Crusader (tenk)
Crusader (službeno eng. Cruiser Tank Mark VI Crusader) je bio britanski brzi tenk u Drugom svjetskom ratu i možda najvažniji britanski tenku u Sjevernoafričkoj kampanji. Zbog njegove nepouzdanosti i pretankog oklopa za vrijeme invazije na Italiju su zamijenjeni američkim tenkovima.[1]
| Cruiser Tank Mark VI Crusader (A15) | |
|---|---|
 | |
| Svojstva | |
| Posada | Mk III: 3 Mk IV: 5 |
| Dužina | 5.97 m |
| Širina | 2.77 m |
| Visina | 2.24 m |
| Težina | Mk I/II: 19,2 tone Mk III: 20 tona |
| Oklop i naoružanje | |
| Oklop | 51 mm max. |
| Osnovno naoružanje | Mk I/II:40 mm top Mk III: 57 mm |
| Sekundarno naoružanje | 1x ili 2x 7,92 mm Besa mitraljeza |
| Pokretljivost | |
| Pogon | Nuffield Liberty V12 benzinski 340 KS (250 kW) |
| Brzina na cesti | 44 km/h |
| Domet | 161 km |
Razvoj
uredi1939. godine Nuffieldu je ponuđeno da da uzme učešća u proizvodnji A13, kasnije Covenanter tenka, koji je još bio u fazi dizajna. Nuffield je međutim odabrao da razvija sopstvenu verziju A13 dizajna. Ovaj novi tenk je prihvaćen pod oznakom Crusader i dobio je specifikaciju A15. Iao se često smatra da je Crusader unaprijeđena verzija Kovenantera, to su zapravo bili paralelno dizajnirani tenkovi. I pored kasnijeg starta prototip Krusejdera bio je spreman šest nedelja pre prvog Kovenantera.
Za razliku od ranijih Kristi krstarećih tenkova (tip vješanja Kristi), Crusader je imao pet točkova sa svake strane radi pravilnijeg rasporeda težine. Imao je drugačiji motor od Covenantera, drugačiji upravljački sistem i konvencionalni sistem hlađenja sa hladnjacima u odjeljku za motor. Na lijevoj strani prednjeg dijela šasije, gde se nalazio hladnjak Covenantera, bila je smještena mala ručno pokretana kupola u kojoj je bio Besa mitraljez. Bila je izuzetno nezgodna za upotrebu i često je sklanjana na terenu ili nije korištena. Glavna kupola bila je ista na oba modela.
Upotreba
urediPrve borbe u kojima je tenk učestvovao bile su tokom operacije Battleaxe i odigrao je glavnu ulogu u narednoj operaciji Crusader koja je po njemu i nazvana. Crusader je ubačen u borbu prije nego što su sve greške u prvobitnom dizajnu bile otklonjene. Zbog toga je, za vrijeme njegovog prvog borbenog angažovanja u Operaciji Battleaxe, u junu 1941. godine, više Crusadera zarobljeno od strane Njemaca zbog mehaničkih kvarova nego zbog borbenih oštećenja.[2]
Iako je Crusader bio brži od bilo kog tenka protiv koga se borio, potencijal mu je bio limitiran relativno slabim topom od 2 funte, tankim oklopom i mehaničkim problemima. Poseban problem bio je nedostatak visokoeksplozvne municije, koja je postojala ali nije bila isporučena. Tenkovske snage sila Osovine razvile su izuzetno efikasnu taktiku napada na britanske tenkove, tako što su se povlačile iza zaštite niza skrivenih protivtenkovskih topova. Pošto su topovi bili izvan dometa mitraljeza a nije bilo visokoeksplozivne municije tenkovi su imali izbor između povlačenja pod vatrom ili pokušaja da se približe topovima, što je opet moglo rezultovati velikim gubicima.
Poslije završetka kampanje u severnoj Africi, Crusader je korišten za sekundarne zadatke pošto su na raspolaganju bili bolji tenkovi poput Shermana i Cromwell. Crusaderi su korišteni za montiranje protivavionskog naoružanja i za prevoz topova sve do kraja rata.
Verzije
urediCrusader I (Cruiser Mk VI)
uredi
Originalna verzija. Pomoćna kupola je često uklanjana.
- Crusader I CS (Cruiser Mk VI CS) (Bliska podrška) je imao montiranu haubicu od 76 mm u kupoli umjesto standardnog topa.
Crusader II (Cruiser Mk VIA)
urediCrusader II je imao pojačani oklop na prednjem dijelu trupa i kupole. Pomoćna kupola je također često sklanjana.
- Crusader II CS (Cruiser Mk VIA CS) bliska podrška, monitrana haubica od 76 mm.
- Postojala je komandna verzija sa lažnim topom i dva radio predajnika.
Crusader III
urediUsljed odlaganja proizvodnje Cavalier tenka, Crusaderu je ugrađen novi 6-pounder, i to je bio prvi britanski tenk sa ovim topom. Veći top smanjio je prostor u kupoli pa je broj članova posade smanjen na 3, a komandir je ujedno bio i punjač. Crusader III je prvi put upotrebljen u drugoj bici kod El Alamejna.
- Postojala je i osmatračka verzija sa lažnim topom i 3 radija.
Crusader III, AA Mk I
urediTop je zamenjen Bofors protivavionskim topom od 40 mm sa autopunjenjem i otvorenom električnom kupolom. Broj članova posade bio je četiri.
Crusader III, AA Mk II / Mk III
urediCrusader naoružan sa dvostrukim Oerlikon 20 mm topom za protivavionsku upotrebu. Mk III je samo imao različit položaj radija. Verzija sa trostruki Oerlikon topom je bila proizvedena u vrlo ograničenim količinama. Usljed savezničke premoći u vazduhu protivavionske verzije nisu mnogo korištene u borbi.
Crusader ARV Mk I
urediVozilo za skupljanje oklopnih vozila bazirano na trupu Crusadera bez kupole. Jedan prototip izrađen 1942. godine.
Reference
uredi- ^ B. T. White, "British tanks 1915-1945", London, 1963., str. 48-50.
- ^ An Illustrated Guide to World War II Tanks and Fighting Vehicles, Christopher F. Foss, Salamander Books Ltd. 1981, str. 74. ISBN 0-86101-083-3
