|
'''Elemente 5. grupe [[periodni sistem elemenata|periodnog sistema elemenata]]''' čine:
* [[VanadijumVanadij]] (V)
* [[NiobijumNiobij]] (Nb) i
* [[Tantal]] (Ta) i
* [[Dubnij]] (Db)
== Historija ==
Otkrića sva tri elementa desila su se početkom [[18. vijek]]a, a bila su obilježena neizvjesnošću i konfuzijom zbog sličnosti njihovih hemijskih karakteristika. Godine [[1801]]. [[A.M. del Rio]] je tvrdio da je otkrio dotad neotkriveni element 23 iz uzorka rude [[olovo (hemija)|olova]] porijeklom iz [[Meksiko|Meksika]], te ga je zbog crvene boje njegovih soli prozvao ''erythronium''. Nažalost četiri godine kasnije svoje otkriće je poništio, zbog (netačne) sugestije od strane [[Francuska|francuskog]] hemičara [[H.V. Collett-Desotils]], da se radi o osnovnom [[olovo -hromat]]u. Tek [[1830]]. element je ponovo otkriven od strane [[N.G. Sefström]] u uzorku [[željezo|željeza]] porijeklom iz [[Švedska|Švedske]]. Zbog bogatstva i palete boja njegovih spojeva nazvao ga je '''vanadijumvanadij''' po [[Vanadis]]u, [[Skandinavija|skandinavskoj]] boginji ljepote. Historija metala tantala također počinje 1801. kada je [[C. Hatchett]] proučavao [[mineral]] donešen u [[Engleska|Englesku]] iz [[Kolumbija|Kolumbije]]. Iz njega je izolirao oksid dotad nepoznatog elementa kojem je dao ime ''kolumbijumkolumbij'', a mineral je nazvao ''kolumbit'' po zemlji porijekla. U međuvremenu u Švedskoj je [[A.G. Ekeberg]] studirao određene minerale iz [[Finska|Finske]] te je objavio da je pronašao novi element kojem je dao ime '''tantal''' kao aluziju na muke koje je imao tokom rastvaranja minerala u [[kiselina]]ma. Dugo se mislilo da su tantal i kolumbijumkolumbij jedan te isti metal. Tek [[1844]]. je [[H. Rose]] ispitivajući mineral kolumbit pokazao da se radi o dva različita elementa. Tako je kolumbijumkolumbij dobio novo ime '''niobijumniobij''' po [[Niobe]], Tantalovoj kćerki. Mada je [[IUPAC]] [[1950]]. godine usvojio naziv niobijumniobij, i danas se u [[SAD]] ponekad koristi staro ime ''kolumbijumkolumbij''.<ref>N. N. Greenwood, A. Earnshaw: ''Chemistry of the Elements'', 2. izdanje, School of Chemistry, [[Univerzitet]] [[Leeds]], [[UK]], [[1997]], str. 976-977</ref>
== Rasprostranjenost elemenata 5. grupe ==
{{Glavni|VanadijumVanadij}}
{{Glavni|NiobijumNiobij}}
{{Glavni|Tantal}}
Rasprostranjenost ovih metala na [[Zemlja (planeta)|Zemlji]] opada od vanadijumavanadija preko niobijumaniobija do tantala. Pretpostavlja se da '''vanadijumavanadija''' ima oko 0,0136% od ukupne [[masa|mase]] Zemljine kore, što ga čini 19. elementom po rasprostranjenosti. (između [[cirkonijum]]a (0,0162%) i [[hlor]]a (0,0126%)). Ujedno je i peti tranzicijski metal po rasprostranjenosti (iza Fe, Ti, Mn i Zr). Iako je poznato više od 60 različitih minerala vanadijumavanadija, postoje vrlo oskudna nalazišta ovog metala, a danas je najviše proizvede kao nusproizvod zajedno s drugim materijalima.<ref>C. K. Gupta, N. Krishnamurthy: ''Extractive Metalurgy of Vanadium'', Elsevier, Amsterdam, 1992, str. 689</ref> Rasprostranjenost niobijumaniobija i tantala u Zemljinoj kori je 0,002% i 0,00017%, respektivno, što se može kod niobijumaniobija porediti s [[dušik]]om (0,0019%) i [[litijumlitij]]omem (0,0018%), dok se tantal može porediti s rasprostranjenošću [[arsen]]a (0,00018%) i [[germanijumgermanij]]a (0,00015%). Naravno, i Nb i Ta često se mogu naći zajedno u mineralu ''kolumbitu'' (Fe,Mn)M<sub>2</sub>O<sub>6</sub> (M = Nb, Ta), koji je sve do [[1950te|1950tih]] bio glavni izvor ovih metala. Nakon što je pronađeno veliko i bogato nalazište minerala [[pirohlor]]a u [[Brazil]]u sa učešćem od gotovo 2,5% niobijumaniobija (NaCaNb<sub>2</sub>O<sub>6</sub>F), većina niobijumaniobija danas se proizvodi u ovoj zemlji, dok su najveći proizvođači tantala [[Australija]], [[Kanada]] i zemlje jugoistočne [[Azija|Azije]].
== Reference ==
|
