Savezno vijeće Jugoslavije
Savezno vijeće je bilo dom Skupštine FNRJ i SFRJ od 1946-68. i od 1974-92. U razdoblju od 1946-53, pored Saveznog vijeća postojalo je i Vijeće naroda. Od 1953-63. drugi dom je bilo Vijeće proizvođača. Zatim, od 1963. do 1968, osim Saveznog vijeća postojala su još četiri doma: Privredno vijeće, Prosvjetno-kulturno vijeće, Socijalno-zdravstveno vijeće i Organizacijsko-političko vijeće. Od 1968-74. Savezno vijeće nije postojalo, već je opštenadležno Vijeće bilo Vijeće naroda, a postojala su još četiri doma: Privredno vijeće, Prosvjetno-kulturno vijeće, Socijalno-zdravstveno vijeće i Organizacijsko-političko vijeće. Godine 1974. Savezno vijeće je ponovno postalo dom Skupštine SFRJ, dok je drugi dom bilo Vijeće republika i pokrajina. Savezno vijeće je prestalo postojati raspadom SFRJ 1992. godine
Ustav FNRJ (1946) uredi
Donošenjem Ustava iz 1946. Narodna skupština FNRJ se sastojala od dva doma: Saveznog vijeća i Vijeća naroda. Oba doma bila su ravnopravna i birala su se na mandat od četiri godine. Domovi su zasjedali odvojeno, a skupštinska zasjedanja je sazivao Prezidijum Narodne skupštine FNRJ.[1]
Savezno vijeće su birali svi jugoslavenski građani. Na svakih 50.000 stanovnika birao se po jedan zastupnik. Vijeće je imalo predsjednika, dva potpredsjednika i tri sekretatara.[2]
Pravo podnošenja zakonskih prijedloga imala je Vlada FNRJ, članovi Vlade FNRJ i poslanici oba doma. Nijedan zakonski prijedlog nije mogao postati zakon, ako nije izglasan većinom glasova u oba doma na sjednici na kojoj je nazočna većina zastupnika svakog doma.[3]
Prijedlog za promjenu i dopunu Ustava mogao je podnijeti Prezidijum Narodne skupštine FNRJ, Vlada FNRJ ili trećina zastupnika jednog doma. Prijedlog je trebao biti prihvaćen u svakom domu većinom glasova. Bio bi usvojen ako bi za promjenu ili dopunu Ustava glasala apsolutna većina od cjelokupnog broja zastupnika u svakom domu. Usvojenu promjenu ili dopunu Ustava proglašavala je Narodna skupština FNRJ na zajedničkoj sjednici oba doma.[4]
Ustavni zakon (1953) uredi
Ustavnom reformom i donošenjem Ustavnog zakona iz 1953. Savezna narodna skupština FNRJ se sastojala od dva doma: Saveznog vijeća i Vijeća proizvođača. Savezno vijeće su sačinjavali narodni zastupnici koje su birali građani u srez ovima i gradovima na temelju općeg, jednakog i neposrednog biračkog prava, i narodni zastupnici koje su iz reda svojih članova birala republička Vijeća i pokrajinsko odnosno oblasno Vijeće. Građani u kotarevima i gradovima odabrali su poslanike po normi: jedan zastupnik na 60.000 stanovnika. Republičko Vijeće svake narodne republike biralo je deset zastupnika, pokrajinsko Vijeće autonomne pokrajine šest, a oblasno Vijeće autonomne oblasti četiri zastupnika.[5]
Sve poslove u nadležnosti Savezne narodne skupštine FNRJ u čijem rješavanju nisu sudjelovala ravnopravno ili zajednički oba doma, ili o kojima nije rješavalo samo Vijeće proizvođača, vršilo je samo Savezno vijeće.[6] Unutar Saveznog vijeća, kao posebno skupštinsko tijelo, postojalo je i Vijeće naroda.
Ustav SFRJ (1963) uredi
Savezna skupština SFRJ se sastojala iz pet domova: Saveznog vijeća, kao Vijeća delegata građana u općinama i republikama, Privredno vijeće, Prosvjetno-kulturno vijeće, Socijalno-zdravstveno vijeće i Organizacijsko-političko vijeće, kao Vijeća delegata radnih ljudi u radnim zajednicama.[7]
Svako vijeće je imalo po 120 zastupnika koji su se birali u skladu s normom da se jedan zastupnik bira na isti broj stanovnika i da se u jednoj ili više općina, kao izbornoj jedinici, bira po jedan zastupnik za svako Vijeće. U Savezno vijeće biralo je i republičko Vijeće svake republičke skupštine po deset zastupnika iz reda svojih članova. U republici koja je u svom sastavu imala autonomne pokrajine pokrajinsko Vijeće svake autonomne pokrajine biralo je u republičku izaslanstvo za Savezno vijeće još po pet zastupnika iz redova svojih članova ili iz redova članova republičkog Vijeća republičke skupštine koji su izabrani na teritoriji autonomne pokrajine. Poslanike za Savezno vijeće birale su općinske skupštine i građani neposredno. Poslaničke kandidate za Savezno vijeće predlagali su građani na svojim zborovima b
Poslove iz nadležnosti Savezne skupštine SFRJ je vršilo Savezno vijeće zajedno s drugim nadležnim Vijećem ravnopravno. Određene poslove iz skupštinske nadležnosti vršilo je pojedino Vijeće samostalno, a neke zajednička sjednica svih Vijeća.[8] Savezno vijeće je samostalno: pretresalo pitanja iz područja vanjske politike, narodne obrane i državne sigurnosti i pitanja opće unutarnje politike; donosilo zakone i druge akte i ratificiralo međunarodne ugovore iz oblasti međunarodnih političkih odnosa, narodne obrane i državne sigurnosti; biralo i razrešavalo predsjednika i članove Saveznog izvršnog vijeća, biralo i razrešavalo predsjednika i suci Ustavnog suda Jugoslavije, Vrhovnog suda Jugoslavije i Vrhovnog privrednog suda, imenovalo i razrešavalo savezne državne tajnike, savezne tajnike, tajnika Saveznog izvršnog vijeća, zamjenika vrhovnog zapovjednika, kao i funkcionere i članove organa upravljanja organizacija; ostvarivalo prava Savezne skupštine SFRJ glede odgovornosti političko-izvršnih organa i saveznih funkcionera; odlučivalo o naknadama saveznim zastupnicima i dužnosnicima koje je Savezna skupština SFRJ birala ili imenovala; vršilo druge poslove koji nisu u ravnopravnom djelokrugu drugih vijeća ili u samostalnom djelokrugu kojeg drugog Vijeća.[9]
Godine 1968. Savezno vijeće kao opštenadležno Vijeće Savezne skupštine SFRJ zamijenilo je Vijeće naroda (Vijeće delegata republika i autonomnih pokrajina). Pored Vijeća naroda, postojala su još četiri Vijeća: Privredno vijeće, Prosvjetno-kulturno vijeće, Socijalno-zdravstveno vijeće i Organizacijsko-političko vijeće, kao Vijeća delegata radnih ljudi u radnim zajednicama, i Društveno-političko vijeće, kao Vijeće delegata građana u općinama.[10]
Ustav SFRJ (1974) uredi
Skupština SFRJ se sastojala od dva doma: Saveznog vijeća i Vijeća republika i pokrajina.[11] Savezno vijeće je sačinjavalo po trideset delegata samoupravnih organizacija i zajednica i društveno-političkih organizacija iz svake republike, odnosno po dvadeset delegata iz svake autonomne pokrajine. Kandidacioni postupak je provodio Socijalistički savez radnog naroda Jugoslavije.[12] Vijeće je imalo predsjednika i potpredsjednika. Predsjednik je predstavljao Vijeće, sazivao sjednice vijeća, predsjedavao sjednicama vijeća i potpisivao odluke i druge opće akte koje je Vijeće donosilo. Predsjednik i potpredsjednik Vijeća odabrali su se na četiri godine.[13]
Savezno vijeće je samostalno: odlučivalo o promjeni Ustava SFRJ, utvrđivalo osnove unutarnje politike i vanjsku politiku, donosilo savezne zakone, osim saveznih zakona koje je donosilo Vijeća republika i pokrajina, davalo vjerodostojno tumačenje saveznih zakona koje je donosilo, utvrđivalo politiku izvršavanja saveznih zakona, donosilo proračun federacije i završni račun federacije, odlučivalo o promjeni granica Socijalističke federativne republike Jugoslavije, odlučivalo o ratu i miru, ratifiko valo međunarodne ugovore o političkoj i vojnoj suradnji i međunarodne ugovore koji su zahtijevali donošenje novih ili mijenjanje važećih zakona koje je ono donosilo, utvrđivalo osnove organizacije saveznih organa i njihovu nadležnost, pretresalo, u okviru svog djelokruga, izvještaje Saveznog izvršnog Vijeća i saveznih organa uprave, vršilo političku kontrolu nad radom ovih organa i svojim smjernicama usmjeravala njihov rad, pretresalo mišljenja i prijedloge Ustavnog suda o ostvarivanju zaštite ustavnosti i zakonit sti pred tim sudom, pretresalo izvještaje Saveznog suda i saveznog javnog tužioca o primjenjivanju saveznih zakona, o općim problemima pravosuđa io radu Saveznog suda i saveznog javnog tužioca, pretresalo izvještaje, mišljenja i prijedloge saveznog društvenog pravobranioca samoupravljanja , davalo amnestiju za kaznena djela određena zakonom, vršilo verifikaciju mandata i odlučivalo o mandatno-imunitetskim pitanjima delegata, donosilo poslovnik o svom radu, vršilo i druge poslove iz nadležnosti Skupšti e SFRJ koji nisu bili u djelokrugu Vijeća republika i pokrajina ili koje nije vrši ravnopravno s njim.[14]
Savezno vijeće i Vijeće republika i pokrajina ravnopravno su: birali i razrešavali predsjednika i potpredsjednika, odnosno potpredsjednike Skupštine SFRJ, odabrali i razrešavali predsjednika i članove Saveznog izvršnog vijeća , imenovali i razrešavali savezne tajnike i druge određene funkcionere i članove kolegijalnih tijela u saveznim tijelima, odabrali i razrešavali predsjednika i suci Ustavnog suda i Saveznog suda, imenovali i razrešavali saveznog društvenog pravob anioca samoupravljanja, imenovali i razrešavali saveznog javnog tužioca, odabrali i razrešavali članove Savjeta federacije, ratificirali međunarodne ugovore koji su zahtijevali donošenje novih ili izmjenu važećih republičkih i pokrajinskih zakona, donosili odluke o produženju mandata delegata u Skupštini SFRJ, donosili poslovnik o zajedničkom radu vijeća io njihovim zajedničkim radnim tijelima i odluku o organizaciji i radu skupštinskih službi.[15]
Također pogledajte uredi
Reference uredi
- ^ Članovi 52, 56, 57, 58. i 60. Ustava Federativne narodne republike Jugoslavije (1946)
- ^ Članovi 53. i 59. Ustava FNRJ (1946)
- ^ Članak 63. Ustava FNRJ (1946)
- ^ Članak 72. Ustava FNRJ (1946)
- ^ Članovi 24, 25, 26. i 27. Ustavnog zakona o osnovama društvenog i političkog uređenja Federativne Narodne Republike Jugoslavije i saveznim tijelima vlasti (1953)
- ^ Članak 37 . Ustavnog zakona o osnovama društvenog i političkog uređenja FNRJ i saveznim tijelima vlasti (1953)
- ^ Članak 165. Ustava Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (1963)
- ^ Članak 173. Ustava SFRJ (1963)
- ^ Članak 178. Ustava SFRJ (1963)
- ^ Amandman VIII (1968) na Ustav SFRJ (1963)
- ^ Članak 284. Ustava Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (1974)
- ^ Članak 291. Ustava SFRJ (1974)
- ^ Članovi 310. i 312. Ustava SFRJ (1974)
- ^ Članak 285. Ustava SFRJ (1974)
- ^ Članak 288. Ustava SFRJ (1974)