Goce Delčev
Goce Delčev (makedonski: Ѓорѓи Николов Делчев; Kukuš (Kilkis, Grčka), 4. februar 1872 - Banica (Karié, Grčka), 4. maj 1903) bio je makedonski nacionalni heroj, učesnik makedonskog revolucionarnog pokreta, član Makedonske revolucionarne organizacije, ideolog, organizator i vođa makedonskog revolucionarnog narodnooslobodilačkog pokreta krajem 19. i početkom 20. vijeka.[1] U Bugarskoj, Delčeva također smatraju nacionalnim herojem.
Školovao se u Kukušu, gdje je završio gimnazijsko obrazovanje (1879–1887), zatim u Solunu gdje je pohađao Solunsku mušku gimnaziju "Sv. Ćilir i Metod", gdje je vodio tajni studentski revolucionarni krug, a školovanje je nastavio u Sofiji u vojnoj školi (1891–1894). Nakon povratka u Makedoniju (1894), bio je nastavnik u Štipu. U Štipu je upoznao Damu Grueva s kojim je učestvovao u rukovodstvu Makedonske revolucionarne organizacije. Mrežu te organizacije proširio je u proljeće 1895. te je preko Vinice organizirao tajne kanale. U Solunu je učestvovao na savjetovanju s vodećim osobama Organizacije: Dame Gruev, Pere Tošev i drugi, gdje su dogovorili zauzimanje stavova u odnosu na Makedonski odbor koji je osnovan u Sofiji. U septembru, Delčev je postavljen za direktora škole u Štipu. Krajem decembra 1895. Delčeva je centralni komitet Makedonske revolucionarne organizacije opunomoćio da ode u Sofiju na razgovor sa tamošnjim Makedonskim komitetom i dadne njihov doprinos makedonskim interesima, međutim ti razgovori nisu bili uspješni. Organizirao je punktove MRO u mjestima Ćustendil i Dupnica (početkom 1896), a u februaru iste godine i u Štipu su organizirane demonstracije i protesti protiv vlade.
Učestvovao je na Solunskom kongresu, gdje je usvojena nova ideologija i strategija djelovanja. Sa Đorđem Petrovom radio je na novom ustavu i pravilniku MRO. Tokom afere "Donev", zbog nedostatka dokaza pušten je na slobodu, ali je u maju ponovno uhapšen i sproveden u zatvor u Skoplje, gdje je bio zatvoren u Kuršumli-hanu, ali je ponovno oslobođen. Međutim, afera je skrenula pažnju osmanlijskih vlasti na Delčeva. U septembru 1896. je postavljen za glavnog učitelja (direktora) u selu Bansko, gdje je nastavio aktivnosti širanje mreže Revolucionarne organizacije. Ubrzo je dao otkaz na mjesto učitelja i u potpunosti se posvetio makedonskom oslobodilačkom radu. Preuzeo je ulogu predstavnika MRO u Sofiji. U pismu katoličkog nadbiskupa Plovdiva upućenom Vatikanu, predstavio je svoj cilj makedonske borbe: ispravljanje nepravedne odluke Berlinskog kongresa u vezi Makedonije i dobijanje pune političke autonomije.
Nakon Solunske afere, Delčev i Đorđe Petrov preuzeli su nadležnosti Centralnog komiteta. Nakon prijema obavijesti o hapšenju članova Centralnog komiteta u Solunu, sa Đorđem Petrovom sredinom marta izdao je smjernice od okruga do okruga i seoskih odbora, kao i vojnim zapovjednicima za produženje aktivnosti u okviru tekućeg programa.
Delčev je bio posvećen funkcioniranju tajnih kanala, kurirske službe, tajne pošte, obezbjeđivanju materijalnih sredstava i opskrbe Organizacije oružjem i municijom, kao i revolucionarnim knjigama i novinama. Organizirao je i proizvodnju bombi i eksploziva u selu Sabler (Ćustendilsko), a zatim i u Burgasu, Plovdivu a kasnije i na Sv. Gori (između manastira Hilandar i Zorografski). Osnivač je i Četničkog instituta, a također i tvorac i pedagog prvih organizacijsko-agitacijskih četa i vojvoda. Zajedno sa Đorđom Petrovom sačinili su pravilnik o vojsci. Formiranjem seoskih milicija one su pripojene četničkoj organizaciji kojom je neposredno rukovodio Delčev, sa statusom glavnog kontrolora. MRO je time preuzela sudsku i izvršnu vlast, čime je stvorena tajna makedonska država na području Osmanlijskog Carstva.
Da bi ojačao Organizaciju, Delčev je obavio nekoliko instruktivnih posjeta. Na zimu 1900. kružio po odborima u vilajetu Edirne, s ciljem bolje koordinacije između makedonskih i tračkih revolucionara. Od augusta 1901. do marta 1902. Delčev je obilazio odbore po centralnim i zapadnim dijelovima Makedonije. Također, vodio je zasjedanje Kongresa narandžastog revolucionarnog distrikta održanog u Plovdivu aprila 1902. godine. Zatim je Delčev otišao u obilazak odbora po centralnim Rodopima. Krajem septembra iste godine, oštro je osudio pokretanje Gornjodžumajskog (Blagoevgradskog) ustanka. Odbacio je odluke Solunskog kongresa 1903. o podizanju ustanka i zajedno sa najbližnim saradnicima otišao u unutrašnjost Makedonije da bi se povuklo rješenje o dizanju masnovnog ustanka. U aprilu 1903. upoznao je Damea Grueva u Solunu, koji se tada tek vratio iz zatvora. Njih dvojica složili su se da se ustanak treba voditi intenziviranim četničkim djelima i terorističkim akcijama.
Iz Soluna krenuo je prema gradu Ser (Σέρρες), gdje se trebao održati kongres Serskog revolucionarnog odbora. Došao je do sela Banica 3. maja 1903. gdje su ga u jutarnjim satima opkolile vojne jedinice. Poginuo je istog dana u sukobu sa osmanlijskom policijom.
Reference
- ^ Dimitar Dimeski, Македонското национално движење во Битолскиот вилает (1893-1903), 2. izdanje, Skoplje, 1982.
Vanjski linkovi
