Nova Britanija

Za druga značenja, pogledajte Nova Britanija (čvor).

Nova Britanija (tok pisin: Niu Briten) je ostrvo koje pripada Papui Novoj Gvineji, u Ostrvskoj regiji, te se nalazi u pokrajinama Zapadna Nova Britanija i Istočna Nova Britanija. Smješteno je u Bismarckovom arhipelagu i dio je Melanezije.

Nova Britanija

Izvorno ime: Niu Briten
Nova Britanija, fotografija sa satelita
Nova Britanija
Geografija
Lokacija	Tihi okean
Koordinate	5°44′S 150°44′E
Arhipelag	Bismarckov arhipelag
Susjedne vodene mase	Solomonsko more, Bismarckovo more
Površina	36.520 km2
Rang veličine	38
Dužina	520 km
Širina	146 km
Najveća nadmorska visina	2.334 m
Najviša tačka	Ulawun
Administracija
Država	Papua Nova Gvineja
Regija	Ostrvska regija
Pokrajina	Zapadna Nova Britanija Istočna Nova Britanija
Glavni	Kokopo, Kimbe
Demografija
Stanovništvo	513.926 (2011)
Gustoća naseljenosti	14,07 po km2
Etničke grupe	Papuanci, Austronezijski narodi
Dodatne informacije
Vremenska zona	UTC +10:00

Etimologija

Sve do pruskog preuzimanja ostrva, zvalo se Nova Britanija (engleski: New Britain), a zatim Nova Pomeranija (njemački: Neupommern) po pruskoj historijskoj provinciji Pomeraniji.

Geografija

Karta Nove Britanije s većim naseljima i vulkanima

Topografska karta Nove Britanije

S oko 520 km dužine i sa širinom od 29 km do najviše 146 km je najveće ostrvo u Bismarkovom arhipelagu. Najveće rastojanje zračnom linijom od najistočnije tačke do najzapadnije tačke je 477 km. Od 1966. je Nova Britanija podijeljena na dvije pokrajine: Zapadnu Novu Britaniju i Istočnu Novu Britaniju, gdje je Istočna Nova Britanija nešto manja po broju stanovnika, kao i po ekonomskom značaju od Zapadne Nove Britanije. Sjeverno od otoka prostire se Bismarckovo more, a južno Solomonsko more. Na sjeveru s udaljenošću od 74 km su Vitu Islands, na sjeveroistoku Nova Irska, a na zapadu manja ostrva Umboi, Sakar i Tuam, koje razdvaja Dampijerov prolaz. Od Nove Gvineje razdvojena je Vitiazovim prolazom širokim oko 100 km.

Glavni grad Zapadne Nove Britanije je Kimbe s 24.000 stanovnika. Najveće mjesto Istočne Nove Britanije bio je do 1994. godine Rabaul a nakon vulkanske erupcije Tavurvura, koji je grad zatrpao vulkanskim pepelom, te se veći broj stanovnika preselio u Kokopo (ranije Herbertshöhe i sjedište njemačke kolonijalne uprave), čime je Kokopo postao glavni grad tog dijela, a takođe zbog geografsko zaštićenog položaja, sigurnosti i dobre infrastrukture. Kroz otok se proteže visoki planinski vijenac s aktivnim vulkanom Ulawun, koji je ujedno i najviši vrh s 2.334 m. Na poluotoku Willaumez nalazi se ekološko područje s posebnim prirodnim odlikama vulkanskog porijekla. Najveći dio otoka je prekriven tropskim kišnim šumama.

Teritorijalna podjela

Ostrvo je podijeljeno na dvije pokrajine: Zapadnu i Istočnu Novu Britaniju. Obje pokrajine su podijeljene na distrikte, a oni na lokalne nivoe uprave (engleski: Local Level Government LLG), koji mogu biti ruralni i urbani. Veći gradovi su: Kandrian, Kimbe, Kerevat, Kokopo, Pomio i Rabaul.

Klima

Na otoku vlada tropska klima. Najtopliji mjesec je oktobar s prosječnom temperaturom od 24 °C, a najhladniji januar s 20 °C. U julu je prosječna količina padavina 807 mm, a u februaru samo 191 mm.

Vulkani

Na ostrvu se nalaze dva vulkana: Ulawun s visinom 2.334 m, Langila (1.330 m), Sulu Range i Tavurvur. Zadnja erupcija je bila erupcija Tavurvura 1994. godine

Demografija

Najstariji stanovnici otoka su Papuanci, zatim slijede doseljenici iz Melanezije. Najbrojniji narod su Tolaji, a potom narod Baining i Kilenge, koji žive na obali, zatim Sulka koji žive na poluotoku Gazelle i Lakalaji, koji naseljavaju područja između obale i planinskih dijelova.

Jezici

Osim papuanskog jezika koriste se i: Taulil–Butam jezici: taulil i butam; sulka; Baining jezici: mali, kaket, kairak, simbali i ura; kol, makolkol, anêm i ata jezik.

Historija

Prvi Evropljani su na otok došli 27. februara 1700. godine u ekspediciji britanskog moreplovca i geografa Williama Dampiera, te je otok nazvan Nova Britanija. Ispočetka su otok posjećivali britanski, američki i australski kitolovci, koji su s otoka dobijali hranu, vodu i drvo. U novembru 1884. Pruska proklamira protektorat nad ovim arhipelagom, te daje ime otoku Neupommern, Novoj Irskoj Neumecklenburg, a čitav arhipelag nazivaju Bismarkov arhipelag. Isprva je otok pripadao njemačkom konzorciju Neuguinea-Kompagnie, a od 1899-1914. otok postaje dio Njemačke Nove Gvineje. Upravno sjedište je 1888. godine bilo na otoku Kerawara u otočju Duke of York Islands (tada njemački: Neulauenburg), a 1890. u Kokopu. U vrijeme njemačke kolonijalne vladavine započelo je intenzivno uzgajanje pamuka. Misionari Srca Isusova pokušavali su domorodačko stanovništo prevesti na kršćanstvo, ali zbog jakih uticaja starih religija, to im nije uspjelo. Nakon njemačkog poraza u Bici kod Bita Paka, 11. septembra 1914. godine ostrvo i zauzima australska vojska. Nakon završetka Prvog svjetskog rata Nova Britanija je bila pod mandatom Društva naroda i australskom upravom. U toku rata na Pacifiku, vojne trupe Japanskog Carstva 23. februara 1942. godine pobjedom u Bici za Rabaul zauzimaju lučki grad Rabaul, a 8. aprila iskrcava se na zapadni dio otoka jedna japanska jedinica. Američke trupe u operaciji Dexterity se iskrcavaju 15. decembra 1943. godine u Cape Gloucester, na sjeverozapadu Nove Britanije i u Cape Merkus na jugozapadu. Tek 1945. nakon snažnog američkog bombardovanja i kapitulacije Japana, američka je vojska preuzela Rabaul.

Turizam

Literatura

• Der neue grosse Bertelsmann Weltatlas (jezik: njemački). Wissen Media Verlag GmbH Gütersloh und München.
• Deutsches Kolonial-Lexikon (1920) (jezik: njemački). Arhivirano s originala, 19. 4. 2021. Pristupljeno 13. 11. 2021.