Metafaza (mitoza)
Metafaza mitoze je period za vrijeme okupljanja hromosoma u ekvatorskoj ravni diobenog vretena. Na osnovu slike u tom procesu pozicioniranja, obično se dijeli na prometafazu i metafazu u užem smislu.
Jedarna membrana se razlaže, a mikrotubule ulaze u jedarni prostor. One se kače za centromere ili su u interakciji sa suprotnim mikrotubulama.
Prometafaza uredi
Jedrova opna (kariomembrana) se raspada na fragmente i razgrađuje. Mikrotubule koje rastu iz centrosoma na polovima (krajevima) vretena prihvataju sada jako kondenzovane hromosome. U području centromere, svaka sestrinska hromatida ima posebnu proteinsku strukturu zvanu kinetohor. Neke od mikrotubula vretena se vežu za kinetohore i naglo ih pokreću. Druge mikrotubule vretena stvaraju kontakt sa mikrotubulama suprotnog kraja. Sile koje vrše pokretački proteini povezani sa mikrotubulama vretena pokreću hromosome prema centralnom regionu ćelije. Prometafaza označava neposredni prelaz profazne u metafaznu poziciju hromosoma.
Metafaza uredi
Hromosomi su poredani u metafaznoj ploči.
U metafazi, mitotsko vreteno je u potpunosti formirano, sa polovima na suprotnim krajevima ćelije. Hromosomi zauzimaju položaj u ekvatorijalnoj ravni. "Putovanje" hromosoma u ekvatorijalnu ravan naziva se metakineza, a završava sa obrazovanjem ekvatorijalne ili metafazne ravni, tj. postavljanjem hromosoma u ekvatorijalnu ravan ćelije. Metafazna ravan je zamišljena ravan koja je na jednakoj udaljenosti od oba pola (kraja) vretena. Kinetohore dvije sestrinske hromatide svakog hromosoma se okreću prema suprotnim polovima vretena. Mikrotubule koje su pričvršćene za posebno određenu hromatidu, dolaze sa jednog pola vretena, a mikrotubule pričvršćene za njenu sestrinsku hromatidu dolaze sa suprotnog pola vretena.[1]
U eksperimentalnim uslovima mitoza se može zaustaviti u metafazi izlaganjem ćelija djelovanju kolhicina (derivat biljke mrazovca Colchicum autumnale), što su opisali Blakeslee i Avery 1937. Kolhicin sprečava formiranje diobenog vretena, pa stoga u metafazi mitoze izostaje nakupljanje hromosoma u ekvatorskoj ravni (metafaznoj ploči). Maksimalno kondenzirani hromosomi ostaju raspršeni po ćeliji i stoga ih je lahko moguće izbrojati i analizirati njihovu morfologiju. Upravo je otkriće djelovanja i upotreba kolhicina omogućila utvrđivanje tačnog broja hromosoma čovjeka. Tijo i Levan su 1956. radeći sa kulturama fibroblasta ljudskog embrija, utvrdili da diploidni set u ćelijama čovjeka čini 46 hromosoma. Danas je upotreba kolcemida (sintetskog analoga kolhicina) standardna procedura u kliničkoj citogenetici prilikom tretmana ćelija u kulturi za analizu kariotipa.[2]
Reference uredi
- ^ Sofradžija A., Berberović Lj., Hadžiselimović R. (2003): Biologija za 2. razred opće gimnazije: 39-41. Svjetlost, Sarajevo, ISBN 9958-10-581-0.
- ^ Ibrulj S., Haverić S., Haverić A. (2008): Citogenetičke metode – Primjena u medicini. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, ISBN 978-9958-9344-5-2.