Ksilem (grč. ξύλον - ksilon = drvo) je, uz floem, jedno od dva tipa transportnog tkiva kod vaskularnih biljaka. Najbolje poznato ksilemsko tkivo je drvo, iako ga imaju i druge biljke. Osnovna funkcija mu je transport vode i biljnih nutrijenata.[2]

Ksilem (plavo) provodi vodu i minerale iz korijena naviše
Višestruki poprečni presjeci stabljike jedne cvjetnice pokazuju primarni i sekondarni ksilem i floem[1]

Nekada se smatralo da se provodnim elementima ksilema isključivo transportira voda sa mineralnim tvarima, od korijena do svih dijelova biljke, a prems novijim saznanjim, u ksilemskom soku mogu naći

Zbog transpiracije u nadzemnim dijelovima biljke i apsorpcije vode u korijenu, javlja se razlika u pritisku, koja se naziva usisna sila, a koja omogućava kretanje vode naviše.

Ksilem je građen od mrtvih ćelija sa odrvenjelim zidovima, koje se nazivaju:

  • traheje i traheide
  • parenhimsko tkivo ksilema
  • mehanički tkivo, libriformna vlakna

Traheje i traheide

uredi

Obje ove vrste ćelija su mrtve, bez protoplasta, sa zadebljalim, lignificiranim zidovima koji mogu izdržati i snažniji pritisak. Traheje su cijevi, duge do 10 cm, a nastaju uzdužnim spajanjem ćelija. Uzdužni zidovi ćelija koje će obrazovati traheju odrvenjavaju, a njihovi poprečni zidovi djelimično ili potpuno nestanu.

Prema obliku zadebljanja zidova, traheje mogu biti:

  • prstenaste – u organima koji rastu;
  • spiralne – također u organima koji rastu;
  • mrežaste – sa nezadebljalim dijelovima zidova, pa je kroz njih moguć bočni transport; prema obliku nezadebljalih dijelova mogu biti
    • jamičaste,
    • stepeničaste i sl.

Traheide su izdužene ćelije najčešće sa šiljatim vrhovima. Transport materija odvija se kroz dvostruko opšančene jamice na radijalnim i poprečnim zidovima. Ove jamice se nalaze na mjestima odvajanja primarnog od sekundarnog zida. One su filogenetski stariji elementi od traheja, prisutni kod Pteridophyta i golosjemenjača gdje, zbog odrvenjelih zidova, pored provodne, imaju i značajnu mehaničku ulogu.

Primarni ksilem

uredi

Primarni ksilem sastoji se od dva elementa ksilema:

  • Protoksilem: za vrijeme ontogeneze primarnog ksilema, prvo provodljivo diferencirano tkivo je protoksilem, koji sazrijeva u rastućim organima i podložan je stresu, pri čemu su mu sudovi prstenasti ili spiralno oblikovani, zadebljanja koja mu omogućavaju da se prilagodi rastu.
  • Metaksilem: nalazi se kada je biljka još mlada i raste, ali sazreva kada biljka dovrši svoje izduživanje. Ne treba ga prilagođavati rastu, obično se sastoji od skalarnih, mrežastih i tačkastih sudova.

Promjer sudova metaksilema veći je od onih u protoksilemu.

Sekundarni ksilem

uredi

Sekundarni ksilem nastaje iz kambija, a čine ga:

  • Provodni elementi: traheje (sudovi), čiji se elementi spajaju perforacijama u baznim zidovima, i traheide, cijevi čije su ćelije slične elementima traheja, ali se preklapaju bez perforacija zidova baznih ćelija.
  • Neprovodni elementi: aksijalni i radiomedularni parenhim i sklerenhimska vlakna (ksilemska vlakna)

Reference

uredi
  1. ^ Winterborne J, 2005. Hydroponics - Indoor Horticulture
  2. ^ Campbell, Neil A.; Jane B. Reece (2002). Biology (6th izd.). Benjamin Cummings. ISBN 978-0-8053-6624-2.CS1 održavanje: ref=harv (link)

Bibliografija

uredi