Čavnik (Bužim)

Stari grad Čavnik (Čava, Čavica) nalazi se u naselju Čava u općini Bužim. Današnji Bužim ranije se zvao Čava i pod tim imenom prvi put se spominje 1334. godine. Prema mišljenju historičara starije generacije (npr. Lopašić) današnji Čavnik podignut je kasnije od strane bužimskih plemića u vrijeme nadolazeće opasnosti od Osmanlija i nazvan je istim imenom, Čava. Utvrđenje je zidano kamenom i jajastog je oblika. Sastoji se od jedne kule i gradskog odbrambenog zida. Utvrđenjem, kao i naseljem u Čavi upravljali su vlastelini. Za starješine su birali ljude između sebe, i to one koji su smatrani najboljim plemićima. Poglavari su dobijali određene dohotke koje su im davali dijelom plemići, a dijelom kmetovi. Čavica je imala i sudije koji su vodili određene pravne i općinske poslove, što potvrđuje da je Čava bila uređeno mjesto, vrlo pogodno za život.

Najuglednija porodica u Čavi zvala se Kozal od Čavice, koja je imala posjede u Maloj Čavici i Kapeli. Te posjede je kralj Vladislav godine 1493. potvrdio braći Ivanu i Petru od Čavice. Kozli su jedno vrijeme bili i gospodari plemenske općine Kreščićke. Kada su pojedini plemićki velikaši počeli zaposjedati općinske gradove u Vrnograču i Podzvizdu dobili su za njih čak i kraljevske darovnice. Među njima se našao i Toma Kozal od Čavice, koji je kraljevsko pravo kupio od Nikole Vojkovića i ušao u pomenute gradove. Godine 1522. kralj je grad Čavicu darovao Benku Baćanu i Baltazaru Alapiću, ali nema dokaza da su oni ikada držali taj grad. U Čavici je od 1540. godine starješina bio iz plemena Farkašić, a od 1547. na čelu se nalazio županijski sudac Nikola Vrnčić. Kada je grad Bužim pao pod osmansku vlast 1576. u sastav osmanske države našla se i Čava. Svoj najveći značaj, Čavnik je imao u Srednjem vijeku jer je služio za odbranu Bužima od napada. Krajiški zapovjednik Ivan Lenković je 1563. godine sastavio izvještaj o stanju tvrđava u kojem je bilo propisano koje tvrđave treba osposobiti za dalju upotrebu a koje napustiti. Po njegovom izvještaju bilo je predloženo rušenje tvrđave Čavnik što je kasnije i učinjeno. Tvrđava Čavnik je danas u veoma ruševnom stanju tako da se jedva naziru oblici nekadašnje tvrđave.