Tundra
Ovaj članak nije preveden ili je djelimično preveden. |
Ovom članku potrebna je jezička standardizacija, preuređivanje ili reorganizacija. |
Tundra[1] je biom koji se prostire u predjelima gdje je rast drveća onemogućen nižim temperaturama i kratkom vegetacijskom sezonom. Ime potiče od kildin-samske (laponske) reči „tūndâr”, koja označava „ledinu bez drveća”. Postoje dva tipa tundre: arktička, rasprostranjena u polarnim predelima Arktika i Antarktika, i alpijska, rasprostranjena u vidu zasebnog pojasa na visokim planinama. Flora palearktičkih tundri često se naziva arkto-alpijskom usljed postojanja zajedničke historije vegetacije i velikog broja zajedničkih vrsta biljaka u arktičkoj i alpijskoj tundri.
Arktička tundra uredi
Nastanak i geografsko prostiranje uredi
U skorijoj geološkoj prošlosti (ledena doba Kvartara) velike ledene mase pokrivale su dio Sjeverne Amerike i Evrope U periodu poslije posljednje glacijacije led se povukao ka sjeveru ili se zadržao na planinama (glečeri). Oblasti posljednje oslobođene od leda, a susedne savremenim ledenim pokrivačima pripadaju biomu tundri. Na engleskom se tundre u Americi nazivaju „barren grounds” (u prijevodu: „oskudna, neplodna zemlja”), ali o jedinstvenosti sa biomom u Evropi i Aziji svjedoči i to da 75% živog svijeta na svim nabrojanim kontinentima čine iste vrste.
Klimatski faktor uredi
U nivou polarnog kruga u vrijeme zimske kratkodnevnice, Sunce se uopće ne izdiže iznad horizonta. Još sjevernije, noć traje još duže i veći dio tundre nema sunčevu osvijetljenost po više mjeseci. To utiče na život u tundri da svoju aktivnost usresrede na kratak period osvijetljenosti. Osim tame, značajan faktor u tundri je i hladnoća koja zapravo ima geološko nasljeđe. Duboki slojevi zemljišta („permafrost“) potpuno su zaleđeni. Na Grenlandu je zaleđen sloj debljine 600 metara, a ponegdje i dublje-u Rusiji je zaleđeni sloj bio dubine 1.450 m. U toku ljeta „otkravljuje“ se tek tanak sloj, ne veći od sedam centimetara, ali i to je dovoljno za opstanak živog svijeta koji naseljava tundru. Ovaj sloj je zasićen vodom jer padavine koje su u njega dospjele ne mogu da se ocijede dublje, pošto je tu zaleđeno. U tundri inače ima malo padavina i to je uvijek snijeg. Zbog naizmjeničnog smrzavanja i otkravljivanja zemljišta, nastaje poligonalno zemljište. Naime, ovi procesi izazivaju pupčenje tla i stvaranje šupljina u koje se gomila kamenje.
Živi svijet uredi
U tundri se nalaze biljke malih dimenzija. Drvenastih biljaka ima, poput nekih vrsta breza i patuljastih vrba, ali se često ne vide od zeljaste vegetacije. Drvenaste biljke u tundrama pripadaju životnoj formi hamefita, a ne fanerofita, kojoj pripadaju srodne vrste. Od zeljastog bilja brojne su mahovine i prečice, a poznate su i vrste purpurna kamenika i šumski geranijum.
Od životinjskih vrsta poznati su mošusno goveče i irvasi, koje u Americi nazivaju karibui. Vukovi, polarne lisice i žderavci su predatori koji su prilagođeni životu u tundri tako što imaju gusto krzno i sloj potkožne masti. Takođe, uši, rep i njuška su jako skraćeni kako ne bi došlo do smrzavanja. Hrane se tekunicama, voluharicama i leminzima.
U tundri je veoma mali broj ptica koje su stanarice, dok ptice selice dolaze ljeti u milionima. Neke od njih su plovke, guske i zujavci. Veliki broj ptica se tada hrani insektima i to najčešće dvokrilcima koji inače zimuju u stadijumu larvi pod ledom koji se stvara na površini bara.
Alpijska tundra uredi
Alpijska tundra je vegetacijski pojas u kojoj nema drveća usled niske temperature uzrokovane velikom nadmorskom visinom. Nalazi se iznad gornje šumske granice (granice drveća) na svim visokim planinama, a ekoton ka šumskoj vegetaciji karakterizira se Krumholc formama drveća.
Literatura uredi
- Grupa autora. 1982. Ilustrovana enciklopedija Priroda. Vuk Karadžić. Beograd.
Reference uredi
- ^ "tundra | ecosystem". Encyclopedia Britannica. Pristupljeno 31. 5. 2016.
Vanjski linkovi uredi
- http://www.panda.org/about_our_earth/ecoregions/about/habitat_types/selecting_terrestrial_ecoregions/habitat11.cfm Arhivirano 23. 2. 2010. na Wayback Machine
- https://web.archive.org/web/20011004081203/http://www.cotf.edu/ete/modules/msese/earthsysflr/tundra.html
| Commons ima datoteke na temu: Tundra |