Razlika između verzija stranice "Bizantijska umjetnost za vrijeme vladavine dinastije Komnen"
| [pregledana izmjena] | [pregledana izmjena] |
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
No edit summary |
No edit summary |
||
Red 11:
U mnogim spomenicima iz 11. i 12. vijeka često se mogu primijetiti pokušaji reprodukcije određenih grčkih motiva, nakon čega se koriste u kontekstu hrišćanske ikonografije.<ref name="Grabar">{{cite web |accessdate=18. 9. 2020 |work= monoskop.org |url= https://monoskop.org/images/9/99/Grabar_Andre_The_art_of_the_Byzantine_Empire_1967.pdf |title= Umjetnost Bizantijskog Carstva }}</ref><ref name="MC"> Cyril Mango, ''The Art of The Byzantine Empire, 312 – 1453'', University of Toronto Press, Toronto, 1986, str. 210–217; ISBN: 0-8020-6627-5</ref>
Bizantijski stil u umjetnosti nije bio statičan u kasnom komnenskom periodu u drugoj polovini 12. vijeka. Jedan od razloga bio je taj što se bizantijska umjetnost neprestano obnavljala podržavajući cijenjene ikonografije iz prošlosti. Prema mišljenju njemačko-američkog historičara bizantijske umjetnosti Ernsta Kitzingera, ovu umjetnost neprestano je hranilo i oživljavalo grčko-rimsko nasljeđe Bizantijuma, posebno rječito u likovima u živoj akciji, u trodimenzionalnoj tjelesnosti i u prostornim postavkama. U posljednjim decenijama 12. vijeka, bizantijska umjetnost ušla je u dinamičnu, pomalo linearnu fazu, što pokazuju zidne slike iz 1164. godine u [[Crkva sv. Pantelejmona (Nerezi)|crkvi sv. Pantelejmona]] u selu Gorno Nerezi, neki od mozaika u bazilici Monreale i zidne slike iz 1290-ih u [[Crkva sv. Georgija u Kurbinovu|crkvi sv. Georgija u Kurbinovu]] (pogledati galeriju), čiji se agitativni manir vidi i na ikoni [[Blagovijest]]i sa [[Sinajska gora|Sinajske gore]]. Ovu stilsku fazu slijedila je ona u kojoj je naglašena nova jednostavnost i mirna monumentalnost oblika i izraza, kao na zidnoj slici svetog Jovana u Bogorodičinoj crkvi [[Manastir Studenica|manastira Studenica]].<ref name="SB">''The Glory of Byzantium: Art and Culture of the Middle Byzantine Era'', Helen C. Evans, William D. Wixom. Izdavač, Metropolitan Museum of Art, New York City, drugo izdanje, 1997. godine, str. 255-256, 448, 437 {{ISBN|0-87099-777-7}}</ref>
== Slikarstvo ==
Red 22:
Nisu sve ikone iz perioda Komnena došle iz Konstantinopolja. Solun, Atos, Sinaj i obnovljene radionice u [[Jerusalem]]u također su bili važni centri proizvodnje. [[Manastir svete Katarine]] na [[Sinaj]]u u [[Egipat|Egiptu]] i danas čuva brojne ikone iz ovog perioda. Jedna od najpoznatijih ikona je ''Ljestve do neba'', koja je tematski zasnovana na djelu [[Sirija|sirijskog]] monaha [[Jovan Klimak|Jovana Klimaka]] iz 6. ili 7. vijeka. Još jedna važna sinajska ikona je Ikona Blagovijesti, koja potječe s kraja 12. vijeka i prikazuje dinamično prikazanog anđela koji dolazi s lijeve strane do Bogorodice. Tematski klasična ikona nosi mnoge inovativne komnenske elemente - složene detalje (anđeoska krila, zavjesa, zlokobni vrt, protok vode ili životinje), ali i dinamičan položaj likova (posebno anđela, čija vrlo grafička zavjesa od algi leluja na zračnoj struji).
Ikona Preobraženja u [[Louvre]] muzeju nastala je u mozaiku oko 1200. godine. Prenosna ikona dimenzija 50 x 35 cm nosi elemente krajnje finoće mozaika i koristi nekoliko materijala - [[mramor]], [[lapis lazuli]], vitraž, te pozlaćeni i posrebreni [[bakar]]. Čini se da se dizajn ikone sastoji od dva različita dijela - gornjeg, glomaznijeg monumentalnog dijela starijeg dizajna i donjeg, koji pokazuje gotovo [[Ekspresionizam|ekspresionistički]] motiv.<ref name="BC">
Bizantijske ikone iz vremena vladavine Komnena dospjele su i do kulturno obližnje [[Venecija|Venecije]]. Zlatni dio ikone koja prikazuje svetog Mihajla čuva se u riznici [[Bazilika sv. Marka u Veneciji|bazilike sv. Marka]] u Veneciji. Potječe s kraja 11. ili početka 12. vijeka. Pri njenoj izradi korištene su tradicionalne tehnike, poput tehnike kovanog [[Zlato|zlata]] (repoussé) na caklini, ali sadrži i nove elemente poput cakline na fleksibilnom dijelu lima, koji krasi lice arhanđela. Uz to, u Veneciji postoji i ikona Ivana Hrišćanina, a poznata je i ikona Milostivog Hrista iz [[Berlin]]a.
Red 65:
Jedna od izuzetnih tehničkih inovacija iz perioda dinastije Komnen bila je proizvodnja vrijednih prenosivih ikona mozaika. Na ovim ikonama sitni kamenčići ([[mramor]], [[lapis lazuli]], vitraji, pozlaćeni i posrebreni [[bakar]]) utisnuti su više od 1-2 mm u [[vosak]] ili [[Smola|smolu]] na drvenoj ploči. Ova umjetnička djela bila su namijenjena za lične svrhe uglavnom bogatih aristokrata, kao primjeri mogu se navesti ikona mozaika "Preobraženje" u muzeju [[Louvre]] ili minijaturni Hristov mozaik u Museo Nazionale u [[Firenca|Firenci]]. Minijatura je dobar primjer suptilnijeg i humanijeg začeća Hrista koje se pojavljuje u bizantijskoj umjetnosti u 12. vijeku. Mozaici iz razdoblja komnenske renesanse mogu se naći i izvan Konstantinopolja, zahvaljujući umjetnicima koji su ova djela uradili izvan granica Bizantijskog Carstva.<ref> Silvia; BRACCINI, Tommaso. Il romanzo di Costantinopoli. Guida letteraria alla Roma d'Oriente (italijanski jezik). Toronto : Einaudi, 2010. ISBN 978-3-412-10696-6. S. 409.</ref>
====
<center>
<gallery>
Datoteka:Apse mosaic Basilica of St Paul Outside the Walls.jpg|Isus Hrist pored kojeg su sveti Petar, Pavle, Andrija i Luka, mozaik u apsidi bazilike sv. Pavla izvan zidina
Datoteka:Transfiguration Christ Louvre ML145.jpg|Prenosna ikona mozaika [[Isusovo preobraženje|Preobraženja Hristovog]]
Datoteka:Istanbul-Hagia Sophia-06-Mosaik-1997-gje.jpg|Car Ivan II Komnen i carica Irena Ugarska, Haja Sofija
Line 101 ⟶ 102:
=== Venecija i Rim ===
[[Datoteka:Veneza118.jpg|thumb|250|desno|Unutrašnjost istočne strane u bazilici svetog Marka u Veneciji ukrašena mozaicima.]]
Stara bizantijska tradicija izrade mozaika zadržala se na području Ravenne i Venecije čak i u 12. vijeku. Bizantijski mozaici na području Venecije mogu se naći u: bazilici sv. Marka, [[Katedrala Santa Maria Assunta de Torcello|katedrali Santa Maria Assunta de Torcello]] i u [[Bazilika Santi Maria i Donato de Murano|bazilici Santi Maria i Donato de Murano]]. Unutrašnjost bazilike sv. Marka (za koju se može reċi da je gotovo bizantijska građevina) prekrivena je mnogobrojnim zamršenim mozaicima, koji su uglavnom prilično kasnog datuma izrade. Mnogi od njih urađeni su više u [[Renesansa|renesansnom]], a ne u bizantijskom stilu. Nekoliko mozaika, posebno onih u [[Apsida|apsidi]], potječu između 1110. i 1120. godine, dok su mnogobrojni mozaici u ostalim dijelovima bazilike iz posljednje četvrtine 12. vijeka. Svi su urađeni više u narativu nego u transcendentalnom stilu, a bizantijski umjetnici koji su uradili ove mozaike napustili su mnoge bizantijske umjetničke konvencije iz tog vremena.<ref name="AOBE"/> Najstarije mozaike uradili su bizantijski majstori krajem 11. vijeka, ali većinu mozaika uradili su lokalni umjetnici iz 12. i 13. vijeka. Izrada bizantijskih mozaika u Veneciji trajala je do prve polovine 13. vijeka. Teme na mozaicima često se temelje na rimsko-bizantijskoj umjetnosti. Neki od mozaika iz bazilike sv. Marka izravno su inspirisani ranohrišćanskim iluminiranim kodeksom [[Knjiga postanka|Knjige Postanka]] (Codex Cottonianus) iz 5. ili 6. vijeka, koji je u Veneciju stigao iz Konstantinopolja 1204. godine. Uočljivo je da se na Marijanskom ciklusu iz 1220. godine gubi bizantijski osjećaj za mozaik.<ref name="DO"> Demus, Otto. Byzantine Mosaic Decoration, Aspects of Monumental Art in Byzantium. Boston : American Council of Learned Societies, 1964. ISBN 978-1-597-40639-0. str. 6 – 11</ref>
Boje su ostale učinkovite, a prilično mutni tonovi, s preovladavajućom [[Bijela|bijelom]] bojom, koja je karakterizirala mozaike u katedrali Monreale, nikada nisu usvojeni u Veneciji. Umjesto toga, može se reći da je nova [[Romanika|romanička]] umjetnost bila u procesu nastanka dok je stara bizantijska umjetnost bila u svom zalasku.
U pročelju [[Bazilika Santi Maria e San Donato (Venecija)|bazilike Santi Maria e San Donato]] na ostrvu [[Murano (ostrvo)|Murano]] u [[Venecijanska laguna|Venecijanskoj laguni]] nalazio se mozaik iz 12. vijeka na kojem su prikazani Hristos Pantokrator u pratnji svetaca. Kada je crkva srušena u 19. vijeku, mozaik je kupio [[Friedrich Wilhelm IV]] i ponovo ga sastavio 1840. godine u Friedenskircheu u [[Potsdam]]u.<ref name="GAEC"/> Apsidu crkve krasi još viši i izduženiji lik Bogorodice u odnosu na onu u katedrali Santa Maria Assunta de Torcello. Liku Bogorodice na ovom mozaiku nedostaje nešto od čvrstoće i dostojanstva u odnosu na veċ navedeni primjer. Ovaj mozaik pripada periodu paleološke renesanse.<ref name="AOBE"/> Važno središte izrade mozaika bilo je i u [[Trst]]u, a iz Venecije umjetnost izrade mozaika kasnije je stigla i do [[Firenca|Firence]].<ref name="GAEC"/>
[[Datoteka:Rom, Basilika San Clemente, Apsis 1.jpg|thumb|250px|lijevo|Mozaik u apsidi bazilike sv. Klementa u Rimu na kojem je prikazan uobičajeni oblik bizantijskog motiva [[Arabeska|arabeske]] sa viticama ukrasnog [[Akantus (ukras)|akantusa]]]]
[[Datoteka:AbsideSantaMariaTrastevereRoma.jpg|thumb|250px|desno|Mozaici iz 12. i 13. vijeka u bazilici sv. Marije u Trestevereu, Rim]]
Tradicija izrade mozaika također je dugo postojala i u papinskom Rimu, ali je u 11. vijeku dijelom splasnula zbog loših odnosa s pravoslavnim Istokom. U Rimu se bizantijski mozaici ponovo pojavljuju u 12. i 13. vijeku.
Kroz ove primjere, bizantijski utjecaj je (iako izmijenjen) sačuvan u Rimu sve do trenutka kada su ga preuzeli umjetnici poput [[Giotto di Bondone]] i [[Pietro Cavallini]], koji je dovršio uređenje apside u bazilici sv. Marije u Trastevereu oko 1291. godine. Tokom dovršavanja uređenja mozaika ostao je odan bizantijskoj tradiciji, iako ju je spojio s novim umjetničkim elementima.<ref name="BC"/>
=== Umjetnost izrade bizantijskih mozaika u drugim zemljama ===
| |||