Prva zemaljska konferencija KPJ

Prva zemaljska konferencija Komunističke partije Jugoslavije održana je od 3. do 17. jula 1922. godine u Beču u Austrija. Ovo je zapravo bio prošireni sastanak 22 člana Zamjeničkog izvršnog odbora i Izvršnog odbora KPJ u emigraciji, kasnije nazvan Prvom zemaljskom konferencijom, a koji je Izvršni odbor Kominterne priznao kao kompetentno predstavništvo KPJ.

Rad Konferencije

Nakon zabrane djelovanja KPJ u Kraljevini SHS i prelaska u ilegalu, jedan dio članstva smatrao je da u uslovima ilegale treba djelovati unutar legalne političke stranke. Tok Konferencije pokazao je da su se u rukovodstvu KPJ počela oblikovati dva suprotstavljena shvatanja o idejnoj i organizacionoj izgradnji ilegalne revolucionarne partije i njenoj politici.

Došlo je do sukoba oko toga treba li da se raspravlja o uzrocima poraza koji je KPJ pretrpjela, kao i povodom izbora novog rukovodstva. Ispoljile su se i razlike u ocjeni političke situacije u Kraljevini SHS i u programskim stavovima koji bi iz toga proizlazili. Kosta Novaković, Pavle Pavlović i još neki delegati tražili su da Konferencija ispita uzroke koji su doveli do razbijanja KPJ, smatrajući da ona može da se obnovi samo ako se sagledaju uzroci njenog poraza i promjeni politika. Takođe su zahtjevali da partijsko rukovodstvo bude u Jugoslaviji, a ne u inostranstvu.

Kosta Novaković je u duhu Trećeg kongresa Kominterne smatrao da evropski kapitalizam proživljava opštu krizu, te da KPJ mora iskoristiti sva socijalna i nacionalna nezadovoljstva u Kraljevini SHS za formiranje jedinstvenog fronta protiv režima. S druge strane, Sima Marković je smatrao da je KPJ imala ispravnu politiku i da nije razbijena pod udarcima klasnog neprijatelja, nego se u redu povukla. Polazio je od ocjene da se ne može očekivati brza promjena vlasti u Jugoslaviji, da je revolucija privremeno odložena, te da KPJ treba svoje parole i zahtjeve ograničiti na ustavne promjene, kojima bi se ukinula najreakcionarnija obilježja političkog sistema, što bi ubrzalo proces unutrašnje klasne diferencijacije i stvaralo uslove za razmah klasne borbe. Ocjene i pogledi Sime Markovića dobili su podršku većine učesnika Konferencije pri usvajanju rezolucija i izboru novog rukovodstva KPJ.

Na Konferenciji su u Centralno partijsko vijeće bili izabrani Sima Marković, Ljuba Radovanović, Lazar Stefanović, Mihailo Todorović, Đuro Đaković,Đuro Đaković, Lovro Klemenčič, Slavko Kaurić, Milorad Barajević i Dragutin Bukvić. Izvršni komitet Kominterne potvrdio je odluke Konferencije, uz neke izmjene u sastavu partijskog vođstva (umjesto Klemenčiča i Kaurića, koji su bili protiv osnivanja ilegalnih partijskih organizacija, u rukovostvo je bio imenovan Triša Kaclerović).

Posljedice

Neslaganja o bitnim pitanjima razvitka jugoslovenskog komunističkog pokreta pokazala su se i u radu Centralnog partijskog vijeća. Na osnovu izvještaja većine i manjine u rukovodstvu KPJ i pisma Centralne uprave SKOJ-a o tim idejnim razlikama raspravljala je i posebna komisija Četvrtog kongresa Kominterne u novembru 1922, koji je donio posebnu rezoluciju o jugoslavenskom pitanju. Opredjeljujući se prema glavnom sporu na Prvoj zemaljskoj konferenciji KPJ (o uzrocima poraza KPJ), Kongres je ocijenio da uništenje KPJ treba ipak u velikoj mjeri pripisati njenoj unutrašnjoj slabosti, koju je video u ozbiljnim greškama i propustima partijskog vođstva, poput pasivnosti revolucionarne inicijative, odsutnosti ilegalne partijske organizacije, nesposobnosti odbrane od bijelog terora i ostalo.

Rascjep vodećih drugova na Konferenciji bio je, po ocjeni Kominterne, izazvan isključivo uzrocima ličnog karaktera. U odnosu prema dokumentima Konfenrecije nisu uočavana bitna razmimoilaženja između partijske većine i manjine, te je zaključeno da nema nikakvih razloga da se jugoslovenska partija razbija na frakcije koje bi s nazivale većinom i manjinom i zahtjevalo se, da se to jedinstvo sačuva i ubuduće.

Literatura

• Istorija Saveza komunista Jugoslavije. Istraživački centar "Komunist" Beograd, "Narodna knjiga", Beograd i "Rad" Beograd, 1985. godina.

Vanjski linkovi

• Komunist: Istorija SKJ(2): Pod režimom lažnog parlamentarizma (1921-1928)