Vejle

Vejle je grad i općina na danskom poluotoku Jutlandu (danski: Jylland). Gradsko područje ima 49.943 stanovnika (2007.), dok općina Vejle broji 104.933 (2008). Ime znači plićak, gaz ili brod, što je prilično tačan naziv s obzirom na to da se grad nalazi u unutrašnjosti fjorda Vejle.

Pogled s fjorda na grad Vejle.

Padine s obje strane fjorda dosežu najveće visine oko brda Munkebjerg, gdje bukva procvjeta najmanje 14 dana prije nego u drugim mjestima u Danskoj. Centralni dio grada se širio oko potokâ Vejle i Grejs. Kasnije se grad proširio na brežuljke Søndermarken i Mølholm na jugu, i Nørremarken i Urhøj na sjeveru, dok se prema zapadu širio tokom 1930-ih.

U gradu živi znatnan broj bosanskohercegovačkih građana.

Historija

Najstarija forma naziva grada "Vejle" je bila "Wæthelæ", što znači plićak ili gaz, zbog pozicije na važnom raskršću kod gaza na Vejle potoku. Grad je kroz historiju igrao važnu ulogu kao trgovački grad na raskršću, a to je i danas – važan putni i željeznički čvor.

Vejle se prvi put spominje 1256. godine. Najstarija građevina današnjeg Vejlea, Crkva sv. Nikole, je građena sredinom 13. vijeka. Toranj crkve je visok 27,2 metra. Kroz Srednji vijek je Vejle imao važnu ulogu kao trgovački grad, kako za trgovce tako i zanatlije, koju je zadržao do 17. vijeka. Tokom tih godina grad je razvio trgovinu poljoprivredne robe i marve, a trgovao je i drugim jakim trgovačkim gradovima kao što su Lübeck i Flensburg.

Krajem 17. i početkom 18. vijeka je stanovništvo grada Vejlea smanjeno kao rezultat kuge i ratova. Ali 1796. godine je Vejle izabrano za sjedište Vejle oblasti (amt), a grad je dobio novu luku na fjordu i željezničku stanicu. Krajem 19. vijeka i početkom 20. vijeka Vejle se razvija iz provincijskog trgovačkog mjesta u veći industrijski centar. S industrijskom ekspanzijom je rastao i broj naseljenih područja, a grad se širio na obližnja brda. Saobraćaj je pratio razvoj grada, pa je 1975. sagrađen most preko Vejle fjorda kao dio autoputa na istočnoj obali poluostrva Jutland.

Saobraćaj

U gradu su nekada djelovala dva fjordska parna broda, Hvidbjerg i Munkebjerg. Danas se saobraćaj odvija dosta brže. Autoput povezuje sjeverni i južni dio grada. Ipak počeste su gužve u saobraćaju na brežuljcima oko grada. Putevi iz grada vode prema zapadu: aerodromu u Billundu i Legolandu; jugu: Koldingu i njemačkoj granici; sjeveru: Horsensu i Aarhusu.

Industrija

Grad se nekada popularno nazivao "danskim Manchesterom", jer je gradska pamučna predionica bila vrlo aktivna, kao i fabrika Dandy i klaonica Tulip, koje su zapošljavale dosta radnika.

Sport

Gradski vodeći nogometni klub Vejle Boldklub (Vejle Nogometni Klub) je donio dosta šampionskih titula u grad, a dao je dosta talentovanih nogometaša, od kojih je Allan Simonsen proglašen 1977. za najboljeg nogometaša Evrope. I Thomas Gravesen, koji je igrao u španskom Real Madridu, je započeo svoju karijeru u klubu.

Kultura

Pisac Ulrik Gräs je odrastao u gradskom središtu, kao i pjesnik Harald Kidde i svećenik i historičar Anders Sørensen Vedel. Ovu trojicu ipak nadmašuje Jacob Gade, koji je jedan od najpoznatijih danskih umjetnika.

Atrakcije

Stara vjetrenjača na vrhu brežuljka Søndermarken je kroz mnogo godina bila zaštitni znak grada, jer se vidi sa skoro svakog mjesta u centralnom dijelu grada.

Munkebjerg je danas moderan hotel i kursni centar sa kasinom, a mjesto je prije bilo i omiljeno izletište. Do njega se moglo putovati brodom, vozom i putem.

Grad Vejle je vrijedan posjete i dan danas, npr. posjetiti stari dio grada, vidjeti kako šuma opasava središte grada i povezuje ga sa brežuljcima. Također, treba vidjeti grad s fjorda, npr. fjordskog mosta (Vejlefjordbroen), odakle se ima odličan pogled na grad i brežuljke iznad njega.

Poznate ličnosti

• Jacob Gade
• Allan Simonsen
• Thomas Gravesen
• Ulrik Gräs
• Harald Kidde
• Anders Sørensen Vedel

Gradovi partneri

• Mikkeli
• Roquebrune Cap Martin
• Jelgava
• Molde
• Borås
• Slesvig

Vanjski linkovi

• Službena stranica grada i općine Vejle (dan.)
• Visit Vejle (eng.)
• Lokalna arhiva grada Vejlea