Razlika između verzija stranice "Nobelova nagrada za književnost"

'''Nobelova nagrada za književnost''' ({{jez-sv|Nobelpriset i litteratur}}) je nagrada koju [[Švedska kraljevska akademija nauka]] dodjeljuje svake godine još od 1901. Dodjeljuje se književnicima iz bilo koje države svijeta a koji su prema švedskom industrijalcu i utemeljitelju nagrade [[Alfred Nobel|Alfredu Nobelu]] proizveli ''u oblasti književnosti najbolje djelo idealističkih tendencija'' (švedski: ''den som inom litteraturen har producerat det mest framstående verket i en idealisk riktning''). Iako se ponekad pojedini radovi autora navode kao posebno vrijedni pažnje, Nobelova nagrada za književnost se zasniva na cjelokupnom opusu autora. Švedska kraljevska akademija nauka odlučuje laureata između nominiranih kandidata za nagradu a ime laureata objavljuje početkom oktobra. Jedna je od pet Nobelovih nagrada koje je utemeljio Alfred Nobel oporukom iz 1895. Ponekad se dodjela nagrada odloži za narednu godinu. Nije dodeljena 2018. godine, ali se u 2019. godini planira dodjela nagrade za dva laureata.

Alfred Nobel je u svom posljednjem testamenu naveo namjeru da se njegov kapital koji je stekao tokom života kao industrijalac i pronalazač koristi za utemeljenje niza nagrada za one koji daju ''najveću korist čovječanstvu'' u fizici, hemiji, fiziologiji ili medicini, književnosti i doprinosu svjetskom miru.<ref name="BBCHistory">{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/nobel_alfred.shtml |title=History – Historic Figures: Alfred Nobel (1833–1896) |publisher=BBC |date= |accessdate=15. 5. 2019}}</ref><ref name="Britannica6">{{cite web|url=http://www.britannica.com/nobelprize/article-9056008 |title=Guide to Nobel Prize |publisher=Britannica.com |date= |accessdate=15. 5. 2019}}</ref> Iako je Nobel sastavio nekoliko oporuka za života, posljednja je napisana nešto više od godinu dana prije nego što je preminuo, a potpisana je u Švedsko-norveškom klubu u [[Pariz]]u 27. novembra 1895.<ref>[[#Sohlman69|Ragnar Sohlman]]: 1983, Page 7</ref><ref>{{Cite news|last = von Euler|first = U.S.|title = The Nobel Foundation and its Role for Modern Day Science|url = http://resources.metapress.com/pdf-preview.axd?code=xu7j67w616m06488&size=largest|format = PDF|publisher = Springer-Verlag|work = Die Naturwissenschaften|date = 6 June 1981|accessdate = 15. 5. 2019|deadurl = yes|archiveurl = https://web.archive.org/web/20110714080803/http://resources.metapress.com/pdf-preview.axd?code=xu7j67w616m06488&size=largest|archivedate = 14 July 2011}}</ref> Nobel je ostavio 94% svoje ukupne imovine, 31 milion [[Švedska kruna|švedskih kruna]] kako bi uspostavio fond za dodjelu pet Nobelovih nagrada.<ref name=Nobelwill>[http://nobelprize.org/alfred_nobel/will/index.html "The Will of Alfred Nobel"], ''nobelprize.org''. Retrieved 6 November 2007.</ref> Zbog određene doze skepticizma oko autentičnosti podnesenog testamenta, Storting (norveški parlament) ga je odobrio tek 26. aprila 1897.<ref name="nobelprize1">{{cite web|url=https://www.nobelprize.org/nobel_organizations/nobelfoundation/history/lemmel/ |title=The Nobel Foundation – History |publisher=Nobelprize.org |date= |accessdate=15. 5. 2019}}</ref><ref name="Levinovitz13">[[#Levinovitz69|Agneta Wallin Levinovitz]]: 2001, Page 13</ref> Izvršitelji njegove posljednje volje bili su Ragnar Sohlman i Rudolf Lilljequist, koji su osnovali Nobelovu fondaciju i ispunili Nobelovu namjeru i organizirali dodjele nagrada.

Članovi norveškog Nobelovog komiteta koji su dodijelili nagradu za mir imenovani su ubrzo nakon što je testament odobren. Uslijedilo je osnivanje i drugih organizacije za dodjelu nagrada: Instituta Karolinska 7. juna, Švedske akademije 9. juna i Kraljevske švedske akademije nauka 11. juna.<ref>{{cite web|url=http://www.infoplease.com/spot/nobel-prize-history.html |title=Nobel Prize History — |publisher=Infoplease.com |date=13 October 1999 |accessdate=15. 5. 2019}}</ref><ref>{{cite web|author=Encyclopædia Britannica |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/416852/Nobel-Foundation |title=Nobel Foundation (Scandinavian organisation) – Britannica Online Encyclopedia |publisher=Britannica.com |date= |accessdate=15. 5. 2019}}</ref> Nobelova fondacija je tada postigla dogovor o smjernicama vezano za dodjelu Nobelove nagrade. 1900. švedski kralj [[Oskar II, kralj Švedske|Oscar II]] proglasio je novostvorene statute Nobelove fondacije.<ref name="Levinovitz13" /><ref name="thelocal1">AFP, [http://www.thelocal.se/14776/20091005/ "Alfred Nobel's last will and testament"] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20091009000000/http://www.thelocal.se/14776/20091005/ |date=9 October 2009 }}, ''[[The Local]]'' (5 October 2009): Pristupljeno 15. 5. 2019</ref><ref name=BritannicaWill>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/416856/Nobel-Prize "Nobel Prize]" (2007), in ''[[Encyclopædia Britannica]]'', pristupljeno 15. 5. 2019. sa ''Encyclopædia Britannica Online''</ref> Prema Nobelovoj volji, Kraljevska švedska akademija trebala je dodijeliti nagradu za književnost.