Pieter Zeeman

Pieter Zeeman (Zonnemaire, 25. maj 1865 - Amsterdam, 9. oktobar 1943) bio je nizozemski fizičar.

Pieter Zeeman
Rođenje	(1865-05-25) 25. maj 1865. Zonnemaire, Holandija
Smrt	9. oktobar 1943(1943-10-09) (78 godina) Amsterdam, Holandija

Nakon završetka srednjoškolskog obrazovanja u Zierikzeeu, otišao je na dvije godine u Delfit gdje je primio stipendiju za klasične jezike, što je onda bilo ključno znanje za upis na fakultet. Tu je Zeeman bio izložen okolini pogodnoj za razvoj njegovog znanstvenog talenta (Dr. J. W. Lely, Kamerling Onnes). Zeeman je bio široko načitan i njegova strast za izvođenje eksperimenata zadivila je Kamerlingha Onnesa i bila baza za plodno prijateljstvo. Godine 1890. imenovan je Lorentzovim asistentom, što mu je omogućilo da učestvuje u opsežnom programu proučavanja Kerr-efekta, važnog temelja za njegov budući rad. Doktorirao je 1893, a 1897. godinu poslije otkrića magnetskog dijeljenja središnjih linija, pozvan je na univerzitet u Amsterdamu. 1908. godine Van der Waals (Nobelova nagrada za fiziku 1910) je umirovljen i Zeeman je odabran kao njegov nasljednik, a u isto vrijeme je bio i direktor laboratorija fizike. Godine 1923. samo za njega izgrađen je nova laboratorija težine od četvrtine miliona kilograma kao prikladna platforma za eksperimente bez vibracija. Taj institut je danas poznat kao Zeemanova laboratorija Univerziteta u Amsterdamu.

Zeemanov talent za prirodne nauke prvi put je postao očit 1883. godine, dok je još uvijek pohađao srednju školu. Jasno je opisao i nacrtao auroru borealis - koja se onda jasno mogla vidjeti u njegovoj zemlji. Urednik časopisa Nature hvalio je pomna zapažanja profesora Zeemana u njegovom opservatoriju u Zonnemaireu.

Glavna tema Zeemanova istraživanja se uvijek ticala optičkih fenomena. U Strasbourgu je proučavao širenje i apsorpciju električnih talasa u tekućinama. Glavni rad mu je bio proučavanje uticaja magnetizma radijacije svjetlosti u prirodi. Otkriće tzv. Zeemanovog efekta, za koji je dobio Nobelovu nagradu 1902. godine, u jednom je ne samo potvrdio Lorentzov teorijski zaključak s obzirom na stanje polarizacije svjetla koju emituje plamen, nego je i pokazao negativnu prirodu oscilirajućih čestica, kao i neočekivano visoki odnos njihovog naboja i mase (e/m).

Kad je sljedeće godine J. J. Thomson otkrio postojanje slobodnih elektrona u obliku katodnih zraka, identitet elektrona i oscilirajućih čestica svjetla se mogao ustanoviti iz negativne prirode i e/m odnosa čestica. Tzv. iskrivljeni Zeemanov efekt se mogao tek kasnije objasniti, jer je porastao broj istraživača koji su proučavali efekte korištenja raznih materija kao emitera svjetla, a koji se nisu dali objasniti Lorentzovom teorijom.

Ne samo da je Zeemanov efekt bacio novo svjetlo na mehanizam radijacije svjetla i na prirodu tvari i elektriciteta, nego njegova velika važnost leži u činjenici da čak i do današnjeg dana ona nudi krajnje sredstvo za otkrivanje strukture atoma i prirode i ponašanja njegovih komponenti. Još uvijek služi kao konačni test u svakoj novoj teoriji atoma.

Zeeman je vrlo skoro i izrazio mišljenje da bi se moglo potvrditi postojanje jakih magnetskih polja na površini Sunca (što je vrlo tipično za Zeemana proširavanje koncepata fizike u stvarnost nebeskih tijela), što je kasnije i potvrđeno fotografijama koje su pokazivale da na spektralne linije solarnih vrtloga utječu magnetska polja.

Zeeman je radio i na Dopplerovom efektu i kanalnim zrakama (laboratorijski testovi). Drugo polje proučavanja bilo je širenje svjetla u medijima u kretanju. Izvan svog polja istraživanja, Zeeman je pokazivao mnogo interesa za književnost i pozorište. Bio je vrlo ugodan domaćin i volio je pozivati saradnike i učenike na večere u svom domu, čemu je obično prethodio učeni razgovor u njegovoj radnoj sobi, što se nastavilo okupljanjem u porodičnom krugu.

Također pogledajte

• Atom
• Bohrov model atoma

Vanjski linkovi

• Albert van Helden Pieter Zeeman 1865 – 1943 In: K. van Berkel, A. van Helden and L. Palm ed., A History of Science in The Netherlands. Survey, Themes and Reference (Leiden: Brill, 1999) 606 - 608.
• biography Arhivirano 30. 8. 2004. na Wayback Machine at the Nobel e-museum and Nobel Lecture.
• Museum Boerhaave Negen Nederlandse Nobelprijswinnaars
• P.F.A. Klinkenberg, Zeeman, Pieter (1865-1943), in Biografisch Woordenboek van Nederland.
• Biography of Pieter Zeeman (1865 – 1943) Arhivirano 5. 2. 2012. na Wayback Machine at the National library of the Netherlands.
• Anne J. Kox, Wetenschappelijke feiten en postmoderne fictie in de wetenschapsgeschiedenis, Inaugural lecture (1999).
• Pim de Bie, prof.dr. P. Zeeman Zonnemaire 25 mei 1865 - Amsterdam 9 oktober 1943 Gravesite of Pieter Zeeman
• Pieter Zeeman, Bijzondere collecties Leiden.
• photo & short info