Longyearbyen

Longyearbyen je najsjevernije naselje na svijetu (sa populacijom većom od 1.000 stanovnika) i najveće naseljeno područje u Svalbardu, Norveška. Leži u podnožju lijeve obale doline Longyear i na obali Adventfjordena, kratkog estuarija koji vodi do Isfjordena na zapadnoj obali Spitsbergena, najšireg zaljeva na ostrvu. Godine 2002. Općinsko vijeće Longyearbyena postalo je službena norveška općina. Gradonačelnik grada je Arild Olsen.

Longyearbyen
gradić (de facto glavno mjesto Svalbarda)
Panorama, polarna svjetlost, Longyearbyen noću, globalno sjedište sjemena, crkva, bazna stanica Bjørndalen, kuće u Longyearbyenu, Kuća kulture, pogled na grad.
Grb
Koordinate: 78°13′N 15°38′E
Suverena država	Norveška
Teritorija	Svalbard
Ostrvo	Spitsbergen
Osnovano	1907.
Vlada
• Gradonačelnik	Arild Olsen (od 2015) (Laburistička stranka)
Stanovništvo (2019.)
• Ukupno	2,368
Veb-sajt	www.lokalstyre.no

Grad, koji je do 1926. bio poznat kao Longyear City, osnovao je i dao mu ime Amerikanac John Munro Longyear, čija je firma Arctic Coal Company tamo počela kopati ugljen 1906. Store Norske Spitsbergen Kulkompani (SNSK) preuzeo je rudarske poslove 1916. Grad je 8. septembra 1943. gotovo potpuno razorila njemačka Kriegsmarine, ali je nakon Drugog svjetskog rata obnovljen. U prošlosti je Longyearbyen bio poduzetnički grad, ali se većina rudarskih aktivnosti preselila u Sveagruvu 1990-ih, a 2017. proizvodnja je prestala zbog velikih financijskih gubitaka koje je SNSK pretrpio zbog tržišnih uvjeta. U međuvremenu su se turizam i istraživanja u gradu značajno povećali. To uključuje dolazak institucija kao što su Univerzitetski centar u Svalbardu, Svalbardsko globalno sjedište sjemena i Svalbardske satelitske stanice. Aerodrom Svalbard, crkva u Svalbardu i robna kuća Svalbardbutikken služe zajednici.

Historija

Longyear City 1908.

Godine 1896. Vesteraalens Dampskibsselskab počeo je organizirati izlete u Hotellneset. Sagradili su montažni hotel za smještaj turista, ali nije bio isplativ i zatvoren je nakon sezone 1897. Međutim, dvije su porodice prezimile 1898–99, a Norveška pošta vodila je poštanski ured u Hotellnesetu između 1897. i 1899. Prvi komercijalno isplativi ugljen na Svalbardu iskopao je 1899. Søren Zakariassen. Godine 1901. firma Bergen-Spitsbergen Kullgrube-kompani počela je kopati ugljen u Adventtoppenu.

Američki industrijalac John Munro Longyear posjetio je Svalbard kao turist 1901. i susreo ekspediciju koja je tražila ugljen. Godine 1903. vratio se na Svalbard, gdje je u Adventfjordenu upoznao Henrika B. Næssa, koji mu je dao uzorke i informacije o rudnicima ugljena. Zajedno sa svojim suradnikom Frederickom Ayerom, Longyear je kupio norveške dijelove na zapadnoj strani Adventfjordena i značajno ih proširio sljedeće godine. Godine 1906, firma Arctic Coal Company sa sjedištem u Bostonu, čiji su Ayer i Longyear bili glavni dioničari, počela je rudariti u rudniku nakon izgradnje dokova i stambenih objekata. Firma je imala američki menadžment, ali većinom norveške radnike, a grad je nazvala Longyear City. Ugljen se prevozio 1,2 kilometra od rudnika do luke žičarom koju je izgradio Adolf Bleichert & Co. iz Leipziga, Njemačka. Godine 1913. firma je započela pripremne radove za otvaranje Rudnika 2a.

Ljeto 1925. u Longyearbyenu

Nakon financijskih poteškoća tokom Prvog svjetskog rata, rudarske operacije kupila je Store Norske, koja je osnovana 30. novembra 1916. u Oslu.  Te je godine SNSK izgradio pet novih kasarni, uključujući jednu koja je preuređena u bolnicu. SNSK je, uz odobrenje Norveške banke, uveo vlastiti novac, koji se u potpunosti sastojao od novčanica norveških kruna. 

Godine 1918. jedanaest ljudi umrlo je od španske groznice, pa je u Longyear Cityu osnovano groblje. Dvije godine kasnije, eksplozija ugljene prašine u Rudniku 1 ubila je 26 ljudi. Zbog toga je rudnik zatvoren, a električna energija je uvedena u Rudnik 2. Iste godine isporučen je prvi kamion za rudarske potrebe.

Norveška crkva je 1920. imenovala Thorleifa Østenstada prvim vikarom i učiteljem na Svalbardu. U suradnji između crkve i SNSK osnovana je škola koju je počelo pohađati osam učenika. Prva crkva u Svalbardu otvorena je 28. augusta 1921. i crkvena čitaonica od tada se koristila kao škola. Longyear City je 1926. preimenovan u Longyearbyen.

Rudnik 2b je korišten od 1938. do 1969, a danas je mjesto baštine

Norveška uprava za telekomunikacije osnovala je obalnu radio stanicu Svalbard Radio u Finnesetu 1911, koja je 1930. preseljena u Longyearbyen.  Turizam u gradu započeo je 1935, kada je brod SS Lyngen počeo redovito dolaziti u ljetnoj sezoni. Godine 1937. SNSK je osnovao firmu Sverdrupbyen za smještaj radnika Rudnika 1b, koji je počeo s radom 1939.  Godine 1938. dovršena je prva cesta u Longyearbyenu između središta grada i Sverdrupbyena.

Njemačka okupacija Norveške 1940. nije utjecala na Svalbard. Međutim, od 1941. arhipelag je postao strateški važan u lancu opskrbe između savezničkih snaga i izvor prijeko potrebnog ugljena. Norveška vlada u egzilu odbacila je sovjetsko-britansku okupaciju; umjesto toga, britanska vojska pokrenula je Operaciju Gauntlet za evakuaciju Spitsbergena. Dana 29. augusta 1941. cjelokupno stanovništvo Ny-Ålesunda evakuirano je u Longyearbyen, a 3. septembra 765 ljudi evakuirano je iz Longyearbyena u Škotsku. Kasnije je evakuirano i zadnjih 150 ljudi. Kada je Longyearbyen ispražnjen, mali njemački garnizon i aerodrom uspostavljeni su u Adventdalenu, uglavnom za pružanje meteoroloških podataka. Kada su Britanci ponovno preuzeli kontrolu nad Barentsburgom u Operaciji Fritham, njemačke su snage napustile Longyearbyen bez borbe.

U septembru 1943. Kriegsmarine je poslala dva bojna broda Tirpitz i Scharnhorst i devet razarača da bombardiraju Longyearbyen, Barentsburg i Grumant. U Longyearbyenu su preživjele samo četiri zgrade: bolnica, elektrana, poslovna zgrada i stambena zgrada. Longyearbyen je ostao nenaseljen do kraja rata, a prvi brod s kopna isplovio je 27. juna 1945.

Stara elektrana je jedna između rijetkih objekata koji su preživjeli bombardovanje 1943.

Nakon Drugog svjetskog rata

Tokom rata izrađeni su planovi za brzu obnovu i ponovno pokretanje rudarstva. Do 1948. proizvodnja ugljena dostigla je prijeratnu razinu od 480.000 tona godišnje. Prvi broj novina Svalbardposten izašao je u novembru 1948. Godine 1949. Longyearbyen je dobio telefonsku vezu s kopnom preko radijske veze između Radio Svalbarda i Harstada.  Godine 1949. u Longyearbyenu je izgrađena farma za uzgoj muznih goveda, svinja i kokoši. U 1950. počela je emitirati lokalna radio postaja. Groblje je korišteno do 1950, a na njemu su pokopane 44 osobe. Međutim, otkrili su da se tijela nisu raspala zbog permafrosta i da su se u njima mogli sačuvati razni mikroorganizmi. Od tada su tijela šalju na kopno, gdje su pokopana. Godine 1951. otvoren je Društveni dom Huset.

Šezdesetih godina 20. stoljeća zatvorili su gradsku farmu i zamijenili je industrijskom preradom mlijeka u prahu. Godine 1961. počinju se koristiti prve serijske motorne sanke. Do 1969. bilo je registrirano 140 motornih sanki i samo 33 automobila. Godine 1969. instalirana je oprema za televizijsko emitiranje, a program Norveške radio televizije emitiran je s dvosedmičnim kašnjenjem.

Godine 1978. zajednica je dobila satelitsku komunikaciju s kopnom. Od 1984. televizijski programi uživo se prenose putem satelita.

Univerzitetski centar u Svalbardu

U 1990-ima, vlasti su započele proces "normalizacije" Longyearbyena ukidanjem šeme poduzetničkog grada i uvođenjem čitavog niza usluga, raznolikog gospodarstva i lokalne demokracije. Među komercijalnim poduzećima, trgovački centar izgrađen je 1992. za zamjenu skladišta SNSK. Vijeće Svalbarda promijenilo je svoje propise iz 1993. i dopustilo strankama da se kandidiraju na izborima.  Svalbard Polar Hotel otvoren je 1995. kako bi se povećao turizam.

U tom su periodu osnovane i mnoge znanstvene ustanove. Norveški biološko-medicinski 'univerzitet osnovao je primitivnu banku sjemena 1984. Univerzitetski centar u Svalbardu otvoren je 6. septembra 1993, sa 30 studenata u prvom semestru.