Hipernova
Hipernova je astronomski fenomen koji je srodan supernovi, s tim da je ekplozija zvijezde znatno intenzivnija. Da bi se dogodila eksplozija hipernove potrebna je masa jezgra veća od 3 Sunčeve mase.
Evolucija uredi
Teške zvijezde poput Wolf-Rayetovih imaju veoma kratak životni vijek. Masa prouzrokuje jaku gravitaciju koja komprimira plazmu čime nastaje visoka temperatura. Termonuklerna reakcija je relativno brza, nukleosinteza dostiže do teških elemenata poput željeza (Fe). Zbog jake mase jezgra hidrostatična ravnoteža je poremećena i gravitacija je jača od pritiska gasa i zračenja.[1]
Kolaps teških zvijezda uredi
Kao posljedica jake mase jezgra zvijezda doživljava kolaps. Da bi se dogodila eksplozija hipernove potrebna je masa jezgra veća od 3 Sunčeve. Ajnaštajnova teorija relativnosti smatra da nijedna snaga ne može odoljeti gravitaciji, prema tome teške zvjijezde evoluiraju u crne rupe. Kolaps zvijezde je brz da prvobitna reakcija ljuske izostaje. Aktiviranje crne rupe privlači materiju iz okoline koja stvara akrecioni odnosno tzv. standardni disk. Procesi koji se odvijau u disku mogu se opisati magneto-hidrodinamikom. Disk rotira uvlačeći sve više i više materije.[1]
Eksplozija hipernove uredi
Lorencov faktor je 100-1000 puta veći nego kod aktivnih galaksijskih jezgra (AGJ). Jaki zvjezdani vjetrovi se sudaraju s materijalom koji privlači crna rupa, suzbijanjem raste temperatura na 10 milijardi Kelvina. Šire se udarni talasi koji, kad udare na magnetno polje, emituju sinhotrono zračenje. Emisija zračenja označava početak hipernove. Astrofizičari smatraju da se hipernova pokazuje izbijanjem jakih gama zraka (en. Gama Ray Burst, GRB). Ovakav model pod nazivom "Collapser" je prvi put pubikovan 1999. od strane MacFadyena i Woolseya.[1]
Mogući kandidat uredi
U sazviježđu Kobilice postoji vreli supergigant Eta Carinae (η Car), udaljen 7.500 sg, koji se smatra mogući kandidatom za hipernovu. η Car ima maglinu s bipolarnom strukturom i svijetli u plavom spektru. Svjetlost koja je stigla do Zemlje 1841. (η Car je nakon Sirijusa 1843. bila najsjajnija zvijezda) pokazuje da se dogodila jaka eksplozija.[1][2]