Batumijski sporazum
Batumijski sporazum potpisan je u Batumiju 4. juna 1918. između Osmanskog Carstva i tri transkavkaske države: Republike Armenije, Azerbejdžana i Gruzije.[1][2] Bio je to prvi sporazum Armenije i Azerbejdžana i imao je 14 odredbi.
 | |
| Vrsta | Mirovni sporazum |
|---|---|
| Potpisan | 4. juni 1918. |
| Lokacija | Batumi, Gruzija |
| Potpisnici | |
Pozadina
uredi5. decembra 1917. potpisano je Erzindžansko primirje između rusa i osmanlija, čime su okončani oružani sukobi u Perzijskoj kampanji i Kavkaskoj kampanji na bliskoistočnom frontu Prvog svjetskog rata.[3] 3. marta 1918, nakon primirja, uslijedio je Brest-Litovski mir koji je označavao izlazak Rusije iz Prvog svjetskog rata. Između 14. marta i aprila 1918. održana je Trabzonska mirovna konferencija između Osmanskog Carstva i delegacije Zakavkazja (Seim). Enver-paša je ponudio da odustane od svih ambicija na Kavkazu u zamjenu za priznanje osmanlijskog povratka istočnoanadolskih provincija u Brest-Litovskom miru.[4] Šef transkavkaske delegacije Akaki Chkhenkeli (Akaki Čhenkeli) je 5. aprila prihvatio Brest-Litovski mir kao osnovu za dodatne pregovore i uputio poziv upravnim tijelima da prihvate tu poziciju.[5] Raspoloženje koje je vladalo u Tiflisu bilo je veoma različito. Armeni su vršili pritisak na Republiku da odbije i priznali postojanje ratnog stanja između njih i Osmanskog Carstva.[5] Neprijateljstva su nastavljena, a osmanlijske trupe su zauzele nove teritorije zemlje na istoku, stigavši do predratnih granica. Otprilike 40.000 civila je poginulo tokom povlačenja Armensko-gruzijskih dobrovoljaca i osmanlijskog napredovanja.[6] Prema Clarence Ussheru, američkom doktoru u istočnoj Anadoliji, broj Armenaca ubijenih tokom ruskog povlačenja iznosio je 7.000.[7]
Sporazum
urediU Batumiju je otvorena nova mirovna konferencija 11. maja.[4] Osmanlije su proširile svoje zahtjeve na Tiflis, kao i Aleksandropolj i Ečmijadzin; također su željeli da se izgradi željeznička pruga koja bi povezivala Kars i Julfu sa Bakuom. Nova armenska država, kroz koju bi prolazio transportni koridor, trebala je dati slobodno pravo prolaza. Armenski i gruzijski članovi republičke delegacije počeli su da prave zastoje. Počevši od 21. maja, osmanlijska vojska je obnovila operacije u oblasti ruske Armenije koje nisu bile pod sultanovom kontrolom od 17. vijeka. Sukob je doveo do bitke kod Sardarapata (21-29. maja), bitke kod Kara Kilissea (24-28. maja) i bitke kod Baš Abarana (21-24. maja).
Sporazum je potpisan dok je Treća armija držala položaje 7 km od Jerevana i samo 10 km od Ečmiadzina. Centralne sile su morale da ispitaju i potvrde sporazum. Petnaest dana nakon sporazuma, delegati iz Armenije su zamoljeni da dođu u Carigrad. Na predatim teritorijama većina od 1.250.000 predratnih stanovnika bili su Armeni, sa više od 400.000 samo u ustupljenoj Jerevanskoj provinciji.[8]
Također pogledajte
urediReference
uredi- ^ Charlotte Mathilde Louise Hille (2010), State Building and Conflict Resolution in the Caucasus, BRILL, str. 71, ISBN 978-9-004-17901-1
- ^ Alexander Mikaberidze (2011), Conflict and Conquest in the Islamic World, ABC-CLIO, str. 201, ISBN 978-1-598-84337-8
- ^ Tadeusz Swietochowski (1985), Russian Azerbaijan, 1905-1920: The Shaping of a National Identity in a Muslim Community, Cambridge University Press, str. 119, ISBN 978-0-521-26310-8
- ^ a b Ezel Kural Shaw (1977), Reform, revolution and republic : the rise of modern Turkey (1808-1975), History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, 2, Cambridge University Press, str. 326, OCLC 78646544 (Turkish Perspective)
- ^ a b Richard Hovannisian, The Armenian people from ancient to modern times, str. 292–293, ISBN 978-0-333-61974-2, OCLC 312951712 (Armenian Perspective)
- ^ Hovannisian, Richard G. (1967). Armenia on the road to independence, 1918. Berkeley: University of California Press. str. 277. ISBN 0-520-00574-0. OCLC 825110. Arhivirano s originala, 17. 11. 2023. Pristupljeno 2. 6. 2023.
- ^ A-To. The Major Events in Vasburagan, 1914–1917. str. 480.
- ^ Richard G. Hovannisian (1997). The Armenian People from Ancient to Modern Times. Palgrave Macmillan. str. 301. ISBN 978-0-333-61974-2. OCLC 312951712.