Razlika između verzija stranice "Bizantijska umjetnost za vrijeme vladavine Justinijanove i Heraklijeve dinastije"
| [pregledana izmjena] | [pregledana izmjena] |
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
No edit summary |
No edit summary |
||
Red 157:
== Skulptura ==
[[Datoteka:Byzantine ivory 801.jpg|thumb|250px|lijevo|Diptih arhanđela Mihajla iz ranog 6. vijeka, 428 x 143 mm, debljina 9 mm, [[Britanski muzej]], London]]
[[Datoteka:Gurlitt Justinian column.jpg|thumb|200px|desno|Crtež Justinijanovog stuba iz 1912. godine, prema Corneliusu Gurlittu. Stub je bio podigut u čast vojnih pobjeda cara Justinijana I nad barbarima.<ref name="PS">{{Cite web|url=https://www.pallasweb.com/deesis/column-of-justinian.html|title=Justinijanov stub na Augustaionu|work=pallasweb.com|accessdate= 7. 1. 2021}}</ref>]]
Aktivnost izrade monumentalnih skulptura u Istočnom Rimskom Carstvu počela je opadati u 4. vijeku i svoje mjesto u historiji umjetnosti nije povratila sve do 12. vijeka. Razlog tome je da su hrišćani u to vrijeme bili sumnjičavi prema samostojećim kipovima, povezujući ih s paganskim bogovima koje su smatrali lažnim. Tokom ranohrišćanskog i bizantijskog razdoblja aktivnost izrade skulptura se srozala na zanatsku umjetnost i izradu malih predmeta: reljefni sarkofazi, spomen ploče od slonovače (diptih, [[triptih]]), crkveni namještaj i pribor i slično. Uprkos ovom velikom smanjenju obima medija, nastala su djela izvrsne vještine prilikom izrade koja su odražavala, čak i u hrišćanskim vremenima, paganske i klasične ideale ljepote.<ref name="ATTA"/>
Nakon oštećenja uzrokovanih požarom tokom [[Nika (ustanak)|Nika ustanka]] 532. godine, car Justinijan I dao je da se obnovi glavni konstantinopoljski trg [[Augustaion (Konstantinopolj)|Augustaion]]. Jedna od građevina koje su obnovljene bila je zgrada senata sa trijemom od šest ogromnih [[mramor]]nih [[stub]]ova.<ref name="BL">{{Cite web|url=https://www.thebyzantinelegacy.com/augustaion|title=Augustaion|work=thebyzantinelegacy.com|accessdate=7. 1. 2021}}</ref>
Glavna karakteristika Augustaiona, a ujedno i jedan od simbola grada bio je [[Justinijanov stub]] (slika desno) okrunjen [[bronza]]nim kipom postavljenim 543. godine.<ref name="PS"/> Ispred ovog stupa stajali su kipovi tri [[Barbari|barbarska]] kralja u pokornom položaju. Također, postojao je i stub sa [[Srebro|srebrnim]] kipom rimske carice [[Elija Eudoksija|Elije Eudoksije]] (supruge cara [[Arkadije|Arkadija]]) koji je bio postavljen na sjeveroistočnoj strani Augustaiona, ispred zgrade Senata. Njegov temelj je sačuvan i danas se nalazi u dvorištu [[Aja Sofija|Haja Sofije]].<ref name="BL"/>
Tokom vladavine Justinijanove i Heraklijeve dinastije vajari su slijedili princip pojednostavljivanja oblika, koji je bio posebno usmjeren na to da ikonografiju učine čitljivijom. Likovi su bili prikazivani u hijerarhijskoj veličini, ne kao pojedinci već kao nositelji funkcija, što dokazuju stereotipna lica, velikih bezizražajnih očiju s naglaskom na atribute moći.<ref name="ATTA"/>
Dobar primjer nastavljanja sa grčko rimskim klasičnim idealima u umjetnosti je [[diptih]] arhanđela Mihajla (slika lijevo), koji je vjerovatno urađen u Konstantinopolju početkom 6. vijeka. Prototip pri izradi ove skulpture od bjelokosti vjerovatno je bila rimska božica pobjede [[Viktorija (mitologija)|Viktorija]]. Lepršave klasične, ali naturalističke draperije, nježno urezana krila, te oblik lica i frizure pripadaju predhrišćanskoj tradiciji.
[[Datoteka:Flavius Anastasius Probus 00a.JPG|thumb|250px|lijevo|Diptih konzula Anastazija.]]
Ipak, snaga koju on najavljuje nije od ovoga svijeta, niti naseljava ovozemaljski prostor. Arhitektonski prostor nasuprot kojem se pojavljuje izgubio je svu trodimenzionalnu stvarnost, odnos arhitektonskog prostora prema njemu je čisto simbolične i ukrasne prirode, tako da izgleda kao da lebdi, a ne da stoji (primijetiti položaj stopala na stepenicama), te položaj žezla koji drži u lijevoj ruci. Upravo je ovaj bestjelesni kvalitet, koji se prenosi kroz klasično harmonične forme, ono što mu daje tako uvjerljivo prisustvo.
Glatke obline ističu izduženi oval glave i tako pojačavaju njen apstraktni, onostrani karakter. Ne samo pojedinačna osoba već i samo ljudsko tijelo ovdje prestaje biti opipljiva stvarnost. Sve ovo ukazuje na tok stilskih promjena, čime se grčko rimska tradicija izrade skulpture lagano gasi u historiji, a započinje srednjovjekovna era.<ref name="HOA">History of Art, Horst Waldemar Janson, izdavač Harry N. Abrams u New York City, prvo izdanje objavljeno 1962. godine, {{ISBN|0-13-389270-0}}, str 157-168-169</ref><ref name="ATTA"/>
Ova stilska promjena gotovo je dovršena u diptihu Anastasija (slika lijevo), koji predstavlja [[Anastazije I, bizantijski car|cara Anastazija I]] kao konzula. Obučen je u trijumfalnu carsku odjeċu (trabeja), sjedi na prijestolju u obliku lavljih nogu, a njegov kvazi božanski status najavljen je oreolom u obliku školjke postavljenim iza glave. U desnoj ruci svečano drži maramicu (mappa) koju priprema baciti kao signal za početak igara prikazanih u areni ispod njega.
U lijevoj ruci je kratko žezlo na čijem vrhu je orao, koji krilima na glavi drži malu bistu uokvirenu vijencem. Prijestolje je ukrašeno medaljonima koji predstavljaju živopisno ovjenčane personifikacije Rima i Konstantinopolja i [[gorgoneja]]ma kao amajlijama koje štite od sila zla. S njegove obje bočne strane stoje krilate Viktorije kao simboli pobjede, stojeći na globusima i noseći na glavama vijence sa bistama.
Mutacija klasičnog naturalizma u ovom diptihu mnogo je naprednija (podsjetnik da se proces ne odvija ravnomjerno na istom historijskom frontu ili istim tempom). Figura cara na oba panela uzdignuta je iznad živahnih prizora koji se nalaze u areni.
Djelo je u potpunosti ukrasno i simbolično, a živi čovjek je izgubljen u konceptu vrhovne i nadljudske vlasti.
Ovo kultno predstavljanje službenih insignija, koja maksimizira protokol kancelarije, a istovremeno umanjuje individualnost konzula, prepoznatljivo je za ranobizantijski stil.<ref>{{Cite web|url=https://www.thebyzantinelegacy.com/anastasius-va|title=Diptih konzula Anastazija|work=thebyzantinelegacy.com|accessdate= 7. 1. 2021}}</ref><ref name="AH"/>
== Reference ==
| |||