti]]
| |||