Beč
Beč (njemački: Wien) jest glavni grad Austrije i jedna od njenih saveznih jedinica. S populacijom od otprilike 1.793.000[2] (2,2 miliona u metro području) najveći je grad u Austriji, kao i njena kulturna, ekonomska i politička prijestolnica.
Beč
Wien | |
|---|---|
Grad | |
| Stadt Wien | |
 | |
 Zastava  Grb | |
  Beč | |
| Koordinate: 48°12′32″N 16°22′21″E / 48.20889°N 16.37250°E | |
| Država |  Austrija |
| Pokrajina | Beč |
| Vlada | |
| • Gradonačelnik | Michael Ludwig (SPÖ) |
| Površina | |
| • Grad | 414,65 km2 |
| • Zemlja | 395,26 km2 |
| • Voda | 19,39 km2 |
| Nadmorska visina | 151 (Lobau) – 542 (Hermannskogel) m |
| Stanovništvo (1. januar 2019.)[1] | |
| • Grad | 1.897.491 |
| • Gustoća | 4,572,27 /km2 |
| • Urbano područje | 1.983.836 |
| • Metropolitansko područje | ~2.419.000 |
| Vremenska zona | CET (UTC+1) |
| • Ljeti (DST) | CEST (UTC+2) |
| Poštanski broj | 1010–1239, 1400, 1450 |
| Pozivni broj | +43 01 |
| Registarske oznake | W |
| Veb-sajt | wien.gv.at |
Beč leži u jugoistočnom uglu Srednje Evrope i blizu je Češke Republike, Slovačke i Mađarske.
Beč je sjedište za mnoge urede UN-a i mnoge druge međunarodne institucije i kompanije, uključujući Organizaciju Ujedinjenih nacija za industrijski razvoj (UNIDO), OPEC, Međunarodnu agenciju za atomsku energiju (IAEA) te OSCE. Pored toga, diplomatska konferencija održana u Beču 1980. dovela je do usvajanja Konvencije Ujedinjenih nacija o ugovorima za međunarodnu razmjenu roba. Također, Beč je sjedište i Sekretarijata Komisije Ujedinjenih nacija za međunarodno trgovinsko pravo (UNCITRAL). Prema najnovijoj listi istraživačke i savjetodavne kompanije Mercer Beč je najbolji grad na svijetu po kvalitetu života.[3]
Historija uredi
Grad je osnovan u 10. vijeku p. n. e. kao keltsko naselje.
Godine 15. p. n. e. Beč postaje pogranični grad Rimskog carstva braneći carstvo od upada germanskih plemena sa sjevera. Tokom srednjeg vijeka Beč je bio sjedište dinastije Babenberg te 1440. postaje prijestolni grad dinastije Habsburg, nakon čega se Beč razvija u skriveni glavni grad Svetog rimskog carstva i kulturalnu prijestolnicu umjetnosti i nauke, muzike i prefinjene kuhinje. Osmanlijska invazija na Evropu zaustavljena je dva puta na samim kapijama Beča. (Za više informacija pogledajte članke Opsada Beča (1529) te Bitka kod Beča (1683.)
Godine 1805. Beč postaje glavni grad Austrijskog carstva, kasnije Austro-Ugarska monarhija. Oba carstva igrala su značajnu ulogu u svjetskoj politici. (Pogledajte članak Bečki kongres.)
Nakon Prvog svjetskog rata Beč postaje glavni grad Prve Austrijske republike. Nakon aneksije Austrije od strane Trećeg rajha 1938. Beč gubi status glavnog grada, koji tada postaje Berlin. Preliminarna austrijska vlada reinstitucionalizirana je 27. aprila 1945. ponovo sa Bečom kao glavnim gradom. Nakon 1945. Beč i neutralna Austrija postaju matica međunarodne špijunaže između Zapadnog i Istočnog bloka tokom Hladnog rata. Do kraja Hladnog rata grad Beč aktivno radi na obnavljanju veza sa svojim istočnim susjedima.
Geografija i klima uredi
Beč se nalazi na sjeveroistoku Austrije, na najistočnijem kraku Alpa u Bečkoj kotlini. Najranije naselje, u sklopu današnjeg unutrašnjeg grada, nalazilo se južno od meandra Dunava, a grad se danas pruža s obiju strana ove rijeke. Nadmorska visina varira od 151 do 524 m.
Beč je smješten u području gdje se dodiruju okeanska i vlažna kontinentalna klima. Prema Köppenovoj klasifikaciji, ima Cfb (okeansku) klimu. Ljeta su topla s prosječnim temperaturama od 24 do 33 °C; maksimalna prelazi 38, a minimalna je oko 15 °C. Zime su relativno suhe i hladne s prosječnom temperaturom oko tačke smrzavanja. Proljeća i jeseni su blagi. Količina padavina općenito je umjerena, sa godišnjim prosjekom od 620 mm, uz značajne lokalne varijacije; Bečka šuma na zapadu je najvlažniji dio (700 do 800 mm godišnje), a najsuši dio je ravnica na istoku (500 do 550 mm). Snijeg zimi nije neuobičajen, ali je rjeđi u poređenju sa zapadnim i južnim dijelovima Austrije.
Sport uredi
U Beču ima dosta nogometnih klubova. Najpoznatiji su FK Austria (24 puta prvak Austrije i 27 puta pobjednik kupa), Rapid (rekordne 32 titule prvaka) i najstariji austrijski klub, First Vienna FC. Među ostale važnije sportske klubove iz Beča spadaju Raiffeisen Vikings (američki nogomet), koji su 4 puta uzastopno osvojili Eurobowl od 2004. do 2007, a 2013. imali su savršenu sezonu, zatim odbojkaški klub Aon hotVolleys, bejzbolski klub Vienna Wanderers, koji je osvojio prvenstvo Austrije 2012 i 2013, i Vienna Capitals (hokej na ledu). U Beču je osnovana i Evropska rukometna federacija (EHF). Tu su još i 3 ragbijaška kluba: Vienna Celtic, najstariji ragbijaški klub u Austriji, RC Donau i Stade Viennois.
Beč je i domaćin raznih sportskih događaja, uključujući Bečki maraton, koji svake godine privuče preko 10.000 učesnika i obično se održava u maju. 2005. godine Austrija je bila domaćin Svjetskog prvenstva u hokeju na ledu, a finale je igrano u Beču. Stadion "Ernst Happel" četiri je puta bio domaćin finala UEFA-ine Lige prvaka (1964, 1987, 1990. i 1995), a 29. juna 2008. na njemu je odigrano i finale Evropskog prvenstva 2008, u kojem je Španija pobijedila Njemačku 1–0. U Beču se od 1974. održava i muški teniski turnir Vienna Open; mečevi se igraju u Bečkoj gradskoj dvorani.
| Svjetska baština | |
|---|---|
 | |
| Lokacija | Austrija |
| Kriterij | ii, iv, vi |
| Referenca | 784 |
| Uvrštenje | 1996. (20. sjednica) |
| Ugroženost | no |
Svjetska baština uredi
Beč se od ranih keltskih i rimskih naselja razvio u srednjovjekovni i barokni grad, glavni grad Austro-Ugarske. Istorijski centar Beča bogat je arhitektonskim cjelinama, uključujući barokne dvorce i vrtove, kao i ulicu Ringstrasse iz kasnog 19. stoljeća oivičenu reprezentativnim zgradama, spomenicima i parkovima. Unutar granica 371 ha istorijskog centra Beča nalaze se svi atributi koji održavaju njegovu izuzetnu univerzalnu vrijednost.
- Kriterij ii. Urbanistički i arhitektonski kvaliteti istorijskog centra Beča svjedoče o kontinuiranoj razmjeni vrijednosti tokom drugog milenijuma.
- Kriterij iv. Tri ključna perioda evropskog kulturnog i političkog razvoja – srednji vek, period baroka i Gründerzeit (vrijeme osnivanja) – izuzetno su dobro ilustrovana urbanim i arhitektonskim nasleđem istorijskog centra Beča.
- Kriterij vi. Od 16. vijeka Beč je univerzalno priznat kao muzička prijestonica Evrope.[4]
Također pogledajte uredi
-
St. Stephen's -
Staatsoper -
Fiaker -
Piaristenkirche -
Franziskanerkirche -
Austrian Parliament -
Palace of Schönbrunn -
Zentralfriedhof
Vanjski linkovi uredi
| Commons ima datoteke na temu: Beč |
Reference uredi
- ^ Statistik Austria - Broj stanovnika početkom godine u periodu 2002-2019. po općinama (stanje 1. januara 2019.) (CSV)
- ^ Bevölkerungstand, Statistik Austria 2008; Studija o broju stanovnika u Austriji, 2008; ISBN 978-3-902587-69-5 (de)
- ^ "Beč je najbolji grad na svijetu po kvaliteti života". slobodnaevropa.org. Pristupljeno 23. 2. 2016.
- ^ "UNESCO: Historijski centar Beča". UNESCO: svjetska baština - pristupljeno 19. 11. 2021.