Etika novinarstva

Etika se shvata kao lično primjenjivanje određenog skupa vrijednosti koji je pojedinac slobodno usvojio da bi ostvario cilj koji je sebi postavio i kojeg smatra ispravnim. Filozof Paul Ricoeur pravi razliku između "onoga što se smatra ispravnim"(etika) i "onoga što se nameće kao obavezno"(moral). Deontologija, odnosno profesionalna etika, prema tome ukazivala bi na pravila za sprovođenje u djelo one etike na polju koje joj je jedinstveno, etika koja je primjenjena na određenu grupu ili profesiju. Profesionalna etika, deontologija shvaćena kao skup obaveza koji osigurava regulisanje određene prakse, može samo da proistiće iz morala i predstavlja neku vrstu suženog područja tog morala.

Profesionalni kodeksi i savjeti za štampu udovoljavaju danas opštim zahtjevima koji glase:

obezbjediti čitavoj publici tačnu, poštenu i potpunu informaciju.
zaštititi one koji se profesionalno bave informisanjem od svih oblika pritisaka ili prinude koji bi ih spriječili da pružaju javnosti validne informacije.
obezbijediti najbolji moguć protok informacija u društvu, u skladu sa osnovnom i suštinskom misijom štampe u liberalnim režimima.

Prvi kodeksi i savjeti za štampu

Prvi kodeksi nastali su početkom dvadesetog vijeka, već tokom prve decenije u Sjedinjenim Američkim Državama, a tokom druge decenije u Evropi. Najvažnija od deklaracija jeste Minhenska deklaracija-deklaracija o pravima i dužnostim novinara. Usvojena 24. i 25. novembra 1971. godine, u Minhenu, a njeni predstvanici su predstavnici udruženja i federacija novinara zemalja koje su tada bile članice Evropske ekonomske zajednice, a to su bile Francuska, Savezna Republika Njemačka, Italija, Belgija, Holandija i Luksemburg. Tekst Minhenske deklaracije ima prednost jer proklamuje dužnosti koje novinari imaju prema javnosti, nabraja i prava koja omogućavaju novinarim da ispune te dužnosti.

Preambula Minhenske deklaracije počinje principijalnom tvrdnjom: "Pravo na informisanje, na slobodno istraživanje i na kritikovanje predstavlja jednu od osnovnih sloboda svakog ljudskog bića". Iz tog principa proizlazi pravo javnosti "da bude informisana o događajima i mišljenjima", koje novinarskoj djelatnosti daje legitimnost u društvu i povlači za sobom potrebu postojanja dužnosti i prava koji se odnose na novinarsku profesiju.

Odgovornosti novinara

Novinar ima u okviru svoje medijske kuće ličnu odgovornost:

prema svojoj publici kojoj se direktno obraća i prema čitavoj javnosti
prema svojim izvorima informacija i prema osobama o kojima govori
prema profesionalnim pravilima i prema organizacijama koje se staraju o njihovom poštovanju
prema svojim ličnim ubjeđenjima koja proizlaze iz njegove savjesti
prema rukovodstvo redakcije koje, pak, odgovara za rad svakog novinara pred izdavačem ili pred vlasnikom medijske kuće i pred oglašivaćem čije reklame objavljuje.

Novinar, s druge strane, preuzima i one odgovornosti koje snosi njegova medijska kuća:

prema publici i javnom mnjenju
prema izvorima informacija i prema osobama koje su predmet informacija
prema raznim lobijima , koji su mnaje ili više moćni, a čine ekonomsko i društveno okruženje medijske kuće
prema državi i njenim organima koji definišu opštu misiju medijui, pomoću određenog broja zakona , određuju okvire njihove aktivnosti
prema društvu u cjelini

Te odgovornosti pominju se u etičkim kodeksima, ali često nisu prikupljene na jednom mjestu.

Također pogledajte

Novinarstvo

Literatura

Korni, Daniel, Etika Informisanja, Clio, 1999.
Bal, Fransis, Moć medija, Clio, 1997.