Svetislav Tisa Milosavljević

Ban Svetislav Tisa Milosavljević (Niš, 7. 9. 1882 – Beograd, 28. 7. 1960), prvi ban Vrbaske banovine, inače, stariji sin bogatog niškog trgovca Tome Milosavljevića i njegove supruge Vasilije, rođene Popović, kao ponajbolji gimnazijalac planirao je studirati tehniku i postati inženjer, ali ga je očev finansijski slom primorao da se opredijeli za vojni poziv.

Mada se, u uniformi našao silom prilika, zavolio je oficirsku službu pa se stalno teoretski i praktično usavršavao. Izrastao je u općepriznati autoritet za pitanja vojnog saobraćaja, uz istovremeno napredovanje koje će mu krajem 1925. godine donijeti i čin brigadnog generala.

Zahvaljujući mnogo puta potvrđenoj stručnosti i revnosti, kralj Aleksandar ga je decembra 1926. godine izabrao za ministra saobraćaja, ali ga je zaobišao pri rekonstrukciji vlade u julu 1928. godine, iako je za prethodnih 19 mjeseci Milosavljević ostvario odlične rezultate i započeo nekoliko kolosalnih projekata od kojih se izdvajaju Pančevački most na Dunavu, palata Ministarstva saobraćaja a, posebno, drugi kolosijek pruge Beograd-Zagreb od prijestonice do Novske koji je već za njegova mandata priveden kraju. Jugoslavenski monarh se marljivog i energičnog Milosavljevića ponovo sjetio oktobra 1929. godine kada ga je postavio za namjesnika u jednoj od devet novoformiranih banovina – u Vrbaskoj. Taj izbor nipošto nije bio slučajan: kralj je vrlo dobro znao da veoma siromašnoj Vrbaskoj banovini treba starješina koji će ojačati povjerenje odanih, pridobiti kolebljive i suzbiti oponente, koji će razbuditi uspavane narodne snage i tako Mrkonjića Krajinu povući je iz preduge učmalosti. Na sreću tadašnjih pa i potonjih Krajišnika, ponajviše Banjolučana, kraljev izbor pao je, dakle, na Svetislava Tisu Milosavljevića. Prvi ban je u Banju Luku došao na Mitrovdan, 8. novembra 1929. godine i to vozom, bez ikakve pompe i pratnje. Još istog dana prošetao je gradom i iskusnim neimarskim okom mjerkao gdje i šta bi se moglo i moralo činiti u toj neizgrađenoj i zapuštenoj varoši. Odmah je zasukao rukave i za kratko vrijeme uz znatnu državnu finansijsku pomoć postigao ogromne iskorake u razvoju cijele banovine, a posebno njene prijestonice – Banje Luke.

Dug je spisak Milosavljevićevih uspjeha i mnogobrojnih zadužbina. Navodimo banove najveće neposredne, ktitorske ili mecenarske podvige, koji će mu, uostalom, i donijeti laskavo ime Banjolučki Perikle.

To su: Banska palata (danas Gradska uprava), Banski dvor, Pozorište (osnovano 1930. godine a današnje zdanje podignugo 1934. godine), Higijenski zavod, objekti Učiteljske i Poljoprivredne škole, istočno krilo ondašnje Gimnazije, te sedam stambenih zgrada za činovnike (u današnjoj Aleji svetog Save i kod Pošte). Pomenutom valja dodati i osnivanje banovinskog Muzeja, udruženja za turizam, Zanatske i Trgovačke komore, kao i pokretanje Vrbaskih novina i Književne Krajine. Povrh toga, širom banovine zabijelilo se oko 160 osnovnih škola i nekoliko drugih prosvjetnih svjetiljki, podignuti su mnogi drugi privredni, upravni, kulturni, zdravstveni i higijenski objekti a na tvrdim i proširenim putevima sagrađene su stotine željeznih, armirano-betonskih i drvenih mostova, propusta, podzida itd.

Iako nije bio neposredni investitor, graditelj ili osnivač, ban Milosavljević je stekao ogromne zasluge i za nastanak banjolučkog Gradskog parka sa spomenikom Petru Kočiću, za dogradnju hotela Bosna, asfaltiranje i osvjetljenje ulica, gradnju Sokolskog doma, Gradske opštine, hotela Palas i, uopšte, za svekoliki polet Banje Luke. Tom svojom djelatnošću prvi ban Vrbaske banovine uljepšao je lice i oplemenio dušu našeg grada, a ko zna šta bi još uradio da 18. aprila 1934. nije po drugi put stao na čelo saobraćajnog resora u novoj jugoslavenskoj vladi.

Poslije banovanja, Svetislav Tisa Milosavljević je još samo jednom posjetio Banju Luku – na Spasovdan, 18. maja 1939. godine, kada se odazvao pozivu banjolučke pravoslavne crkvene opštine i došao da kumuje veličanstvenom Sabornom hramu za čije podizanje je, također, imao neprocjenjive zasluge. Bila je to simbolična kruna ljubavi, razumijevanja i saradnje grada koji je predodređen da u svome imenu nosi bana i čovjeka, fizički sićušnog, ali djelom pravog gorostasa, koji je za svega četiri i po godine provedene u tom gradu postao jedna od najstamenijih i najsvjetlijih figura njegove ukupne prošlosti.