Wikipedia:Na današnji dan/maj
1. maj uredi
- 1707 – Stupanjem na snagu Zakona o Uniji između Engleske i Škotske nastala Kraljevina Velika Britanija.
- 1753 – Švedski botaničar Carl von Linné objavio Species Plantarum, što se računa kao početak biljne taksonomije.
- 1900 – Izašao prvi broj časopisa Behar (na slici).
- 1994 – U Bologni od posljedica nesreće na stazi umro Ayrton Senna, brazilski vozač i trostruki svjetski prvak u Formuli 1.
- 2004 – Estonija postala članica Evropske unije.
2. maj uredi
- 1519 – Umro Leonardo da Vinci (na slici), italijanski kipar, naučnik i slikar.
- 1967 – U Stockholmu počeo rad Međunarodni sud za ratne zločine, koji je kasnije presudio da su SAD krive za agresiju na Vijetnam.
- 1990 – Afrički nacionalni kongres Nelsona Mandele i vlada Južne Afrike u Cape Townu počeli razgovore o okončanju vlasti bijele manjine u toj zemlji.
- 1992 – Rat u BiH: Jedinice JNA zadržale predsjednika Predsjedništva BiH Aliju Izetbegovića u Lukavici, ali su u okršajima po Sarajevu doživjele poraz; od ovog dana počela je 4-godišnja opsada Sarajeva.
- 1995 – Završena operacija "Bljesak". Dalekometni artiljerijski napad samoproglašene Republike Srpske Krajine na Zagreb.
- 1997 – Tony Blair, u dobi od 44 godine, postao najmlađi britanski premijer u 185 godina.
3. maj uredi
- 1481 – Umro Mehmed II, sultan Osmanlijskog Carstva.
- 1493 – Papa Aleksandar VI objavio prvu bulu, Inter caetera, kojom je podijelio Novi svijet između Španije i Portugala.
- 1616 – Umro najpoznatiji engleski dramatičar i komediograf William Shakespeare (na slici), autor Romea i Julije i Hamleta.
- 1791 – Poljski Sejm proglasio "Majski ustav", prvi moderni ustav u Evropi.
- 1898 – Rođena Golda Meir, izraelska političarka i premijerka.
4. maj uredi
- 1904 – SAD počele izgradnju Panamskog kanala.
- 1929 – Rođena Audrey Hepburn (na slici), američka glumica.
- 1951 – Rođen Jackie Jackson, američki pjevač.
- 1979 – Margaret Thatcher postala prva žena premijer Ujedinjenog Kraljevstva.
- 1980 – Umro maršal Josip Broz Tito, jugoslavenski političar, suosnivač Pokreta nesvrstanih zemalja.
5. maj uredi
- 1747 – Rođen Leopold II, njemačko-rimski car, ugarsko-hrvatski i češki kralj.
- 1818 – Rođen Karl Marx, njemački filozof i politički teoretičar.
- 1821 – Umro Napoléon Bonaparte (na slici), francuski car.
- 1835 – U Belgiji otvorena prva željeznička pruga u kontinentalnoj Evropi, i to od Bruxellesa do Mechelena.
- 1864 – Umro Henryk Sienkiewicz, poljski književnik.
6. maj uredi
- 1870 – Rođen Safvet-beg Bašagić, bh. književnik, pjesnik, prevodilac i političar.
- 1889 – Eiffelov toranj (na slici) zvanično otvoren za javnost.
- 1942 – Umro Hasan Kikić, bh. književnik.
- 2001 – Papa Ivan Pavao II tokom posjete Siriji posjetio džamiju, čime je postao prvi papa koji je ušao u džamiju.
- 2007 – Umro Đorđe Novković, hrvatski kompozitor.
7. maj uredi
- 1892 – Rođen maršal Josip Broz Tito (na slici), jugoslavenski predsjednik i državnik, suosnivač Pokreta nesvrstanih zemalja.
- 1901 – Rođen Gary Cooper, američki glumac.
- 1919 – Rođena Eva Perón, argentinska političarka.
- 1946 – Osnovana kompanija Tokyo Telecommunications Engineering, koja je kasnije postala poznata pod novim nazivom, Sony.
- 1993 – Srpski nacionalisti minirali Ferhat-pašinu džamiju u Banjoj Luci.
8. maj uredi
- 1794 – Umro Antoine Lavoisier, francuski hemičar.
- 1880 – Umro Gustave Flaubert, francuski književnik, poznat po romanu Gospođa Bovary.
- 1884 – Rođen Harry Truman, američki političar i 33. predsjednik SAD-a (na slici).
- 1945 – Drugi svjetski rat: Njemačke snage prihvatile bezuvjetnu predaju.
- 1975 – Rođen Enrique Iglesias, španski pop-pjevač.
9. maj uredi
- 1502 – Kristofor Kolumbo napušta Španiju i odlazi na četvrto, posljednje putovanje u "Novi svijet".
- 1805 – Umro Friedrich Schiller (na slici), njemački pjesnik i historičar.
- 1874 – Rođen Howard Carter, britanski arheolog, pronalazač Tutankhamonove grobnice.
- 1931 – Umro Albert Abraham Michelson, američki fizičar poljskog porijekla.
- 1945 – Drugi svjetski rat: Crvena armija ulazi u Prag (kapitulacija nacističkih okupacionih snaga); ratificirana bezuvjetna kapitulacija Nacističke Njemačke.
10. maj uredi
- 1503 – Kristofor Kolumbo i njegova posada postali prvi Evropljani koji su kročili na Kajmanska ostrva.
- 1774 – Umro Luj XV, kralj Francuske. Naslijedio ga je Luj XVI (na slici).
- 1876 – Rođen Ivan Cankar, slovenski književnik.
- 1940 – Drugi svjetski rat: Njemačka napada Belgiju, Holandiju i Luksemburg.
- 1960 – Rođen Bono, irski kantautor i pjevač grupe U2.
11. maj uredi
- 330 – Posvećen Konstantinopolj kao novi glavni grad Rimskog carstva, poslije poznat kao Carigrad, a danas kao Istanbul.
- 1916 – Umro Max Reger (na slici), njemački kompozitor.
- 1981 – Umro Bob Marley, najpoznatiji predstavnik reggae muzike.
- 1904 – Rođen Salvador Dalí, španski slikar, pisac, dizajner, autor filmova i jedna od ključnih ličnosti nadrealizma.
- 1941 – Rođen Esad Jogić, bh. novinar i književnik.
12. maj uredi
- 1820 – Rođena Florence Nightingale, britanska bolničarka i humanitarna radnica.
- 1884 – U Pragu umro češki kompozitor Bedřich Smetana (na slici), autor kompozicije Vltava.
- 1911 – Umro Vasilij Osipovič Ključevski, ruski historičar i pisac.
- 1942 – Drugi svjetski rat: Druga bitka za Harkiv.
- 1967 – U dvorani Queen Elizabeth Hall u Londonu britanska grupa Pink Floyd održala prvi kvadrofonijski rock koncert u historiji.
13. maj uredi
.jpg)
- 1717 – Rođena Marija Terezija (na slici), austrijska nadvojvotkinja, kraljica Mađarske i Češke, rimsko-njemačka carica.
- 1940 – Drugi svjetski rat: Počinje njemačka okupacija Francuske.
- 1961 – Umro Gary Cooper, američki glumac.
- 1961 – Rođen Dennis Rodman, američki košarkaš.
- 2006 – Umro Jaroslav Pelikan, američki historičar.
14. maj uredi
- 1872 – Rođen Mihail Cvet, ruski botaničar.
- 1922 – Rođen Franjo Tuđman, hrvatski državnik i historičar, prvi predsjednik samostalne Republike Hrvatske.
- 1948 – Odlukom UN-a uspostavljena cionistička država Izrael.
- 1973 – Lansirana prva američka svemirska stanica, Skylab.
- 1998 – Umro Frank Sinatra (na slici), američki glumac i pjevač.
15. maj uredi
.jpg)
- 1756 – Počeo Sedmogodišnji rat između Engleske i Francuske.
- 1859 – Rođen Pierre Curie, francuski fizičar i dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1903.
- 1886 – Umrla Emily Dickinson, američka pjesnikinja (na slici).
- 1992 – Sukob JNA i pripadnika TO Tuzla u Tuzli.
- 2007 – Umrla Yolanda King, američka glumica i kćerka Martina Luthera Kinga.
16. maj uredi
- 1770 – Vjenčani Marija Antoaneta Austrijska (na slici) i dofen Luj August, budući Luj XVI.
- 1845 – Rođen Ilja Iljič Mečnikov, ruski biolog, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1908.
- 1953 – Umro Jean Baptiste Reinhardt, belgijski džez-muzičar.
- 1967 – Nakon Šestodnevnog rata Jerusalem pripojen Izraelu.
- 2005 – Kuvajt daje pravo glasa ženama.
17. maj uredi
- 1395 – Pod nerazjašnjenim okolnostima umrla Marija Anžuvinska, kraljica Ugarske i Hrvatske.
- 1727 – Nakon 2 godine samostalne vladavine umrla Katarina I Aleksejevna (na slici), carica Rusije.
- 1808 – Napoleon Bonaparte naredio pripajanje Papinskih država Francuskoj.
- 1950 – Rođen Janez Drnovšek, slovenski političar.
- 1995 – Jacques Chirac inauguriran kao novi predsjednik Francuske.
18. maj uredi
- 1048 – Rođen Omar Hajjam, perzijski matematičar, pjesnik i filozof.
- 1910 – Zemlja prošla kroz rep Halleyeve komete.
- 1911 – Umro Gustav Mahler, austrijski kompozitor.
- 1918 – Rođen Naim ef. Hadžiabdić, bosanskohercegovački reisu-l-ulema.
- 1920 – Rođen papa Ivan Pavao II (na slici).
- 1944 – Drugi svjetski rat: Nakon 4 mjeseca teških borbi pobjedom Saveznika, ali uz velike gubitke, okončana Bitka za Monte Cassino.
19. maj uredi
- 1536 – Pogubljena Anne Boleyn, druga supruga engleskog kralja Henrika VIII.
- 1635 – Francuska u Tridesetogodišnjem ratu objavila rat Španiji.
- 1649 – Prvi put upotrijebljen naziv Commonwealth, kojim je Oliver Cromwell označio englesku republiku.
- 1881 – Rođen Mustafa Kemal Atatürk (na slici), turski političar i državnik, osnivač moderne Turske.
- 1930 – Bjelkinje u Južnoafričkoj Republici dobile pravo glasa.
- 1991 – U Hrvatskoj održan referendum o nezavisnosti.
20. maj uredi
- 1506 – Umro Kristofor Kolumbo (na slici), italijanski istraživač i trgovac koji je 1492. doplovio do Amerike.
- 1799 – Rođen Honoré de Balzac, francuski pisac.
- 1902 – SAD priznale nezavisnost Kube.
- 1941 – Drugi svjetski rat: Njemačke snage izvršile invaziju na grčko ostrvo Kretu.
- 2002 – Istočni Timor proglašen nezavisnom državom.
21. maj uredi
- 996 – Oton III krunisan za cara Svetog Rimskog Carstva.
- 1471 – Rođen Albrecht Dürer, njemački slikar i grafičar.
- 1527 – Rođen Filip II (na slici), kralj Španije, Portugala i Engleske.
- 1991 – U atentatu ubijen Rajiv Gandhi, indijski premijer i sin Indire Gandhi.
- 2003 – Sjeverni Alžir pogodio zemljotres od 6,8 stepeni, u kojem je stradalo 2.266 žrtava.
22. maj uredi
- 1859 – Rođen Arthur Conan Doyle (na slici), britanski autor kriminalističkih romana, najpoznatiji kao "otac" Sherlocka Holmesa i dr. Watsona.
- 1885 – Umro Victor Hugo, francuski pisac.
- 1939 – Hitler i Mussolini potpisali "Čelični pakt" o desetogodišnjem vojnom i političkom savezu Njemačke i Italije.
- 1960 – Najsnažniji zemljotres ikad zabilježen (9,5 po Richteru) pogodio Čile.
- 1967 – 323 osobe poginule u požaru u Bruxellesu.
- 1992 – Bosna i Hercegovina primljena u Ujedinjene nacije.
23. maj uredi
- 1430 – Ivana Orleanska (na slici) zarobljena i predana Englezima, koji su je potom izveli na crkveni sud i 1431. osudili na smrt i spalili na lomači.
- 1857 – Umro Augustin Louis Cauchy, francuski matematičar.
- 1891 – Rođen Pär Lagerkvist, švedski književnik.
- 1915 – Italija objavila rat Austro-Ugarskoj, napuštajući neutralnost u Prvom svjetskom ratu.
- 1949 – Utemeljena Savezna republika Njemačka, sa Bonnom kao glavnim gradom.
24. maj uredi
- 1543 – Umro Nikola Kopernik, poljski astronom.
- 1819 – Rođena kraljica Viktorija (na slici), kraljica Ujedinjenog Kraljevstva Velike Britanije i Irske (1837-1901) i carica Indije (1877-1901).
- 1844 – Izumitelj telegrafa Samuel Finley Breese Morse poslao prvu telegrafsku poruku na udaljenost od 65 km, iz Washingtona u Baltimore. Poruka je glasila: "Šta je to Bog uradio?"
- 1940 – Igor Sikorski izveo prvi uspješan let helikopterom s jednim rotorom.
- 1993 – Eritreja stekla nezavisnost od Etiopije poslije 30 godina građanskog rata.
25. maj uredi
- 1803 – Rođen Ralph Waldo Emerson (na slici), američki filozof, esejist i pjesnik.
- 1950 – Na sceni Narodnog pozorišta u Sarajevu Sarajevski balet izveo svoju prvu samostalnu predstavu.
- 1974 – Umro Gabrijel Jurkić, bosanskohercegovački slikar i jedan od najznačajnijih impresionista na ovim prostorima.
- 1995 – Masakr na Kapiji, poznat i kao Zločin nad tuzlanskom mladosti.
- 2002 – U padu aviona kineske aviokompanije China Airlines u Tajvanskom prolazu poginulo 225 putnika i članova posade.
26. maj uredi
- 1421 – Umro Mehmed I, sultan Osmanlijskog Carstva.
- 1865 – Predajom posljednje jedinice Konfederacije završio je Američki građanski rat.
- 1943 – Rođen Ismet Bekrić, bosanskohercegovački književnik, poznat po djelima namijenjenim djeci.
- 1972 – U Moskvi potpisan prvi sporazum SSSR-a i SAD-a o ograničenju strategijskog nuklearnog naoružanja.
- 2002 – Francusko-poljski režiser Roman Polanski (na slici) osvojio Zlatnu palmu na filmskom festivalu u Cannesu za film Pijanist.
27. maj uredi
- 1840 – Umro Niccolò Paganini, italijanski violinist i kompozitor.
- 1868 – Rođen Aleksa Šantić (na slici), bh. pjesnik.
- 1941 – Drugi svjetski rat: u sjevernom Atlantiku potopljen ratni brod Bismarck, najveći njemački brod te vrste u historiji. Stradalo 2.100 ljudi.
- 1992 – Masakr na Markalama: granate ispaljene sa srpskih položaja ubile civile koji su na tržnici pokušavali nabaviti sredstva i hranu da prežive još nekoliko dana.
- 1999 – Međunarodni sud za ratne zločine u Haagu optužio predsjednika SR Jugoslavije Slobodana Miloševića i još četvoricu najviših funkcionera Jugoslavije i Srbije za zločine protiv čovječnosti i ratne zločine.
28. maj uredi
- 1871 – Pad Pariske komune.
- 1937 – Franklin D. Roosevelt službeno otvorio za saobraćaj most "Golden Gate" (na slici) u San Francisku.
- 1962 – Rođen Branko Đurić, bosanskohercegovačko-slovenski glumac, režiser i muzičar.
- 1995 – Poginuo bosanskohercegovački ministar vanjskih poslova Irfan Ljubijankić kad je helikopter u kojem se nalazio oboren raketom u blizini Cetingrada.
- 1999 – Nakon što je avijacija NATO-a pojačala napade na SR Jugoslaviju, jugoslavenski predsjednik Slobodan Milošević prihvatio uvjete zapadnih zemalja za prekid bombardiranja.
29. maj uredi
- 1453 – Turska vojska, sa sultanom Mehmedom II na čelu, zauzela Konstantinopolj i u borbi ubila cara Konstantina XI Paleologa.
- 1829 – Umro Humphry Davy (na slici), britanski hemičar.
- 1875 – Rođen Svetozar Ćorović, bosanskohercegovački prozni i dramski pisac.
- 1953 – Novozelandski alpinista Edmund Hillary i Nepalac (Sherpa) Tenzing Norgay postali prvi ljudi u historiji koji su osvojili najviši vrh na Zemlji, Mount Everest (8.848 m) u Himalajima.
- 1992 – Nakon granatiranja sa srpskih položaja, srušena i zapaljena džamija Magribija na Marindvoru u Sarajevu.
30. maj uredi
- 1431 – Pod optužbama za herezu i vještičarenje, u Rouenu na lomači spaljena Ivana Orleanska (na slici), francuski vojskovođa i kasnije svetica.
- 1913 – Potpisan Londonski mir, kojim je okončan Prvi balkanski rat.
- 1959 – Rođen Blaž Slišković, bosanskohercegovački nogometaš i nekadašnji selektor reprezentacije BiH.
- 1984 – Umro Šukrija Pandžo, bosanskohercegovački književnik.
- 1992 – Ujedinjene nacije izglasale embargo protiv krnje Jugoslavije (Srbije i Crne Gore).
31. maj uredi
.jpg)
Svjetski dan nepušenja; Dan bijelih traka
- 1773 – Rođen Ludwig Tieck, njemački književnik.
- 1809 – Umro Joseph Haydn (na slici), austrijski kompozitor i dirigent.
- 1924 – Kina priznala SSSR.
- 1992 – Masakr u Vrhpolju kod Sanskog Mosta.
- 2004 – Slijetanjem na aerodrom "Charles de Gaulle" u Parizu, nadzvučni avion Concorde francuske kompanije Air France obavio svoj posljednji let. Četiri takva aviona bit će izložena u muzejima u Francuskoj, a peti na tom pariskom aerodromu.
vidi -
diskusija -
uredi - historija