Magripski arapski jezik
Magribski arapski (Zapadni arapski, arapski: المغرب العربي; za razliku od Istočnog arapskog ili mashriqi arapskog) je arapski dijalektski kontinuitet koji se govori u regiji Magreb, u Maroku, Alžiru, Tunisu, Libiji, Zapadnoj Sahari i Mauritaniji . Uključuje marokanski, alžirski, tuniski, libijski i hassaniya arapski. Govornici magribskog arapskog su prvenstveno arapski Berberi koji svoj jezik nazivaju derdja, derja, derija ili darija (arapski: الدارجة; što znači "ustati ili napredovati korak po korak")[1]. Ovo služi za razlikovanje govornog jezika od modernog standardnog arapskog.[2] Vjeruje se da je malteški jezik izveden iz sicilijskog arapskog i na kraju od tuniskog arapskog a sadrži i neke tipične karakteristike magribskog arapskog.[3]
| Magribski arapski المغرب العربي Darija, Derja ili Derdja | |
|---|---|
| Regije govorenja | Magrib |
| Države govorenja | |
| Jezička porodica |
|
| Broj govornika | ~73 miliona |
| Službeni status | |
| Služben u | |
| Regulator(i) | Nije regulisano |
| Jezički kod | |
| ISO 639-1 | – |
| ISO 639-2 / 5 | – |
| Također pogledajte: Jezik | Jezičke porodice | Spisak jezika | |
Vrste uredi
- Vrste arapskog
- Predhilajski arapski dijalekti
- Hilalijski dijalekti
- Koinési:
- Alžirski arapski
- Marokanski arapski
- Tuniski arapski
- Libijski arapski
- Jebli arapski
- Jijel arapski
- Andaluzijski arapski (izumrli)
- Sicilijski arapski (izumrli)
- Malteški jezik (porijeklom iz sicilijanskog arapskog, također na jezik su uticali tuniski, libijski, sicilijski, talijanski, francuski i engleski)
- Zapadni Beduini:
- Hassaniya arapski
- Saharski arapski
Ime uredi
Darija, derija ili delja (arapski: الدارجة) znači "svakodnevni/razgovorni jezik"[4]; također se koristi i naziv ed-dārija ili darja. Odnosi se na bilo koju od vrsta kolokvijalnog magribskog arapskog jezika. Također u Alžiru i Tunisu vrste magribskog arapskog izravno se nazivaju jezicima. Slično je i u Egiptu i Libanonu da se vrste mashriqi arapskog izravno nazivaju jezicima. Na primjer, alžirski arapski će se zvati dzayri (alžirski), a tuniski arapski kao tounsi (tuniski), a egipatski arapski će biti masri (egipatski), a libanski arapski kao lubnani (libanonski).
Suprotno tome, kolokvijalni dijalekti drugih istočnih arapskih zemalja, poput Egipta, Jordana i Sudana, obično su poznati kao al-‘āmmīya (arapski: العالمية), mada se i Egipćani svojim dijalektima mogu odnositi kao al-logha-d-darga.
Karakteristike uredi
Vrste magribskog arapskog (darija) imaju značajan stepen međusobne razumljivosti, posebno u susjednim predjelima (poput lokalnih dijalekata koji se govore u istočnom Maroku i zapadnom Alžiru ili istočnom Alžiru i sjevernom Tunisu ili južnom Tunisu i zapadnoj Libiji). Suprotno tome, govornici istočnih arapskih država (poput Egipta, Sudana, Levanta, Iraka i Arapskog poluotoka) i govornici marokanske darije, tuniske derje i naročito alžirske derje ne mogu se međusobno razumjeti jer proizlaze iz različitih supstrata i mješavine mnogih jezika (berberski, latinski (afrička romansa), stari arapski, turski, francuski, španski, mozarapski, talijanski i nigerijski-kongoski jezik). Neki lingvisti kao Charles A. Ferguson i William Marçais smatraju magribski arapski dariju nezavisnim jezikom.[5][6]
Magribski arapski nastavlja se razvijati integrirajući nove francuske ili engleske riječi, posebno u tehničkim područjima, ili zamjenom starih francuskih i talijanskih/španskih riječi sa modernim standardnim arapskim riječima unutar nekih krugova. Magribski dijalekti koriste n- kao jedninski prefiks prvoga lica za glagole, razlikujući ih od levantinskih dijalekata i modernog standardnog arapskog jezika.
Odnos sa modernim standardnim arapskim i berberskim jezicima uredi
Moderni standardni arapski jezik (arapski: الفصحى; al-Fusḥā) je primarni jezik koji se koristi u vladi, zakonodavstvu i pravosuđu zemalja u Magribu. Magribski arapski uglavnom je govorni i pučki jezik, mada se povremeno pojavljuje u zabavi i oglašavanju u urbanim područjima Alžira, Maroka i Tunisa. U Alžiru, gdje se magribski arapski podučavao kao poseban predmet pod francuskom kolonizacijom, postoje neki udžbenici na tom jeziku, ali ih alžirske vlasti više zvanično ne podržavaju. Magribski arapski sadrži berberski supstrat, koji predstavlja jezike koje su izvorno govorili domaći stanovnici Magriba prije usvajanja arapskog jezika.[7] Osim toga, magribski arapski ima latinski substrat, koji je možda poticao iz afričke romanse koja se koristila kao urbana lingua franca tokom razdoblja Bizantijskog carstva.[8]
Odnos sa stranim jezicima uredi
Govornici magribskog arapskog često pozajmljuju riječi iz francuskog (u Maroku, Alžiru i Tunisu), španskog (u Maroku) i talijanskog (u Libiji i Tunisu) i spajaju ih prema pravilima svojih dijalekata s nekim iznimkama (poput pasivnog glasa, na primjer). Budući da nije uvijek napisano, ne postoji standard i slobodno se može brzo mjenjati i birati novi vokabular iz susjednih jezika. Ovo je pomalo slično onome što se dogodilo sa srednjim engleskim nakon Normanskih osvajanja .
Reference uredi
- ^ Wehr, Hans (1979). A Dictionary of Modern Written Arabic: (Arab.-Engl.). Otto Harrassowitz Verlag. str. 319. ISBN 3447020024. Pristupljeno 30. 9. 2017.
- ^ Harrell, Richard Slade (2004). A Dictionary of Moroccan Arabic: Moroccan-English. Georgetown University Press. str. 18. ISBN 1589011031. Pristupljeno 30. 9. 2017.
- ^ Marie Azzopardi-Alexander, Albert Borg (2013). Maltese. Routledge. str. xiii. ISBN 1136855289. Pristupljeno 10. 1. 2018.CS1 održavanje: upotreba parametra authors (link)
- ^ Wehr, Hans: Dictionary of Modern Written Arabic (2011); Harrell, Richard S.: Dictionary of Moroccan Arabic (1966)
- ^ Abdou Elimam, « Le maghribi, langue trois fois millénaire », éd. ANEP, Alger (1997)
- ^ Abdou Elimam, « Le maghribi, alias ed-darija, langue consensuelle du Maghreb », éd. Dar El Gharb, Alger (2004)
- ^ Tilmatine Mohand, « Substrat et convergences : Le berbère et l'arabe nord-africain », Estudios de dialectologia norteaafricana y andalusi, n°4, 1999, pp. 99-119
- ^ Sayahi, Lotfi (2014). Diglossia and Language Contact: Language Variation and Change in North Africa. Cambridge University Press. str. 26. ISBN 0521119367. Pristupljeno 13. 12. 2017.