|
#PREUSMJERI [[Žuta bukva (spomenik prirode)]]
{{Infokutija zaštićeno područje
| naziv = Žuta bukva
| alt_naziv =
| kategorija_za_IUCN = III
| slika = BUKVA Zuta-bukva-Kotor-Varos Mihajlo-Tosic.jpg
| veličina_slike = 250px
| alt_slike =
| opis_slike = Spomenik prirode "Žuta bukva" - ''Fagus moesiaca'' (K.Maly) Czecz. stavljena pod zaštitu kao dendrološki raritet, taksonomski poseban varijetet (var. ''aurea serbica'' Tošić), netipični predstavnik svoje vrste
| karta =
| karta_alt =
| opis_karte =
| veličina_karte =
| reljef =
| oznaka =
| pozicija_oznake =
| marker =
| veličina_markera =
| koordinate =
| koord_ref =
| lokacija =
| najbliži_grad = [[Kotor-Varoš]], {{flag|Bosna i Hercegovina}}
| površina = 0,5 ha
| oznaka =
| ovlašteno =
| napravljeno =
| osnovano = 2021.<ref name="Žuta">{{Cite web |url= https://cin.ba/wp-content/uploads/2020/09/ODLUKU-O-ZA%C5%A0TITI-SPOMENIKA-PRIRODE-%C5%BDUTA-BUKVA.pdf |title= Odluka o zaštiti spomenika prirode "Žuta bukva" |work= Službeni glasnik Republike Srpske, broj 117, 25.11.2011. |access-date= 9. 10. 2021}}</ref>
| određeno =
| br_posjetioca =
| posjetioci_god =
| posjetioci_ref =
| upravljačko_tijelo = Privredno društvo Eko-etno selo "Žuta bukva
| upravnik =
| operater =
| vlasnik =
| svjetska_baština =
| veb-sajt =
| url =
| dijete =
| ugrađeno =
| ugrađeno1 =
| ugrađeno2 =
}}
'''Žuta bukva''' (''Fagus moesiaca'') nalazi se u MZ Vagani, selo [[Zaselje]], zaseok Stolići, opština [[Kotor-Varoš]], [[Republika Srpska]], [[Bosna i Hercegovina]].<ref name="Kotor">{{Cite web |url= http://opstinakotorvaros.com/zuta-bukva/ |title= Žuta Bukva – spomenik prirode |work= Opština Kotor Varoš - opstinakotorvaros.com |access-date= 9. 10. 2021}}</ref>
== Mezijska bukva ==
Mezijska bukva (Fagus moesiaca (Domin, Maly) Czecz.) po svojim osnovnim karakteristikama slična je [[Bukva|evropskoj bukvi]] (''Fagus sylvatica''), pa se dugo vremena i determinisala kao takva. Tek su novija istraživanja tokom 20. veka pokazala da se ona na području [[Balkan|Balkanskog poluostrva]] po mnogim osobinama razlikuje od evropske bukve koja raste u zapadnoj Evropi i one koja raste na istoku, [[Kavkaska bukva|kavkaske bukve]] (''Fagus orientalis''). Otuda se u literaturi još javljaju neslaganja oko starog (''Fagus sylvatica subsp. moesiaca (K. Maly) Szafer'') i novog imena ovog varijeteta (Fagus moesiaca (Domin, Maly) Czecz.).
=== Bukva sa zlatno-žutim lišćem ===
Bukva sa zlatno-žutim lišćem (''Fagus moesiaca'' (K. Maly) Czecz. var. ''aurea serbica'' Tošić), poznata i kao „Žuta bukva“ drugi je varijetet Mezijske bukve, prepoznatljiva po žutim listovima. Javnosti je otkrivena 2004. godine u selu Zaselje kod Kotor Varoši. Stablo je karakteristično po izrazito žutom lišću od pupanja u proljeće do opadanja u jesen, što je čini jedinim takvim varijetetom bukve u [[Evropa|Evropi]].<ref name="žutabukva">{{Cite web |url= http://e-priroda.rs.ba/en/protectedsites/details/9/spomenik-prirode-zuta-bukva/ |title= Zaštićena područja RS: Spomenik prirode - Žuta bukva |work=Republički zavod za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa Republike Srpske, e-priroda.rs.ba/ |access-date= 9. 2. 2021}}</ref> Stablo je veoma staro, pravilne i široko granate krošnje. Razlikuje se od osnovnog varijateta mezjske bukve po boji listova i grančica – listovi su veoma žuti i sjajni, a grančice su crvenkaste boje. Na površini od 400 kvadratnih metara oko bukve nalazi se oko 100 mladih jedinki. Pukotina u stablu je ispunjena kamenom, gipsom i pur-pjenom kako bi se drvo zaštitilo od daljeg truljenja.<ref name="Bukva">{{Cite web |url= https://cin.ba/baze_lokacija/spomenik-prirode-zuta-bukva/ |title= Spomenik prirode - Žuta bukva |work= cin.ba - Centar istraživačkog novinarstva, 1988 |access-date= 9. 2. 2018}}</ref>
== Spomenik prirode ==
Vlada Republike Srpske na sjednici od 14. marta 2012. god donijela je odluku da se Žuta bukva, kao dendrološki raritet, proglasi za [[Bosanskohercegovačka zaštićena područja prirode|zaštićeno područje]] - [[spomenik prirode]].<ref name="Žuta"/> Površina zone zaštite je 5007 m2. O spomeniku prirode brine se opština Kotor Varoš, koja je upravljanje povjerila privrednom društvu Eko-etno selo "Žuta bukva.
== Karakteristike ==
[[Stablo]] žute bukve staro je oko 300 godina i karakteristično je po ujednačenoj zlatnožutoj boji lišća.
{| class="wikitable"
|-
| Visina stabla || 15,0 m
|-
| Obim debla na 1,3 m || 445,0 cm
|-
| Širina krune || 18 x 17,5 m
|-
| Prečnik debla || 141,72 cm
|-
| Visina debla do prve grane || 2,3 m
|}
== Reference ==
{{Refspisak|2}}
{{Portal|Bosna i Hercegovina}}
{{DEFAULTSORT:Žuta, bukva}}
[[Kategorija:Spomenici prirode u Bosni i Hercegovini]]
[[Kategorija:Kotor-Varoš]]
| 