Wikipedia

Razlika između verzija stranice "Wikipedia:Igralište"

Pregled historije
← Starija izmjenaNovija izmjena →
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
VizualnoWikitekst
No edit summary
No edit summary
Red 1:
{{Infokutija zaštićeno područje
| naziv = Nacionalni park Kornati
| alt_naziv =
| kategorija_za_IUCN = II
| slika = Croatian islands bgiu.JPG
| veličina_slike = 250px
| alt_slike =
| opis_slike = Kornatska ostrva
| karta =
| karta_alt =
| opis_karte =
| veličina_karte =
| reljef =
| oznaka =
| pozicija_oznake =
| marker =
| veličina_markera =
| koordinate = {{coord|43|48|18|N|15|19|48|E|type:landmark}}
| koord_ref =
| lokacija = [[Šibensko-kninska županija]], {{flag|Hrvatska}}
| najbliži_grad = [[Šibenik]]
| površina = 220,00 km<sup>2</sup>
| oznaka =
| ovlašteno =
| napravljeno =
| osnovano = 1980. ([[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFRJ]])<ref name="wdpac">{{Cite web |url=https://www.protectedplanet.net/country/HRV |title= Zaštićena područja u Hrvatskoj |work=Svjetska baza podataka zaštićenih područja - WDPA - www.protectedplanet.net |accessdate= 9. 2. 2016}}</ref>
| određeno =
| br_posjetioca =
| posjetioci_god =
| posjetioci_ref =
| upravljačko_tijelo =
| upravnik =
| operater =
| vlasnik =
| svjetska_baština =
| veb-sajt =
| url =
| dijete =
| ugrađeno =
| ugrađeno1 =
| ugrađeno2 =
}}
'''Nacionalni park Kornati''' čini veći dio grupe otoka [[Kornati]] u [[Hrvatska|hrvatskom]] srednjem dijelu [[Jadransko more|Jadranskog mora]]a u srednjoj [[Dalmacija|Dalmaciji]], zapadno od [[Šibenik]]a, u [[Šibensko-kninska županija|Šibensko-kninskoj županiji]].<ref name="Kornati">{{Cite web |url=https://www.protectedplanet.net/en/search-areas?filters%5Blocation%5D%5Btype%5D=country&filters%5Blocation%5D%5Boptions%5D%5B%5D=Croatia&filters%5Bdesignation%5D%5B%5D=National+Park |title= Nacionalni parkovi u Hrvatskoj |work=Svjetska baza podataka zaštićenih područja - WDPA - www.protectedplanet.net |accessdate= 9. 2. 2016}}</ref>
 
'''Venecijanska utvrđenja od XVI do XVII vijeka''' su dio strategije obrane razvučenih granica [[Mletačka Republika|Mletačke Republike]]. [[Venecija]] je u tom najvažnijem periodu duge istorije Mletačke Republikeost gradila tvrđave u brojnim gradovima koje je kontrolisala. Sama sebe nije utvrđivala na klasičan zidani način, već se odbrana same Venecije bazirala na razvijenoj mreži utvrđenja u bližoj i daljoj okolini i neposredno, putem lagune, kao prirodnog specifikuma ovog grada i položaja u njoj.<ref name="Azra">{{Cite web |url=https://de.scribd.com/document/405743603/AA5-Basic-Aleric |title=Ana Bašić Alerić, osvrt na: Mletačka vojna arhitektura na kopnu i na Jadranu između 16. i 17. stoljeća|work= de.scribd.com - pristupljeno 19. 11. 2021.}}</ref>
Zbog izuzetnih pejzažnih ljepota, zanimljive geomorfologije, velike razvedenosti obalne crte i naročito bogatih biocenoza morskog ekosistema, godine 1980. veći dio Kornatskog akvatorija proglašen je nacionalnim parkom. Danas NP "Kornati" zauzima površinu od oko 220 km2 i uključuje ukupno 89 otoka, otočića i hridi s priblizno 185 km obalne crte. I pored ovog, relativno velikog broja otoka, kopneni dio parka čini tek manje od 1/4 ukupne povrsine, dok je sve ostalo morski ekosistem.
 
Mletački imperij se do 1500. godine proširio od [[Kipar|Kipra]] na istoku do granice s [[Milano|milanskim]] teritorijem na rijeci Adda na zapadu. Bila je to duga i uska teritorija kojoj je prijetila opasnost da bude presječena. Prva izgrađena tvrđava bila je Palmanova koja se smatra za idealni vojni grad 16. stoljeća. Svojom vizuelnom koherentnošću i disciplinom inspirirala je vojnu arhitekturu evropskih gradova, bilo da su poput nje primjenjivali radijalni plan ili ortogonalnu mrežu ulica poput [[Valletta|Vallette]] na Malti. Palmanova i Valletta predstavljaju prototip grada nastao proučavanjem starorimske vojne i kolonijalne prakse, razrađen renesansnom teorijom idealnog grada i u brojnim humanističkim vojnim traktatima.
== Hstorija ==
Ispod brda Stranžica, pokraj polja Trtuša na otoku Kornatu pronađena je kamena sjekira. Čuva se u Arheološkom muzeju u [[Zadar|Zadru]]. Predstavlja dokaz o prisustvu čovjeka u doba [[neolit]]a.
 
Ovaj veliki poduhvat Mletačke republike na velikom teritorijalnom području bio je moguć samo zahvaljujući upečatljivoj saradnji fortifikacijskih stručnjaka, ali i uredbama, društvenim modelima i novoj vrsti uprave kojom se mletačka kultura spajala s drugim kulturama istočne obale Jadrana.
=== Iliri ===
== Svjetska baština ==
Male četverougaone nastambe, pojedinačne ili u grupama (kao što su ispod Pedinke, iznad Željkovaca, Pod selo kod Trtuše i Grbe na Žutu), [[Gradina|gradine]] (Ščikat, Stražišće, Tureta, Grba) i gomile ([[Tumuli|tumulusi]] gotovo na svim uzvišenjima na otoku Kornatu i Žutu), svjedoče o značajnoj naseljenosti otočja u [[Iliri|Ilirsko]] doba. [[Stočarstvo]] je bila glavna privredna djelatnost, ali je i [[ribarstvo]] igralo značajnu ulogu u ekonomiji tadašnjih stanovnika.
Transnacionalna, serijska nominacija venecijanskih utvrđenja od XVI do XVII vijeka, prihvaćena je na 41. zasijedanju UNESCO Komiteta za [[Svjetska baština|svjetsku baštinu]] u [[Krakov]]u od 02-12. jula 2017. god. Upisano je šest pojedinačnih spomenika: utvrđeni gradovi [[Bergamo]], [[Peskijera del Garda]] i [[Palmanova]] iz [[Italija|Italije]], odbrambeni sistem [[Zadar|Zadra]] i tvrđava svetog Nikole u [[Šibenik]]u iz [[Hrvatska|Hrvatske]], te [[Kotorska tvrđava]] iz [[Crna Gora|Crne Gore]]. Utvrđenja se protežu na više od 1.000 km između regije [[Lombardija|Lombardije]] u Italiji i istočne obale [[Jadran]]a. Tvrđave su štitile Mletačku Republiku od drugih [[Evropa|evropskih]] sila na sjeverozapadu, a one na moru štitile su pomorske puteve i luke od Jadranskog mora do [[Levant]]a. Bile su neophodne za podršku širenju i autoritetu Republike. Uvođenje [[barut]]a dovelo je do značajnih pomaka u vojnoj tehnici i [[arhitektura|arhitekturi]] koji se ogledaju u dizajnu takozvanih bastiona, utvrđenja, koja su se proširila širom Evrope. <ref name="unesco">{{Cite web |url=http://whc.unesco.org/en/list/1533 |title=UNESCO: Mletačka vojna arhitektura između 16. i 17. stoljeća|work= UNESCO: svjetska baština - pristupljeno 19. 11. 2021}}</ref>
 
Komitet u svojoj odluci ostavlja mogućnost da se tvrđava u [[Herceg Novi|Herceg Novom]], priključi upisanom dobru nakon što se donesu odgovarajuće studije i sprovedu konzervatorske mjere.<ref name="korzo">{{Cite web |url=https://korzoportal.com/venecijanske-tvrdave-na-unesco-listi/ |title=Venecijanske tvrđave |work= Korzo - Portal za urbanu kulturu i baštinu |accessdate= 19. 11. 2021}}</ref>
=== Rimski period ===
Iz [[Rimsko Carstvo|rimskog vremena]] pronađene su [[Rimske vile|''villae rusticae'']] u Proversi i tragovi bazena za ribe na Svršati. Ostali tragovi [[Antika|antičke]] gradnje koji svjedoče o rimskoj kolonizaciji Kornata, danas su uglavnom pod morem: pristanište u Piškeri i Šipnatama, lučki uređaji u Veloj Proversi, solana u Šipnatama.
=== Vrijeme Bizanta ===
Vrijeme [[Bizantijsko Carstvo|Bizanta]] ostavilo je najmarkantniju građevinu koja se nalazi u Kornatima: tvrđavu Tureta na otoku Kornatu (graditeljstvo kasne antike i ranog [[Srednji vijek|srednjeg vijeka]] - vjerojatno iz 6. stoljeća). Pretpostavlja se da je imala vojnu namjenu sa svrhom osiguranja i kontrole plovidbe tada prilično nesigurnim Jadranskim morem.
 
== Literatura ==
Vrlo zanimljivo zdanje iz doba Bizanta jest i [[Staroktšćanske bazilike|starokršćanska trobroda bazilika]] koja se nalazi u podnožju tvrđave Tureta, a kojoj je i danas vidljiv veći dio [[apsida|apside]] i dio nekadašnjih temelja. S obzirom na veličinu crkve (30 x 13), pretpostavlja se da je u to vrijeme na Kornatima boravio znatan broj stanovnika. Upravo po ovoj crkvi Svete Marije otok Kornat se kroz cijeli srednji vijek nazivao imenima kao što su Insulae Sanctae Mariae, Stomorin otok i slično. U neposrednoj blizini crkve, nalaze se tragovi temelja nekadašnje zgrade za koju se predpostavlja da se radilo o [[samostan]]u templara ili o benediktinskom samostanu.
*{{cite book |last = Bašić Alerić |first = Ana |title = Mletačka vojna arhitektura na kopnu i na Jadranu između 16. i 17. stoljeća |url=https://morepress.unizd.hr/journals/index.php/arsadriatica/article/view/529 |publisher = Firenca, ur. Francesco Paolo Fiore, Olschki, 462 str. |year = 2015. |isbn = 978-88-222-6371-1}}
=== Dolazak Hrvata ===
Dolazak [[Hrvati|Hrvata]] na Jadransko more prouzrokovao je veće demografske promjene na svim otocima, pa tako i na Kornatima. Romansko stanovnistvo je zbog najezde Hrvata bilo prinuđeno bježati s kopna i potražiti utočište na otocima. To vrijeme - vrijeme slabljenja Bizanta, jačanja [[Mletačka Republika|Venecije]] i dolazak Hrvata na Jadran - bilo je kritično za naseljenost Kornata. Tada su Kornati bili za život prilično nesigurno područje, pa se pretpostavlja da sve do 13. stoljeća na njima nije bilo stalnog stanovnistva.<ref>[https://web.archive.org/web/20050208111204/http://www.np-kornati.htnet.hr/cro/kultura.shtml Službene web-stranice Nacionalnog parka Kornati]</ref>
 
<gallery class="center">
U 13. stoljeću Kornati su ponovo počeli ozivljavati. Iz srednjeg vijeka datiraju vrlo zanimljive kulturne gradjevine u području parka. To je svakako crkvica Gospe od Tarca, skromna jednobroda sakralna gradjevina (tip ruralne kasnoromaničke crkve) sagrađena na mjestu starokršćanske bazilike i izgradjena najvjerojatnije od ostataka te starije crkve. Njeno vrijeme gradnje nije sasvim jasno. U ovoj crkvici i danas se održavaju mise (svake prve nedjelje u julu) čije je značenje preraslo isključivo religiozne okvire i postalo dio turističke atrakcije ovog prostora. Iz srednjeg vijeka datiraju i ostaci skladišta za sol i potopljeni ostaci solane u uvali Lavsa.
Datoteka:BG MuraVenete 08.JPG|Utvrđenje u Bergamu
Datoteka:Porta Verona1.jpg|Utvrđenje Peskiera del Garda
Datoteka:Cinta muraria di Palmanova.jpg|Utvrđeni grad Palmanova
Stadt Tor Porta terraferma, Zadar 3.JPG|Utvrđenje u Zadru
St. Nicholas Fortress 0048.jpg|Tvrđava svetog Nikole u Šibeniku
Mura di cattaro, 05.JPG|Kotorska tvrđava
</gallery>
 
== Reference ==
{{Refspisak|2reference}}
 
{{Portal|Hrvatska}}
{{DEFAULTSORT:Kornati, Nacionalni park}}
[[Kategorija:Nacionalni parkovi u Hrvatskoj]
[[Kategorija:Nacionalni parkovi u Jugoslaviji]
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Igralište"