Razlika između verzija stranice "Historija Španije"
| [pregledana izmjena] | [pregledana izmjena] |
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
mNo edit summary |
No edit summary |
||
Red 1:
'''Historija Španije''' datira od ranog [[Srednji vijek|srednjeg vijeka]]. [[Habsburška Španija]] 1516. godine objedinjuje niz različitih prethodnih kraljevina; njen moderni oblik [[Španski ustav iz 1812|ustavne monarhije]] je uveden 1813. godine, a trenutni [[Španska tranzicija na demokratiju|demokratski ustav]] datira iz 1978. godine. Nakon okončanja [[rekonkvista]], kraljevina Španija se ujedinjuje pod [[Habsburška Španija|Habsburškom vladavinom]] 1516. godine. U isto vrijeme, [[Špansko carstvo]] se počelo širiti na [[Novi svijet]] preko okeana, čime počinje [[zlatno doba Španije]] od ranih 1500-ih do 1650-ih. Habsburška Španija je bila jedna od najmoćnijih država Evrope.
U ovo vrijeme, Španija je bila uključena u sve veće evropske ratove, uključujući i [[Italijanski ratovi|Italijanske ratove]], [[Osamdesetogodišnji rat]], [[Tridesetogodišnji rat]] i [[Francusko-španski ratovi|Francusko-španske ratove]]. Krajem 17. stoljeća, njena moć je počela opadati, a nakon smrti posljednjeg Habsburškog vladara, počeo je [[rat za špansko naslijeđe]] što je dovelo do smanjenja utjecaja u Evropi. [[Burbonske reforme]] su pokušale obnoviti državne institucije ali zbog nestabilnosti, [[Francuska revolucija|Francuske revolucije]] i [[Španski rat za nezavisnost|Španskog rata za nezavisnost]], Španija nikada nije povratila svoju bivšu snagu. Fragmentirana ratom, Španija je početkom 19. stoljeća destabilizirana različitim političkim strankama koje su predstavljale liberalne, reakcionarske i umjerene grupe, i koje nisu bile dovoljno jake da donesu [[Historija Španije (1814 - 1873)|trajnu stabilnost]]. Špansko carstvo se u inostranstvu brzo raspalo zbog [[Latinoamerički ratovi za nezavisnost|latinoameričkih ratova za nezavisnost]] i gubitka starih kolonija u [[Špansko-američki rat|Špansko-američkom ratu]] 1898. godine.▼
Slabu ravnotežu između liberalnih i konzervativnih snaga je pogodilo uspostavljanje [[Španska ustavna monarhija|ustavne monarhije]] (1874. - 1931.), ali ni to nije bilo trajno rješenje pa je u Španiji izbio [[Španski građanski rat|građanski rat]] između republikanske i nacionalističke frakcije. To je dovelo do [[Francova diktatura|nacionalističke diktature]] na čelu sa [[Francisco Franco|Franciscom Francom]], koji je kontrolirao špansku vladu do 1975. godine. Poslijeratna desetljeća su bila relativno stabilna (sa izuzetkom [[ETA (separatistička grupa)|oružanog pokreta]] za nezavisnost [[Baskija|Baskije]]), a zemlja je doživjela brzi ekonomski rast 1960-ih i početkom 1970-ih. Nakon smrti Francisca Franca 1975. godine, Španija se vratila na ustavnu monarhiju sa [[Juan Carlos, kralj Španije|Juanom Carlosem]] na čelu i demokratiji. Španija je ušla u [[Evropska ekonomska zajednica|Evropsku ekonomsku zajednicu]] 1986. godine (pretvorena u [[Evropska unija|Evropsku uniju]] ugovorom iz Maastrichta 1992. godine), a u [[Eurozona|eurozonu]] 1999. godine. Finansijska kriza 2007. godine završava deset godina ekonomskog buma i Španija je ušla u recesiju i dužničku krizu sa vrlo visokom nezaposlenošću i slabom ekonomijom.▼
▲U ovo vrijeme, Španija je bila uključena u sve veće evropske ratove, uključujući i [[Italijanski ratovi|Italijanske ratove]], [[Osamdesetogodišnji rat]], [[Tridesetogodišnji rat]] i [[Francusko-španski ratovi|Francusko-španske ratove]]. Krajem 17. stoljeća, njena moć je počela opadati, a nakon smrti posljednjeg Habsburškog vladara, počeo je [[rat za špansko naslijeđe]] što je dovelo do smanjenja utjecaja u Evropi. [[Burbonske reforme]] su pokušale obnoviti državne institucije ali zbog nestabilnosti, [[Francuska revolucija|Francuske revolucije]] i [[Španski rat za nezavisnost|Španskog rata za nezavisnost]], Španija nikada nije povratila svoju bivšu snagu.
▲Slabu ravnotežu između liberalnih i konzervativnih snaga je pogodilo uspostavljanje [[Španska ustavna monarhija|ustavne monarhije]] (1874. - 1931.), ali ni to nije bilo trajno rješenje pa je u Španiji izbio [[Španski građanski rat|građanski rat]] između republikanske i nacionalističke frakcije. To je dovelo do [[Francova diktatura|nacionalističke diktature]] na čelu sa [[Francisco Franco|Franciscom Francom]], koji je kontrolirao špansku vladu do 1975. godine. Poslijeratna desetljeća su bila relativno stabilna (sa izuzetkom [[ETA (separatistička grupa)|oružanog pokreta]] za nezavisnost [[Baskija|Baskije]]), a zemlja je doživjela brzi ekonomski rast 1960-ih i početkom 1970-ih.
== Prahistorija ==
{{Glavni|Prahistorija Iberijskog poluostrva}}[[Iberijsko poluostrvo]] je prvi put naseljeno [[Anatomski moderni čovjek|anatomski modernim ljudima]] oko 32.000. godine p.n.e. Najstariji natpis [[Hominidi|hominida]] u zapadnoj Evropi je pronađen u španskoj [[Atapuerka (planina)|pećini Atapuerka]]; pronađen je i kremeni alat koji datira prije 1,4 miliona godina i rani ljudski [[fosili]] koji datiraju prije 1,2 miliona godina. [[Kromanjonac|Kromanjonci]] su počeli pristizati na Iberijsko poluostrvo sa [[Pireneji|Pirineja]] prije nekih 35.000 godina. Najveći izraženi trag prahistorijskih ljudskih naselja predstavljaju slavne slike u španskoj [[Pećina Altamira|pećini Altamira]], koje su naslikane oko 15.000. godine p.n.e. i smatraju se najvažnijim primjerom [[Pećinska umjetnost|pećinske umjetnosti]]. Pored toga, arheološki dokazi koji su pronađeni u [[Los Mirales|Los Miralesu]] i [[El Argar|El Argaru]] u [[Almerija (pokrajina)|pokrajini Almeriji]], ukazuju da je na Iberijskom poluostrvu tokom kasnog [[Neolit|neolita]] i [[Bronzano doba|bronzanog doba]] postojala razvijena civilizacija. Tokom [[Željezno doba|željeznog doba]] na Iberijskom poluostrvu su živjeli [[Iberi]], [[Keltiberi]], [[Tartešani]], [[Lusitanci]] i [[Vaskonci]].
== Rana historija Iberijskog poluostrva ==
Prije Rimskog osvajanja, na Mediteranskoj obali su živjeli [[Iberi]], u unutrašnjosti kontinenta [[Keltiberi]], [[Lusitanci]] na zapadu, a [[Tartešani]] na jugu. Kako bi unaprijedili trgovinu, pomorski Feničani, Kartaginjani i Grci su osnovali svoje kolonije na istočnoj i južnoj obali. Prva [[Antičke kolonije|grčka kolonija]] [[Empuries|Emporion]] (današnji Empuries) je osnovana na sjeveroistočnoj obali Iberijskog poluotrva u 9. stoljeću p.n.e., ostavljajući južnu obalu Feničanima. Feničani su tek u 6. stoljeću p.n.e. izgradili svoju prvu koloniju [[Kartagina (Španija)|Carthago Nova]].
Prvi narodi koje su Rimljani susreli tokom njihove invazije na Iberijsko poluostrvo su bili Iberi, koji su naseljavali prostor koji se protezao od sjeveroistočnog dijela Iberijskog poluostrva prema jugoistoku. Kelti su uglavnom naseljavali centralni i sjeverozapadni dio poluostrva. U centralnom dijelu je nastala mješovita kultura koja je poznata kao [[Keltiberi]]. Oni su se borili protiv naprednih [[legija]] Rimske republike i Keltskih plemena u [[Keltiberski ratovi|Keltiberskim ratovima]] od 181. do 133. godine p.n.e. Rimsko osvajanje poluostrva je završeno 19. godine p.n.e.{{Historija država Evrope}}
[[Kategorija:Historija Španije]]
| |||