Bitka na Somi (1916)

Najveća bitka Prvog svjetskog rata Bitka za Somu imala je više od milion zaraćenih vojnika izbačenih iz stroja. Britanske i francuske snage su pokušale da se probiju kroz njemačke linije koje su se protezale duž 40 km dugog fronta koji je išao sjeverno i južno od rijeke Some u sjevernoj Francuskoj. Jedan od ciljeva ove bitke bio je da odvuče njemačke snage iz bitke za Verden ili popusti njihov pritisak (cilj koji je na kraju i bio ispunjen); ali, na kraju su gubici ove bitke premašili gubitke bitke za Verden.

Bitka na Sommi
Prvog svjetskog rata
Datum	1. juli 1916 - 18. novembar 1916.
Lokacija	Somma, pokrajina Picardy, Francuska
Ishod	pat pozicija, ispunjen cilj saveznika o odvlačenju pažnje Njemačke sa Verdena
Sukobljene strane
Ujedinjeno Kraljevstvo Francuska Njemačko carstvo
Komandanti
Douglas Haig Joseph Joffre Max von Gallwitz Fritz von Below
Vojne jedinice
Početno stanje: 13 britanskih i 11 francuskih divizija Konačno stanje: 51 britanska i 48 francuskih divizija Početno stanje: 10½ divizija Konačno stanje: 50 divizija
Žrtve
419.654 Ujedinjeno Kraljevstvo 204,253 Francuska uništeno 100 tenkova i 782 aviona 434.500 Njemačka

Sjećanje na bitku se najviše vezuje za njen prvi dan, 1. juli, 1916. godine, u kojem je iz stroja britanske armije izbačeno 57.470 vojnika, od kojih je bilo 19.240 ubijenih ili umrlih od posljedica ranjavanja. Do danas je ovo dan sa najvećim gubicima u historiji britanske armije.

Iako je u britanskom pamćenju bitka na Somi ostala u stravičnom sjećanju, ona je također bila strahovit udarac za njemačku vojsku; jedan oficir je opisao bitku poznatim riječima kao "muljeviti grob njemačke kopnene vojske". Tokom bitke na Somi, britanske snage su naučile puno lekcija o modernom ratovanju, dok su njemačke snage pretrpjele nenadoknadive gubitke. Zvanični britanski historičar, Sir Džejms Edmonds, je izjavio da "nije previše tvrditi da su temelji završne pobjede na zapadnom frontu postavljeni tokom bitke na Somi godine 1916."

Civilno stanovništvo u Britaniji je po prvi put vidjelo užase modernog rata sa izdanjem propagandnog filma, Bitka na Somi koji je koristio snimke prvog dana bitke.

Uvod

Saveznička strategija za 1916. godinu je većinom definirana tokom konferencije u Chantillyju 6. decembra, 1915. kada je odlučeno da se izvrše simultane ofanzive sa ruske strane na istoku, Italijana na Alpama, i kombiniranih anglo-francuskih snaga za zapadnom frontu, koje su imale za cilj napad na centralne sile sa svih strana.

Krajem decembra 1915, general Douglas Haig je zamijenio generala John Frencha kao glavnog komandanta britanskih ekspedicijskih snaga (eng. British Expeditionary Force - BEF ) Haig je favorizirao britansku ofanzivu u Flanders zbog toga što je to područje bilo blizu linije opskrbe samih britanskih ekspedicijskih snaga preko Engleskog kanala, i imala je za cilj da odbaci njemačke snage od sjevernomorske obale Belgije, sa koje su njemačke podmornice bila prijetnja Britaniji. Ipak, mada nije bilo zvaničnog dogovora, britanske snage su imale manju ulogu na zapadnom frontu i trebale su da se prilagođavaju francuskoj politici. U januaru 1916, francuski komandant, general Joseph Joffre, se složio da ekspedicijske snage udare na Flanders ali nakon daljnih razgovora u februaru, donesena je odluka da se izvede kombinirana ofanziva gdje bi se francuska i britanska armija susrele na rijeci Somi u Picardyju.

Planovi za zajedničku ofanzivu na Somi jedva da su počeli da se realiziraju, kada su Nijemci započeli bitku za Verden 21. februara, 1916. Nakon što su se Francuzi posvetili odbrani Verdena, njihova mogućnost da se drže svoje dogovorene uloge tokom planirane ofanzive je nestala, i cijeli teret se prebacio na britanske snage. Kako su borbe kod Verdena potrajale, cilj ofanzive na Somi se promijenio od zadavanja odlučujućeg udarca Njemačkoj, na olakšavanje pritiska na francusku armiju.

U 1916. godini, britanskoj armiji u Francuskoj opasno je nedostajalo iskustvo u ratovanju. Početna britanska redovna armija, snage šest divizija na početku rata, je bila efektivno uništena u bitkama 1914. i 1915. godine. Većinu britanske armije su sad činili dobrovoljci iz teritorijalnih snaga i nova armija lorda Horatia Kitchenera koja se počela formirati augusta 1914. Proširenje armije je zahtijevalo generale za starije komandire, tako da je promocija išla zaprepašćujućom brzinom, i nije uvijek odražavala stvarnu sposobnost. Čak i sam Haig je ušao u Prvi svjetski rat kao komandir britanskog prvog korpusa, prije nego što je komandirao britanskom prvom armijom, zatim ekspedicijske snage u Francuskoj, sačinjenu od četiri armije (ubrzo pet) sastavljene od ukupno 60 divizija.

Sredinom 1916. godine Kraljevski Letački Korpus je uspostavio zračnu dominaciju iznad fronta Some. Ovdje je britansko ratno zrakoplovstvo je imalo 10 eskadrila sa 185 aviona protiv njemačkih snaga od 129 aviona. Snage Britanaca su vodile agresivnu ofanzivnu politiku koja im je omogućila da vrše korekciju artiljerijske vatre, uz pomoć aviona ili balona, dok su istovremeno spriječavali njemačke snage da same sprovode isto. Ta se situacija zadržala do septembra kada su Nijemci uveli u bitku nove avione, i balans snaga se opet promijenio u korist njemačkih snaga.

Prvi dan bitke

Britanski pješadijski plan napada za 1. juli. Jedini uspjeh prvog dana je bio na jugu kod Mametz i Montauban u francuskom dijelu fronta.

Prvom danu bitke je prethodilo sedam dana pripremne artiljerijske vatre u kojoj su britanske snage ispalile preko 1,5 miliona granata. Deset tunela napunjenih minama je također iskopano ispod njemačkih linija fronta i utvrđenih tačaka; tri najveća tunela su sadržala oko dvadeset tona eksploziva.

Sa druge strane nalazila se njemačka druga armija pod komandom generala Fritz von Below. Osovina napretka je bila usredotočena na staru rimsku cestu koja je išla od Albert prema zapadu do Bapaume mjesta udaljenog 19 km u sjeveroistočnom pravcu.

Trenutak napada u bici za Somu je bio 07:30 1. jula, 1916 godine. Deset minuta prije ovog, u 07:20, tunel sa minama Hawthorn Ridge Redoubt dignut je u zrak. Osam minuta kasnije ostatak tunela sa minama je također detoniran (izuzev miniranog tunela na Kasino Point, koji je zakasnila). U samom trenutku napada zavladala je kratka i nelagodna tišina, jer je artiljerija usmjeravala svoje cijeve radi otvaranja vatre na sljedeću liniju ciljeva. Kada je artiljerijska vatra opet počela, oficiri su puhnuli u svoje pištaljke, i prvi talas pješadije je izašao iz svojih rovova.

Pješadija je bila natovarena sa 32 kg opreme i u nekim slučajima je izdata naredba da se formiraju talasi i da se napreduje hodajući prema ciljevima. Na ostalim dijelovima fronta jedinice su ispuzale izvan rovova u prostor između rovova (tzv. ničija zemlja) ranije tako da su mogli da udare na frontalne njemačke rovove onog trenutka kad je paljba prestala. Usprkos teškom bombardovanju, mnoštvo njemačkih branilaca je preživjelo, zastićeni u duboko zakopanim zaklonima, i oni su uspjeli da nanesu užasne gubitke ranjivoj pješadiji u napadu.