Verzija na dan 18 decembar 2009 u 10:25 uredi CERabot (razgovor \| doprinosi) 46.745 edits m Bot: Automatska zamjena teksta (-dobiva +dobija) ← Starija izmjena		Verzija na dan 23 mart 2010 u 21:04 uredi poništi Xqbot (razgovor \| doprinosi) Botovi 67.191 edit m robot Mijenja: tr:Azot grubu; kozmetičke promjene Novija izmjena →
Red 1: '''Elementi 15. grupe''' [[periodni sistem elemenata\|periodnog sistema elemenata]] su: * [[Dušik]] (N) * [[Fosfor]] (P) * [[Arsen]] (As) * [[Antimon]] (Sb) i * [[Bizmut]] (Bi) Elementi ove grupe, kao i elementi [[14. grupa hemijskih elemenata\|14. grupe]], imaju dosta različite osobine; od [[nemetali\|nemetala]] dušika i fosfora, preko polumetala (arsen i antimon) do [[metal (hemija)\|metala]] (bizmut). Zanimljivo je da su tri posljednja tri elementa ove grupe (arsen, antimon i bizmut) bili poznati mnogo prije dušika i fosfora, koji su izolovani u 18. i [[17. vijek]]u, respektivno. Međutim, ta otkrića, koja su načinili [[alhemija\|alhemisti]] iz 15. vijeka, su zaboravljena.<ref>Gary L. Miessler, Donald A. Tarr: ''Inorganic chemistry'', 3. izdanje, Pearson Prentice Hall, Northfield, Minnesota, str.272-274</ref> == Elementi == Dušik i fosfor su tipični [[nemetal]]i i daju [[oksid]]e kiselog karaktera. Arsen i antimon su [[polumetali]] i njihovi oksidi su amfoternog karaktera, dok je bizmut tipični [[metal]] i daje samo bazične okside. Konfiguracija posljednjeg [[energetski nivo\|energetskog nivoa]] elemenata ove grupe je ns<sup>2</sup>np<sup>3</sup>. Porastom [[atomski broj\|atomskog broja]] pravilno raste [[atomski radijus]], opada [[elektronegativnost]] i [[ionizacijski potencijal]] (opada nemetalni karakter). === Dušik === {{Glavni\|Dušik}} '''Dušik''' (nitrogen) je sastavni dio Zemljine atmosfere. Sačinjava je oko 78,1% (volumenski) te je najrasprostranjeniji element na [[Zemlja\|Zemlji]]. Uspješno je izoliran iz zraka tek [[1772]]. godine od strane grupe naučnika [[Rutherford]]a, [[Cavendish]]a i [[Scheele]]a, koji su neovisno izdvojili komponente [[zrak]]a ([[kisik]], dušik i [[ugljen dioksid]]). Red 18: Tečni dušik (na temperaturi od -196,15 <sup>o</sup>C) se često upotrebljava kao praktično rashladno sredstvo koje je pogodno za proučavanje reakcija [[superprovodljivost]]i, rashlađivanje destilacionih frakcija i u mnoge druge svrhe. === Fosfor === {{Glavni\|Fosfor}} '''Fosfor''' je prvi izolirao H. Brandt 1669. godine iz urina. Dao mu je ime ''fosfor'' ([[grčki jezik\|grč.]] ''phos'' - svjetlost i ''phoros'' - davati), pošto je svijetlio u mraku u prisustvu kisika. Fosfor ima mnogo [[alotropija\|alotropskih]] modifikacija. Najčešći je ''bijeli'' fosfor, koji se javlja u dvije modifikacije: ~~α~~α-P<sub>4</sub> (kubični) i ~~β~~β-P<sub>4</sub> (heksagonalni). [[Kondenzacija\|Kondenzacijom]] tečnog i gasovitog fosfora (oba sadrže tetraedarsku P<sub>4</sub> molekulu) daje ~~α~~α-formu, koja se polahko pretvara u ~~β~~β-formu na temperaturama iznad -76,9 <sup>o</sup>C. Tokom spore oksidacije na zraku, ~~α~~α-P<sub>4</sub> emitira žuto-zelenu [[svjetlost]], [[fosforescencija\|fosforescenciju]] koja je poznata još i antičkih vremena. Bijeli fosfor koji se nekad upotrebljavao u proizvodnji [[šibice\|šibica]] je veoma otrovan te je zamjenjen drugim materijalima, naročito crvenim fosforom i P<sub>4</sub>S<sub>3</sub>. Bijeli fosfor se zbog velike reaktivnosti mora držati pod vodom. Zagrijavanje bijelog fosfora bez prisustva kisika daje amorfni crveni fosfor koji postoji u niz alotropskih modifikacija. Postoji i tzv. ''crni'' fosfor koji se dobija iz bijelog fosfora zagrijavanjem na veoma visokoj [[temperatura\|temperaturi]]. === Ostali elementi === {{Glavni\|Arsen}} {{Glavni\|Antimon}} Red 75: \|} <small><sup>a</sup> alfa-P<sub>4</sub> <br /> <sup>b</sup> sublimira na 615 <sup>o</sup>C <br /> <sup>c</sup> približna vrijednost </small> == Reference == {{reference}} Red 117: [[sv:Kvävegruppen]] [[th:นิคโตเจน]] [[tr:~~Nitrojen~~Azot grubu]] [[vi:Nhóm nitơ]] [[zh:氮族元素]]

Razlika između verzija stranice "15. grupa hemijskih elemenata"