Izoamil-acetat
Izoamil-acetat – poznat i kao izopentil-acetat – je organski spoj – ester koji nastaje od izoamil-alkohola i acetatne kiseline. To je bezbojna tečnost koja je samo malo rastvorljiva u vodi, ali vrlo topiva u većini organskih rastvarača. Izoamil-acetat ima jak miris koji je opisan kao sličnan banani i kruški.[1] Bananino ulje može biti ili čisti izoamil-acetat, ili aroma koja je mješavina izoamil-acetata, amil-acetata i drugih okusa.[2]
| Izoamil-acetat | |
|---|---|
  | |
| Općenito | |
| Hemijski spoj | Izoamil-acetat |
| Druga imena | Izopentil-acetat Izopentil-etanoat Izoamil-acetat Bananino ulje Kruškina esencija IUPAC ime: 3-Metilbutil-etanoat |
| Molekularna formula | C7H14 O2 |
| CAS registarski broj | 123-92-2 |
| SMILES | O=C(OCCC(C)C)C |
| InChI | 1/C7H14O2/c1-6(2)4-5-9-7(3)8/h6H,4-5H2,1-3H3 |
| Kratki opis | Bezbojna tečnost sa mirisom banane |
| Osobine1 | |
| Agregatno stanje | Tečno |
| Gustoća | 0,876 g/cm3 |
| Tačka topljenja | −78 |
| Tačka ključanja | 142 |
| Pritisak pare | 4 mmHg (20 °C) |
| Rastvorljivost | 0,3% (20 °C) |
| Rizičnost | |
| NFPA 704 |  3
1
0
|
| 1 Gdje god je moguće korištene su SI jedinice. Ako nije drugačije naznačeno, dati podaci vrijede pri standardnim uslovima. | |
Proizvodnja uredi
Izoamil-acetat se priprema reakcijom između izoamil-alkohola i glacijalne acetatne kiseline (Fischerova esterifikacija), koju katalizira kiselina, kao što je prikazano u reakcijskoj jednačini. Tipski, kao katalizator se koristi sumporna kiselina. Alternativno, kao katalizatori, mogu se koristiti.kisele ionske izmjenjivačke smole.
Primjena uredi
Izoamil-acetat se koristi za prenošenje okusa banane u hrani. Termin kruškino ulje obično se odnosi na rastvor od izoamil-acetata u etanolu, a koristi se kao vještački okus.
Također se koristi i kao rastvarač za neke lakove i nitrocelulozni lak, te kao rastvarač i nosač za materijale kao što je nitroceluloza. To se u velikoj mjeri koristi u industriji aviona za učvršćivanje i izolacijske tkanine za vjetar, na letnim površinama, gdje su i njegovi derivati obično poznati kao 'avionski doping' . Sada kada je većina aviona najvećim dijelom od metala, njegova upotreba je sada uglavnom ograničena na izradu historijski tačnih reprodukcija i maketa. Osim toga, izoamil-acetat služi kao alarmni feromon u medonosnih pčela.
Zbog svog intenzivnog, ugodnog mirisa i niske toksičnosti, izoamil-acetat koristi se za testiranje djelotvornosti respiratora ili plinske maske. Također se koristi kao tečnost u termometrima.
Prirodni izvori uredi
Izoamil-acetat se prirodno javlja u biljkama banana,[3] a proizvodi se i sintetski.[4]
Izoamil-acetat otpuštaju pčele iz žaokinog aparata, gdje služi kao feromon koji privlači druge pčele i izazva ih da ubadaju.[5]
Također pogledajte uredi
Reference uredi
- ^ "Iso-amyl acetate". chemicalland21.com.
- ^ Karl-Georg Fahlbusch, Franz-Josef Hammerschmidt, Johannes Panten, Wilhelm Pickenhagen, Dietmar Schatkowski, Kurt Bauer, Dorothea Garbe, Horst Surburg "Flavors and Fragrances" in Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry, Wiley-VCH, Weinheim, 2002. doi:10.1002/14356007.a11_141.
- ^ McGee, Harold (2003). On Food and Cooking. New York: Scribner.
- ^ [https://web.archive.org/web/20100528063331/http://www.osha.gov/SLTC/healthguidelines/isoamylacetate/recognition.html Arhivirano 28. 5. 2010. na Wayback Machine Isoamyl Acetate, Occupational Safety and Health Administration
- ^ Boch R; Shearer DA; Stone BC (8. 9. 1962). "Identification of isoamyl acetate as an active component in the sting pheromone of the honey bee". Nature. England: Nature Publishing Group. 195 (4845): 1018–20. doi:10.1038/1951018b0. PMID 13870346.
Vanjski linkovi uredi
| Commons ima datoteke na temu: Izoamil-acetat |