Armenske reforme 1914.
Armenske reforme, poznate i kao Yeniköy sporazum, bio je plan reformi koji su osmislile evropske sile između 1912. i 1914. i koji je predviđao stvaranje dvije provincije u osmanlijskoj Armeniji pod nadzorom dva evropska generalna inspektora, koji bi bili imenovani da nadgledaju pitanja vezana za armenska pitanja.[1][2]
 Administrativno-teritorijalna podjela osmanlijske Armenije prema konačnom Nacrtu reformi, koji su potpisali predstavnici Osmanlijskog Carstva i Ruske Imperije i koji predviđa stvaranje 2 provincije pod kontrolom generalnih inspektora postavljenih od strane velikih sila. | |
| Vrsta | Plan reformi |
|---|---|
| Potpisan | 8. februar 1914. |
| Lokacija | Istanbul, Osmansko Carstvo |
| Aktivan od | 8. februar 1914. |
| Istječe | 16. decembar 1914. |
| Potpisnici | |
Generalni inspektori bi imali najviši položaj u šest istočnih vilajeta (pokrajina), u kojima je živjela većina armenskog stanovništva, i boravili bi na svojim mjestima u Erzurumu i Vanu. Paket reformi potpisan je 8. februara 1914,[3] iako je konačno ukinut 16. decembra 1914, nekoliko sedmica nakon ulaska osmanlija u Prvi svjetski rat.
Pozadina
urediBalkanski ratovi su stvorili priliku za poboljšanje položaja osmanlijskih Armena. Francuzi, Britanci i Italijani bili su nestrpljivi da ograniče njemački uticaj u Osmanskom Carstvu, dok je ruska vlada ohrabrivala katolike Armenije da preko namjesnika na Kavkazu apeluje na osmanlijsku vladu za intervenciju u korist reformi u vilajetima naseljenim Armenima. Ovaj projekat pripremili su André Mandelstam, dragoman ruske ambasade u Istanbulu, i predstavnici Armenske narodne skupštine. Predstavljen je i razmatran u Carigradu na sastanku ambasadora Francuske, Britanije i Italije.
Projekat je predložio formiranje jedne provincije od šest vilajeta (Erzurum, Van, Bitlis, Diyarbakır, Kharput i Sivas) pod bilo osmanlijskim kršćaninom ili evropskim generalnim guvernerom. Generalnog guvernera su vlasti trebale imenovati na sljedećih pet godina. Njemačka se usprotivila projektu i uspjela je postići značajne modifikacije, uključujući podjelu regije na dvije pokrajine.[4]
Plan
urediPaket reformi potpisan je 8. februara 1914. između Osmanskog Carstva (koje je predstavljao veliki Vezir Said Halim-paša)[5] i Rusije. Louis Constant Westenenk, administrator za Nizozemsku istočnu Indiju, i Nicolai Hoff, major u norveškoj vojsci, izabrani su kao prva dva inspektora.[6] Hoff je bio u Vanu kada je izbio rat, baš kada se Westenenk spremao da otputuje na svoju dužnost u Erzurum.[7][8]
Historičarka Margaret Lavinia Anderson kaže:
Po pitanju dva egzistencijalna zahtjeva za Armene — da se izbjeglice ne nasele u ovih sedam provincija (što bi bilo besmisleno proporcionalno predstavljanje) i da se preduzmu mjere za vraćanje ukradene zemlje njihovim prvobitnim armenskim vlasnicima — Porta je ostala nepokolebljiva i ovi zahtjevi se nisu našli u sporazumu. Evropskim pregovaračima je ostala nada da će dva evropska generalna inspektora predviđena sporazumom moći da odluče o takvim problemima.[9]
Također pogledajte
urediReference
uredi- ^ Davison, Roderic H. "The Armenian Crisis, 1912-1914 Arhivirano 11. 7. 2018. na Wayback Machine," The American Historical Review 53 (Apr., 1948), str. 481-505.
- ^ (in Armenian) Karapetyan, N. V. (1981). "Հայկական բարենորոգումների խնդիրը 1912-14 թվականներին" [The Issue of the Armenian Reforms in the Years 1912-14] in Հայ Ժողովրդի Պատմություն [History of the Armenian People], eds. Tsatur Aghayan et al. Yerevan: Armenian Academy of Sciences, vol. 6, str. 520-35.
- ^ Hovannisian, Richard G. (1967). Armenia on the Road to Independence, 1918. Berkeley: University of California Press. str. 38–39. ISBN 0-520-00574-0. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)
- ^ Reynolds, Michael A. (2011). Shattering Empires: The Clash and Collapse of the Ottoman Empires, 1908-1918. Cambridge: Cambridge University Press, str. 73-77.
- ^ Şeyhun, Ahmed. "Said Halim and the Armenian Reform Project of 1914," Journal of the Society for Armenian Studies 19/2 (2010), str. 93-108.
- ^ Kévorkian, Raymond (2011). The Armenian Genocide: A Complete History. London: I. B. Tauris, str. 171.
- ^ Hovannisian. Armenia on the Road to Independence, str. 39.
- ^ L. C. Westenek, "Diary Concerning the Armenian Mission," Armenian Review 39 (Spring 1986), str. 29-89.
- ^ Anderson, Margaret Lavinia; Reynolds, Michael; Kieser, Hans-Lukas; Balakian, Peter; Moses, A. Dirk; Akçam, Taner (2013). "Taner Akçam, The Young Turks' crime against humanity: the Armenian genocide and ethnic cleansing in the Ottoman Empire (Princeton, NJ: Princeton University Press, 2012)". Journal of Genocide Research. 15 (4): 463–509. doi:10.1080/14623528.2013.856095. S2CID 73167962.