Sazlija71

Bosanski Saz Saz u Bosni

Saz u Bosni i Hercegovini zadnjih godina je i te kako uzeo maha. Mnogi se trude da bi usavrsili zvukove saza. Saz ima svoje porijeklo kao i sve ostalo sto ima svoje korijene . U Bosnu je saz dosao neki kazu dolaskom Turaka , ali Bosanski saz se razlikuje po mnogo cemu od Turskog saza , a najvise je slican Iranskom sazu. Najbolji saz je od javora , ostalo je sve stvar ukusa. Daska rezonatora je od mekog crnogoricnog drveta; dosta dobro je od smrce (što češćih godova) Za vrat ili drsku misljenja sam da je uputno koristiti sljivovo drvo ili neko drvo slicnih karakteristika. Prilikom izrade vrata preporucljivo je ojacati ga tako da se uradi šuplja drska i iz cetiri segmenta drveta da bi sa izbjeglo savijanje. Od velike je važnosti da vrat bude prav i da se ne savija Saz treba da ima najmanje 17 perdeta "pragova". Savremana skala je sacinjena od 12 polutonova te slijedi da je odnos između susjednih polutonova dvanaesti korijen iz 2 = 1,059463 "približno". S obzirom da se u svijetu najvise za izradu skala koristi jednak odnos između susjednih polutonova, misljenja sam da prilikom postavljanja pragova (perdeta) na sazu treba primijeniti isti bez obzira na duzinu zica na instrumentu Ako duzina zice(duzina zice , od kobilice do jastuka) iznosi 100cm dijelimo sa 1,059463 dobijemo rezultat od 94,3cm sto znaci na toj duzini treba da se postavi prvo perde "Prag". Nakon toga se mjeri od kobilice do perdeta i dijeli se sa istom cifrom 1,059463 i tako dalje . Bosanski saz ima uobicajeno 6-9 zica nekada i vise.Uobicajeno je da su na Bosanskom sazu sve zice iste debljine. Saz se stima po tonovima E A D Prve zice se stimaju na ton E , srednje zice na ton A i gornje zice na ton D . Zice ne bi trebalo da nailaze na metalne dijelove. Ako su pragovi (perdeta ) metalni - žice će kraće trajati. Zice poslije svakog sviranja treba brisati jer znoj sa prstiju izaziva hemijsko-fizicke reakcije na zicama. Price da se pragovi (perdeta) na sazu redaju po sluhu sviraca bez postivanja bilo kakavih zakona fizike, akustike itd. su neosnovane i rezultat su neznanja ili losih namjera onih koji to izjavljuju. Za objasnjenja racunanja drugih skala ili temporisanja saza na drugi raspored pragova kontakt putem Facebook-a. Naravno da se pragovi (perdeta) saza mogu postavitii i u drugim odnosima, ali se tad smanjuje mogucnost saza za sviranje u muzickim sastavima sa drugim instrumentima ili u takum sazova ( zajedničko sviranje vise sazova ). Zice na " kobilici" na rezonatoru (kutli) ne bi smjele biti na visem rastojanju u odnosu na dasku od 10mm, niti blize od 7 mm. U prvom slucaju je ton "meksi" u drugom "metalniji". Bosanski saz je "neiskorišten" instrument, jer mu je osim malog broja entuzijasta posveceno malo paznje i gotovo da je bio istisnut iz bosanske kulture. Na srecu u poslijednje vrijeme sve vise je graditelja saza i sviraca sto ce vjerovatno dovesti do kvalitetnije izrade i sviranja saza.Velik broj sviraca bosanskog saza svira samo melodijski i to koristeci samo donje zice uz povremenu upotrebu tonova sa gornjih zica. Trebalo bi unaprijediti tehniku sviranja koristeci tonove sa svih zica saza. Nadam se da ce ovih nekoliko primjedbi pomoci u razumijevanju saza pogotovu onima koji se nisu do sada bavili na bilo koji nacin Bosanskim sazom. Sa postovanjem Omer Delic Sazlija