Vlastito kretanje (astronomija)

Vlastito kretanje opisuje kretanje zvijezda na nebeskoj sferi, odnosno promjenu rektascenzije i deklinacije, tokom dužeg vremenskog perioda. Samo kretanje ne daje informaciju da li se zvijezda nama pribižava ili ne, to se može utvrditi samo mjerenjem radijalne brzine. Vlastito kretanje izražava se jedinicom uglovna sekunda (") ili milisekunda (en.;miliarcsecond/yr, mas/yr, bs. mas/g) u godini.. Za proračun u km/s potrebna je udaljenost. Najveću brzinu sopstvenog kretanje ima Barnardova zvijezda (sazviježđe Zmijonosac) sa 10,27", udaljena 6 sg. Golim okom vidljivo je kretanje do 0,1"/g. Samo nekoliko stotina zvijezda ima vlastito kretanje preko 1" u godini.

Barnardova zvijezda, promjena pozicije svakih 5 godina (period mjerenja 1985-2005.)

Historija

Prvu tezu o kretanju zvijezda postavio je 1718. engleski astronom Edmund Halley. Ustanovio je da se pozicije zvijezda iz antičkog doba ne podudaraju s današnjim. Izmjerio je pozicije Sirijusa, Aldebarana i Kapele. Ovo kretanje dugoročno dovodi, zbog kumulacije tokom dužeg perioda, do promjene izgleda sazviježđa. Kasiopeja, primjera radi, će za 100000 godina imati oblik slova V. Satelit Hipparcos je u periodu 1989-1993 izmjerio vlastitu brzinu kod oko 118000 zvijezda uz preciznost od 0,001". Ona se može razdvojiti na dvije komponente: rektascenzionu v_(RA) i deklinacijsku v_(DEC).

Metode mjerenja

• Vrsta optičkog teleskopa za mjerenje sopstvenog kretanja je meridijanski instrument.
• Analiza fotoploča
• Radioteleskopi VLT-tipa mogu odrediti sopstveno kretanje u odnosu na galaksije i kvazare, tačnost iznosi 0,004" godišnje.

Primjena

Mjerenjem bližih zvijezda moguće je odrediti kretanje i brzinu (Solarno kretanje) našeg Sunca. Oduzme li se solarno od vlastitog dobija se pekulijarno kretanje. Zahvaljujući tome ustanovljeno je da sve zvijezde u našoj galaksiji kruže oko njenog centra.

Vanjski linkovi

Spisak zvijezda visokom brzinom vlastitog kretanja (en)