Razlika između verzija stranice "Bosna i Hercegovina"
| [pregledana izmjena] | [pregledana izmjena] |
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
m →Rijeke i jezera: malo detalja |
m →Bronzano i željezno doba (Ilirsko doba): malo detalja iz najranijeg perioda BiH |
||
Red 86:
=== Bronzano i željezno doba (Ilirsko doba) ===
{{Glavni|Bosna i Hercegovina za vrijeme Ilira}}
Tokom [[Bronzano doba|bronzanog doba]], neolitsko stanovništvo koje je naseljavalo područje današnje Bosne i Hercegovine postepeno su zamijenili [[Iliri]], narod koji je govorio zajednički [[Indoevropski jezici|indoevropski jezik]]. Od 8. stoljeće p.n.e ilirska plemena evoluirala su u kraljevstva. Najstarije zabilježeno kraljevstvo u Iliriji (regiji koja je obuhvatala zapadni dio Balkanskog poluostrva) kao što je zabilježeno u klasičnoj antici) bilo je kraljevstvo [[Enhilejci|Enhilejaca]] u 8. stoljeću p.n.e. Poslije Enhilejaca, od 4. stoljeća p.n.e. pojavljuju se i druga ilirska plemena. [[Autarijati]] pod [[Pleurias]]om (od 337. pn.e) osnivaju svoje kraljevstvo a potom i [[Ardijejci]], ilirski narod koji je prvobitno naseljavao područje uz rijeku Neretvu (Narenta) i dio jadranske obale a koje će se održati do 167. p.n.e. i [[Ilirski ratovi|trećeg Ilirskog rata]]. Kraljevstvo Ardijejaca, kojim je vladao [[Agron (kralj)|Agron]] polovinom 3. stoljeća p.n.e. i [[Dardanija|Dardansko]] kraljevstvo koje je uspostavio [[Bardilis]] početkom 4. stoljeća p.n.e. su najpoznatija ilirska kraljevsta Zapadnog Balkana.
Tokom ovog perioda područje današnje Bosne i Hercegovine nastanjivalo je nekoliko ilirskih plemena od kojih se najvažniji bili [[Dalmati]] (od kojih je vjerovatno nastala riječ ''[[Dalmacija]]''), koji su živjeli širom zapadne Bosne, dok su u srednjoj Bosni bili [[Desitijati]] za koje se veže [[Srednjobosanska kulturna grupa]] bronzanog i željeznog doba. [[Autarijati]] su naseljavali jugoistočnu Bosnu, [[Podrinje]], sjevernu [[Hercegovina|Hercegovinu]], ali i područja zapadne [[Srbija|Srbije]] i sjeverne [[Crna Gora|Crne Gore]]. Bilo je to moćno pleme za koje se vezuje kulturni period poznat kao [[Glasinačka kultura]].
Druga poznatija ilirska plemena koje treba pomenuti su: [[Japodi]], [[Mezeji]] i [[Daorsi]]. Seobe [[Kelti|Kelta]] u četvrtom i trećem vijeku prije naše ere su izbacile Autarijate sa njihove teritorije. Neka keltska i ilirska plemena su se miješali, kao što su [[Skordisci]], mješovito ilirsko-keltsko pleme iz sjevernoistočne Bosne.
Vrlo važnu ulogu u životu Ilira imao je kult mrtvih, što se može primjetiti u njihovim pažljivim izvođenim obredima sahrane, kao i bogato ukrašenim grobnim mjestima. U sjevernim dijelovima područja koje su nastanivali Iliri, postojala je duga tradicija kremiranja i sahranjivanja mrtvih u plitkim grobovima, dok su na jugu mrtve sahranjivali u velikim kamenim ili zemljanim [[tumulus]]ima koji su u Hercegovini dostizali i monumentalne dimenzije, širine i više od 50 m i 5 m visine. Plemena Japoda su bila sklona i ukrašavanju (teške, prevelike ogrlice od žutog, plavog ili bijelog stakla i velike bronzane [[Fibula (broš)fibule]], kao i spiralne narukvice, dijademe i kacige od bronze).
U nekoliko stoljeća ilirske vladavine ovim prostorima nisu zabilježeni upadi drugih naroda sve do 4. stoljeća kada se spominje invazija
[[Kelti|Kelta]]. Kelti su dolaskom na ovo područje sa sobom donijeli tehniku grnčarskog kola, nove vrste fibula i različite pojaseve od bronze i gvožđa. Tokom migracije sa područja Srednje Evrope ka jugu Balkanskog poluostrva, Kelti su se kratko zadržali na prostoru današnje Bosne i Hercegovine tako da je njihov uticaj ostao minimalan ali pohod ovog indoevropskog naroda uticao je na raseljavanje nekih ilirskih plemena pri čemu je došlo i do miješanja ovih plemena. O ovom periodu postoji malo historijskih dokaza ali u cjelini se čini da su Kelti okupljali više različitih naroda koji govore različitim jezicima.
Na jugu današnje Bosne i Hercegovine, u području delte Neretve zabilježen je značajan uticaj [[Helenizacija|heleniziranog]] ilirskog plemena [[Daorsi]]. Glavni grad ovog ilirskog plemena bio je [[Daorsoi]] u [[Ošanjići]]ma kod [[Stolac|Stoca]]. Daorson je u 4. stoljeću p.n.e. bio okružen [[megalitim]]a, zidovima visokim i po 5 metara (velikih poput onih u grčkoj [[Mikena|Mikeni]]), sastavljenih od velikih kamenih blokova. Daorsi su izrađivali jedinstvene bronzane [[Kovanica|kovanice]] i skulpture.
Prvi sukobi Ilira i [[Rimsko Carstvo|Rimskog Carstva]] su se dogodili 229. p. n. e. kada se u historiografiji taj sukob smatra početkom [[Ilirski ratovi|Ilirskih ratova]] koji će potrajati sve do 168. p.n.e. U tom periodu Rimljani su zauzeli veći dio ilirskog područja a potpunu prevlast ostvarit će tek 9. godine nove ere. Upravo je na području današnje Bosne i Hercegovine, Rimsko Carstvo vodilo jednu od najtežih bitaka u svojoj historiji još od vremena [[Punski ratovi|Punskih ratova]], kako je to svojevremeno opisao rimski historičar
[[Svetonije]]. Ova rimska vojna kampanja protiv [[Ilirik]]a, tadašnje rimske provincije koja je obuhvatala i današnju Bosnu i Hercegovinu, poznata je kao kampanja gušenja [[Veliki ilirski ustanak|Velikog ilirsko ustanka]], ili Batonovog ustanka. Ustanak je podignut 6. godine n. e, u okolini [[Vareš]]a i [[Vranduk (Zenica)|Vranduka]] (pod vodstvom [[Baton]]a i [[Pines]]a), nakon pokušaja regrutovanja Ilira u rimsku vojsku i trajao je 3 godine, do 9. godine nove ere kada je ugušen. Za vrijeme cara [[Tiberije|Tiberija]] (9. n. e.), sve ilirske teritorije konačno potpadaju pod rimsku upravu. Tokom vladavine Rima na ovo područje su se useljavali latinski stanovnici iz čitavog carstva.
=== Nova era ===
| |||