Luj XIII, kralj Francuske

Luj XIII (francuski: Louis XIII; 27. septembar 1601 – 14. maj 1643) bio je monarh iz dinastije Bourbon koji je vladao kao kralj Francuske od 1610. do 1643. godine i kralj Navare (kao Luj II) od 1610. do 1620. godine kada je spojena Navara sa Francuskom.

Luj XIII
Kralj Francuske i Navare
Vladavina	14. maj 1610 - 14. maj 1643
Prethodnik	Henrik IV
Nasljednik	Luj XIV
Krunidba	17. oktobar 1610.
Supružnik	Ana Kastiljska
Djeca	Luj XIV, kralj Francuske Filip I, vojvoda Orléansa
Dinastija	Burbon
Otac	Henrik IV, kralj Francuske
Majka	Marija de' Medici
Rođenje	27. septembar 1601.
Smrt	14. maj 1643.

Nekoliko mjeseci prije njegovog devetog rođendana, Luj je postao kralj Francuske i Navare nakon što je njegov otac Henrik IV ubijen. Njegova majka, Marija Medici, je vladala kao regent tokom Lujeve maloljetnosti. Loše upravljanje carstvom i neprekidne političke intrige Marije de Medici i njenog italijanskog miljenika, naveli su mladog kralja da preuzme vlast 1617. godine i da protjera svoju majku i njenog miljenika Concina Concinija, najuticajnijeg italijana na francuskom dvoru.

Luj XIII, ćutljiv i sumnjiv, se čvrsto oslonio na svog glavnog ministra kardinala Richelieua koji je vladao Francuskom. Kralj i kardinal se pamte po osnivanju Francuske akademije i okončanju revolta francuskog plemstva. Vladavina Luja XIII je bila u znaku borbe protiv Hugenota i Habsburške Španije.

Najveća pobjeda Francuske u sukobima protiv Habsbuške Španije u periodu od 1635. do 1659. godine je bila u bici kod Rocroia 1643. godine, pet dana nakon Lujeve smrti od komplikacija crijevne tuberkuloze. Ova bitka je označila kraj španske vojne dominacije u Evropi i nagovještaj francuske dominacije u Evropi za vrijeme njegovog sina i nasljednika Luja XIV.

Mladost

Iznenadna smrt kralja Henrika IV u atentatu 1610. godine postavila je na Francusko prijestolje njegovog sina Luja XIII koji je tada imao samo devet godina. Upravljanje državom u toj situaciji preuzima njegova majka, Maria de' Medici, koja će kasnije odbijati predati de facto vlast punoljetnom sinu.

Formalno po tadašnjem zakonu Luj XIII postaje punoljetan u svojoj trinaestoj godina, ali realnu vlast on će preuzeti tek 1617. godine. Kako mu majka niti tada nije dopuštala samostalno upravljanje, dolazi do njihove žestoke svađe što rezultira njenim protjerivanjem u zabačenu provinciju iz koje će ona dignuti dvije neuspješne oružane bune protiv sina.

Brak

Dana 24. novembra 1615. godine oženio je Anu, infantu od Kastilje i nadvojvotkinju od Austrije, kćerku kastiljskog kralja Filipa III. Brak nije bio dugo sretan i par se rijetko viđao. Nakon 23 godine braka i četiri pobačaja, kraljica Ana je rodila nasljednika, budućeg Luja XIV. Dvije godine kasnije rođen je još jedan sin, Filip.

Luj XIII je bio biseksualac; među njegovim ljubavnicima bili su njegov sluga, François de Baradas, i Henri Coiffier de Ruzé, markiz od Cinq-Marsa. Kardinal Richelieu je želio dobiti veću kontrolu nad Lujem pa ga je upoznao s markizom, nadajući se da će ga kralj uzeti za ljubavnika i da će preko markiza kontrolisati kralja Umjesto toga, markiz je pokušao riješiti se kardinala i uzrokavati njegovo pogubljenje. Kardinal je to prozreo, te je markiz izgubio Lujevu naklonost i bio pogubljen. Lujev sin Filip je također bio biseksualac, ali s još izraženijom naklonošću prema muškarcima.

Kardinal Richelieu

Tako javno ukazana nesloga unutar dinastije je ohrabrila hugenote da podignu bunu koja je ugušena 1621. godine tek kraljevim izlaskom na bojno polje. U tako dugoročno nestabilnoj situaciji Luj XIII se odlučuje 1624. godine na postavljanje kardinala Richelieua na mjesto prvog ministra. Tom odluka do tada neodređena vanjska politika Francuske dobija konture koje se neće mijenjati do kraja života ovog kralja.

U Njemačkoj toga doba traje tridesetogodišnji građanski rat između protestanata okupljenih oko Švedske i katolika okupljenih oko Austrije. Francuska kao katolička sila ostaje formalno neutralna, ali finansijski potpomaže protestante s ciljem smanjivanja moći Habsburga. U odlučujućim trenucima koje Richelieu i Luj XIII proglase posebno važnim Francuska skida tu prikrivenu neutralnost i objavljuje rat katoličkim silama. Taj trenutak se ukazuje 1635. godine kada su protestanti u Njemačkoj potučeni i spremni potpisati bilo kakav mir samo da rat prestane. Od tada do kraja vladavine Luja XIII, Francuska se nalazi u ratu s Španijom i Austrijom.

Povećanje poreza radi finansiranja rata dovodi do neorganiziranih buna od 1636. do 1639. godine, koje su lahko skršene.

Smrt i ostavština

Historijska ostavština ovog kralja je naređenje iz dvadesetih godina sedamnaestog vijeka da svi dvorci, utvrđenja i slične tvorevine unutar Francuske moraju srušiti svoje odbrambene zidine. Tom provedenom naredbom plemići su izgubili i najmanju šansu za uspjeh budućih pobuna pošto je samo kralj od sada imao upravu nad svim utvrdama unutar države. Rezultat te promjene postaje kraljev apsolutizam koji se ostvaruje u punom svjetlu tokom vladavine njegovog sina.

Luj XIII koji je cijelog života bio slabog zdravlja umire od tuberkoloze nekoliko mjeseci poslije kardinala Richelieuea 16. maja 1643. Poslije njega svi Francuski kraljevi nose i titulu kralja Navare.

Također pogledajte

• Porodično stablo francuskih vladara

Reference

Prethodnik: Henrik IV i III

Kralj Francuske i Navare 1610-1643

Nasljednik: Luj XIV i III