Verzija na dan 13 januar 2023 u 18:06 uredi Zavičajac (razgovor \| doprinosi) Urednici 9.330 edits No edit summary ← Starija izmjena		Verzija na dan 13 januar 2023 u 21:03 uredi poništi Zavičajac (razgovor \| doprinosi) Urednici 9.330 edits No edit summary oznaka: linkovi ka čvor-člancima Novija izmjena →
Red 1: '''Pčelarenje na drvetu''' je dobivanje pčelinjih proizvoda korištenjem košnica na drveću, bez ometanja prirodnog životnog ciklusa [[pčela]]. Uzgoj divljih pčela i briga o njima u košnicama na drveću ili u košnicama koje se nalaze u šumskim područjima zahtjeva posebna znanja, vještine, prakse, tradicije, i rituale.<ref name="bjelo">[https://ich.unesco.org/en/state/belarus-BY UNESCO: Nematerijalna kulturna baština u Bjelorusiji - ich.unesco.org, Pristupljeno, 7.12.2022]</ref> '''Šantića vila u Jezeru''' je bila stambeni objekat u naselju [[Jezero (Konjic)\|Jezero]], [[Konjic]], [[Bosna i Hercegovina]].<ref>[https://trail.viadinarica.com/bs/point/historijski-lokalitet/santica-vila/17481193/ trail.viadinarica.com, 12.01.2023]</ref> U dugoj istoriji pčelarenja jedan od načina dobijanja meda je i držanje pčela i košnica na drveću. Pčele u košnicama na drveću se češće roje, što je osnovna pčelinja reprodukcija njihove zajednicea i to je sastavni dio onoga što pčelu čini pčelom. Šupljo drveće je obično mnogo deblje od standardne savremene košnice, i kao takvo, bolje podnosi ekstremne vrućine i hladnoće. Pčele u šupljinama drveća normalno ne grade svoje paralelno saće na dnu šupljine, tako da se na dnu šupljine formira vlažno područje krhotina koje se sastoji od organskih hranljivih materija, piljevine i živih organizama. ~~== Historija ==~~ [[Bosna i Hercegovina u Austro-Ugarskoj\|Poglavar Bosne i Hercegovine]] barun Benko, 1902. godine sagradio je vilu na Borcima koja mu je služila za odmor i boravak tokom lova na [[Prenj]]u. Godine 1910. godine, vilu je prodao porodici Šantić. Pjesnik [[Aleksa Šantić]] se nastanio u vili na Borcima 1913. godine, kada je bio protjeran iz [[Mostar]]a od strane [[Austro-Ugarska\|austrougarske]] vlasti zbog svojih rodoljubivih pjesama. ~~I književnik [[Svetozar Ćorović]] je jedno vrijeme boravio u vili na Borcima, kao dobar prijatelj, a i u rodbinskoj vezi sa Šantićima.~~ Unutar ovog mikro-ekosistema postoje korisni grabežljivci i mikroorganizmi (virusi, bakterije, voštani moljci, itd.) koji mogu pomoći pčelama da ostanu zdrave. Budući da su mnoge od odabranih šupljina pčela bile male, pčele su se često rojile, što je njihov način razmnožavanja, i istovremeno “rješavanje” uzroka bolestima pčela. Poslije [[Prvi svjetski rat\|I svjetskog rata]], Aleksa Šantić je prodao vilu Domu zdravlja u Mostaru (Higijenskom zavodu). Za vrijeme [[Drugi svjetski rat\|II svjetskog rata]], u vili je jedno vrijeme bila partizanska bolnica, prema zamisli dr. [[Safet Mujić\|Safeta Mujića]]. Okupatorska vojska je tada zapalila vilu.<ref name="Ćemalović">[https://znaci.org/00001/182.htm Enver Ćemalović: MOSTARSKI BATALJON - Skupština opštine Mostar - www.suggsbih.ba]</ref> == ~~Opis~~Istorija ==▼ Poslije [[Drugi svjetski rat\|II svjetskog rata]], Ministarstvo šuma Bosne i Hercegovine je obnovilo vilu i pretvorilo je u šumsku kuću, koju su koristili za svoje potrebe. Od 1931. godine, u Vili Šantića na Borcima, živio je akademski slikar [[Lazar Drljača]], gdje je i umro 13. jula 1970. godine. Sahranjen je, po sopstvenoj želji, na proplanku kod vile Šantića. Iz vremena ljudske istorije U [[Kameno doba\|starijem kamenom dobu]], kada je čovjek bio lovac/sakupljač, bavio se i lovom na divlje košnice sa medom. Pčele su se nalazile u [[šuma]]ma, u svojim odabranim šupljinama.<ref name="historija">[https://www.beeculture.com/bees-in-trees/ Pčelarstvo je jedan od najstarih vrsta proizvodnje hrane - www.beeculture.com]{{en}}</ref> I danas neke ljudske kulture nastavljaju takve tradicije, kao što je potraga za košnicama u planinama [[Nepal]]a, u [[Indija\|Indiji]] i [[Bangeldeš]]u.<ref>[https://www.beeculture.com/mike-burgett-interview/ Lov na košnice - www.beeculture.com]</ref> Kada je čovjek počeo držati medonosne pčele i baviti se pčelarstvom nije dokumentovano ni pisanim izvorima ni [[Arheologija\|arheološkim]] nalazima. Zbog toga se početak „pripitomljavanja“ pčela u vrijeme [[Neolitska revolucija\|neolita]] smješta u dosta širok okvir, otprilike prije 10.000 do 4.400 godina. Tokom [[Rat u Bosni i Hercegovini\|rata u Bosni i Hercegovini]] 1992-1995, Vila Šantića je razrušena, tako da su sada ostali samo dijelovi kamenih zidova.<ref>[https://www.konjic.ba/ba/opcina-konjic/nacionalni-spomenici/58-santica-vila-na-borcima.html Šantića vila na Borcima - Grad Konjic, službene stranice, pristupljeno 12.01.2023]</ref> ▲== Opis == Stambeni objekat vila Šantića, tipolški odgovara austrougarskoj vili. Bio je to slobodnostojeći objekat, čiji se glavni ulaz nalazio na zapadnoj strani. Kasnije je otvoren i drugi ulaz na istočnoj strani. Osnova je pravougaonog oblika, čije vanjske dimenzije iznose dužine oko 11,65 m (zapadna strana) i 12,15 m (istočna strana), a širina oko 10,15 m. Imala je prizemlje, sprat i na jednom dijelu potkrovlje (zapadni dio objekta). === ~~Nacionalni~~Srednji ~~spomenik~~vijek === Pčelarenje u drvetu je tokom starog i srednjeg vijeka bilo vezano za evropske zemlje i to najviše za [[Poljska\|Poljsku]] i [[Njemačka\|Njemačku]]. Mnogi sačuvani alati, čak i iz petog vijeka govore o tome da je ovaj način gajenja pčela bio zastupljen u pomenutim zemljama. Tako su monasi iz Istočne Evrope prvi pisani zapis o pčelarenju u drvetu ostavili 900. godine, a ukaz nemačkog cara [[Oton I\|Otona I]] iz 940. godine dozvoljavao je razvoj ovog zanata u današnjoj Grinevaldskoj šumi u [[Berlin]]u, dok je poslednji pčelar u drvetu (''zeidler'') zajedno sa svojim pčelama nestao oko 1550. godine. U Poljskoj se tradicija pčelarenja u drvetu očuvala sve do 1930-ih godina, a poslednji pčelar umro je 1967, a sa njim se ovaj stari zanat u Evropi sasvim ugasio.<ref name="priroda">[https://www.agromedia.rs/agro-teme/pcelarstvo/pcelarenje-u-drvetu-povratak-prirodi/ Pčelarenje u drvetu – povratak prirodi - www.agromedia.rs]</ref> Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika na sjednici održanoj 14. do 20. marta 2006. godine donijela je odluku da se Mjesto i ostaci historijske građevine Šantića vile proglasi za [[nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine]]. Ovu odluku Komisija donijelo je u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Amra Hadžimuhamedović, [[Dubravko Lovrenović]]) (predsjedavajući), [[Ljiljana Ševo]] i Tina Wik<ref name="Spomenik">{{Cite web \|url= http://old.kons.gov.ba/main.php?id_struct=6&lang=1&action=view&id=3921 \|title= Šantića vila u Jezeru \|work= Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine \|accessdate= 15. 10. 2022}}</ref> [[Rusija\|Ruski]] i [[Poljska\|poljski]] pčelari su među najvećim i najuspješnijim pčelarima, mnogi od njih broje svoje kolonije stotinama, a neki čak i hiljadama. Oni su, sa velikom praktičnom mudrošću, što je moguće bliže oponašali uslove pod kojima su pčele stvarale med u prirodnim uslovima, bez ljudskog uticaja.<ref name="historija"/> ~~== Reference ==~~ ~~{{Refspisak\|2}}~~ ~~{{Portal\|Bosna i Hercegovina}}~~ === Savremeno doba === ~~[[Kategorija:Nacionalni spomenici u Konjicu]~~ Viševjekovna tradicija gajenja pčela u prirodnom okruženju, najčešće u borovom drvetu koja je u Evropi ugašena tridesetih godina dvadesetog veka ponovo je, početkom 21. vijeka, počela da živi kroz napore prirodnih pčelara da osnaže i obnove pčelinju populaciju. Godine 2002, naučnici Hartmut Jungius i Pžemislav Navrocki, u ruskoj republici Baškiriji, otkrili su da se pčelarenje u drvetu još njeguje u svojoj tradicionalnoj formi. Ova oblast se nalazi između rijeke [[Volga\|Volge]] i južnog [[Ural]]a, zauzima plodnu i šumovitu oblast velike Ruske Federacije. U njoj se danas može pronaći oko 700 košnica u drvetu od kojih se 30 odsto godišnje samostalno nastanjuje. Podstaknuti novim otkrićem i željom da se populacija pčela obnovi i osnaži prirodni pčelari širom svijeta, usvojili su ovaj metod pčelarstva i po ugledu na svoje uralske kolege počeli na farmama, u prirodnom okruženju da prave košnice u drvetu koristeći izdubljena debla koja su postavljali na stabla ili na zemlju. Ova košnica ima za cilj da imitira prirodnu košnicu i po položaju i načinu tretiranja joj je najbliža. ==== Pčelarenje u Gruziji ==== Među onima koji se intenzivno bave ovim načinom proizvodnje meda su stanovnici zapadne [[Gruzija\|Gruzije]], u području planina Ajara, blizu granice Gruzije i [[Turska\|Turske]]. Njihov med nosi naziv ''jara'' med, a dobiva se iz košnica postavljenim na drveće ili na skoro nepristupačnim liticama, što sa sobom nosi i opasnost za život.<ref>[https://www.slobodnaevropa.org/a/gruzijski-sakuplja%C4%8Di-meda-s-vrha-litice/31238820.html Gruzijski sakupljači meda s vrha litica - www.slobodnaevropa.org]</ref> Uz košnice je postavljena ograda od zvečećih metalnih ostataka iz sovjetske ere i medvjeđih kostiju kako bi se zaplašili medvjedi. Jara košnice izrađuju se izdubljivanjem trupca lipe. Ovo drvo je posebno cijenjeno jer je njegova drvna građa lagana i lako obradiva. Trupci se potom postavljaju tamo gdje ih pčele mogu lako naći, obično duboko u šumi. Izrezbareni trupci gotovo su identični prirodnom staništu šupljih stabala divljih pčela. Pčele unutar jara trupaca stvaraju vlastito saće od nule, za razliku od umjetnih košnica koje prave pčelari. Kavkaske sive planinske medonosne pčele poželjne su širom svijeta jer mogu izdržati niske temperature, a imaju i dugačak jezik kojim uzimaju ostatak nektara koje ne uspiju sakupiti druge pčele. Ova vrsta pčela je relativno poslušna, ali njihov ubod može biti bolan. Osim što jedu svježi med, neki seljani Ajarana od sakupljanja meda pripremaju i žestoku ali pitku medovaču. Procjenjuje se da se godišnje proizvede oko šest tona jara meda. Trenutno je aktivno više od dvadesetak jara pčelara. Pčelari se rukovode filozofijom: :''Mislim da je nešto posebno u košnici koja visi na drvetu. To je poput zasebnog kraljevstva u kojem vladaju samo pčele''. == Prirodno pčelarstvo == Neki ključni načini upravljanja pčelarstvom na drvetu, na osnovu onoga što se smatra prirodnim uslovima pčelama koje žive na drveću su:<ref name="priroda"/> * Prosjek u divljini je 1–3 košnice po kilometru kvadratnom * Koristiti male košnice sa malim otvorom - manje meda, zdravija zajednica * Koristiti grubo obrađeno udubljenje na unutrašnjosti košnice, radi povećanja premaza propolisa * Ne uništavati prirodno trutovsko gnijezdo * Otvarati košnicu dva puta godišnje, u proljeće, kako bi se izvršila provjera i u septembru kada se vrši sakupljanje meda * Očuvati strukturu gnijezda i orijentaciju i lokaciju okvira u košnici netaknutom, bez preokretanja košnice u proljeće. Košnica se nikad ne seli * Ne ometati zajednicu zimi, pčele se nikada ne hrane šećerom niti tretiraju hemijskim ili antibiotskim sredstvima * Ne koristiti gornje ulaze i ograničite donji otvor na veličinu od 5 cm. <gallery> Rezerwat Czarnia sucha barć1.jpg\|mini\|160px\|lijevo\|Suva divlja košnica u rezervatu Czarnia, oblast Kurpie (Zelena šuma), [[Poljska]] Bee-tree Kaloda 2.JPG\|Košnica na drvetu u [[Bjelorusija\|Bjelorusiji]] Parachonsk. Парахонск (J. Bułhak, 1938).jpg\|Košnica iz 1938. Bee-tree Kaloda.png\|Tradicionalne košnice u Muzeju arhitekture i tradicije u Bjelorusiji, prenešene iz oblasti Mogilev Šilavotas, avilys.JPG\|Košnica na drvetu u [[Litvanija\|LItvaniji]] Drevinis avilys Musteikos pažintiniame take.JPG Collecting of a bee swarm (80-ies). (7424085874).jpg\|Podizanje košnice konopima - [[Moldavija]] The box is handed over.JPG\|Podizanje košnice merdevinama Collecting a Swarm of Bees - geograph.org.uk - 442496.jpg\|Sakupljanje roja pčela </gallery> == Nematerijalna kulturna baština == Pčelarstvo na drvetu Poljske i Bjelorusije u ovim državama ima status istorijske i kulturne vrijednosti gdje ova drevna tradicija držanja pčela postavljenim visoko u drveću seže u 5.-6. vijek, opstaje do danas. U Poljskoj je jedno vrijeme bila prekinuta da bi se u XXI vijeku obnovila. Kultura pčelarenja na drvetu se nalazi na [[UNESCO]]-voj Reprezentativnu listu [[Nematerijalna svjetska baština\|nematerijalnog kulturnog nasleđa]] čovječanstva kao zajednički element nematerijalnog kulturnog nasleđa u Bjelorusiji i Poljskoj.<ref name="bjelo"/> Odluku o upisu donio je Međuvladin komitet za očuvanje nematerijalnog kulturnog nasleđa na zasjedanju koje je održano 2020. god.<ref>[https://ich.unesco.org/en/RL/tree-beekeeping-culture-01573 UNESCO Kultura pčelarenja na drvetu - ich.unesco.org, Pristupljeno, 17.12.2022]</ref> Pčelari na drveću brinu o pčelama na poseban način pokušavajući da obezbijede iskonske uslove života u košnicama na drveću bez ometanja prirodnog životnog ciklusa pčela. Pčelari na drvetu nemaju za cilj intenziviranje proizvodnje meda, što je jedna od karakteristika po kojoj se razlikuju od pčelara sa košnicama kod kuće. Stoga pčelarstvo na drvetu zahtijeva napredne vještine i istovremeno poznavanje tradicionalnih metoda i alata. Pčelari drveća uče doživotno: kroz direktan kontakt sa rojevima i prirodnim okruženjem, stalno stiču nova znanja o životu pčela i ekosistemu. Važno je poznavati i tradicije kulinarstva i tradicionalne medicine. Kao i u prošlosti, prenos znanja se odvija uglavnom u porodicama pčelara drveća ili učenjem jedni od drugih kroz grupne aktivnosti. == Izvori == {{Izvori}} {{Commonscat\|Beekeeping by country}} [[Kategorija:Nematerijalna kulturna baština u Bjelorusiji]] [[Kategorija:Nematerijalna kulturna baština u Poljskoj]]

Razlika između verzija stranice "Wikipedia:Igralište"