Razlika između verzija stranice "Mekka"
| [pregledana izmjena] | [pregledana izmjena] |
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
m →Reference: razne ispravke |
No edit summary |
||
Red 29:
'''Mekka''' ({{ArJ|مكة}} ''Mekka'', puni naziv {{Ar|مكة المكرّمة}} ''Mekka el-Mukerrema'') jeste grad u oblasti [[Hidžaz]]<ref name="merriam" /> i prijestolnica [[Mekka (provincija)|istoimene provincije]] u [[Saudijska Arabija|Saudijskoj Arabiji]]. Grad se nalazi oko 70 km u unutrašnjosti od [[Džida|Džide]] u uskoj dolini na nadmorskoj visini od 277 metara. U 2012. imala je oko 2 miliona stanovnika, mada se svake godine njeno stanovništvo utrostruči tokom perioda [[hadždž]]a koji se održava u dvanaestom mjesecu islamskog kalendara, zu-l-hidždže.
Kao mjesto rođenja poslanika [[Muhammed]]a i mjesto prve objave [[Kur'an]]skih ajeta Muhammedu (tačnije, u pećini Hira 3 km od Mekke),<ref name="khanam" /><ref name="laithy" /> ona se smatra najsvetijim gradom u [[islam]]u<ref name="nasr" /> i mjesto hodočašća poznatog kao
Mekkom su dugo vremena vladali potomci i nasljednici Muhammeda, ''šerifi'', bilo da su vladali kao nezavisni vladari ili kao vazali većih vlastodržaca. Nju je osvojio [[Ibn Saud]] 1925. godine. U moderna vremena, Mekka se naglo proširila veličinom i kvalitetom infrastrukture, a u njoj su izgrađene zgrade poput ''Abradž al-Bejta'', poznate kao ''kraljevski hotel "sahat-kula"'', treća najviša zgrada na svijetu i zgrada sa najvećom površinom prostora u njoj. Tokom ovog perioda izgradnje, Mekka je izgubila i neke historijske građevine i arheološka nalazišta poput tvrđave Adžjad ({{Ar|قلعة أجياد}}).<ref name="independent" /> Danas, Mekku godišnje posjeti više od 15 miliona muslimana, uključujući nekoliko miliona tokom par dana hadždža.<ref name="econom" /> Kao rezultat toga, Mekka je danas postala jedan od najraznolikiji, kosmopolitskih gradova u islamskom svijetu,<ref name="NYT" /> i pored činjenice da je nemuslimanima zabranjen ulazak u grad.<ref name="peters 206" /><ref name="esposito" />
== Etimologija ==
'''Mekka''' (ranije ''Meka'') je uobičajeni oblik [[bosanski jezik|bosanske]] [[transliteracija|transliteracije]] arapskog imena grada, mada zvanična transliteracija koju koristi vlada Saudijske Arabije glasi ''Makkah'', što je donekle bliže arapskom izgovoru.<ref name="Hamp76" /><ref name="customs" /> Sama riječ ''meka'' u bosanskom i mnogim drugim jezicima često se koristi pri opisivanju bilo kojeg mjesta koje "privlači" veliki broj ljudi, ali mnogi muslimani takvo korištenje imena grada ne odobravaju te ga smatraju omalovažavajućim i neprikladnim.<ref name="Hamp76" /> Vlada Saudijske Arabije usvojila je zvaničnu transliteraciju ''Makkah''
Antičko i drevno ime današnje Mekke je ''Bakkah'' (koje se često transliterira i kao Baka, Beka, Bakah, Bekka, Bakka i sl.).<ref name="Kipferp342" /><ref name="Glassep302" /><ref name="Phippsp85" /> U [[arapski jezik|arapskom jeziku]], ova riječ odnosno njena etimologija, kao i kod Mekke, je nejasna.<ref name="Versteeghp513" /> Široko prihvaćeno mišljenje je da je ona sinonim za Mekku, a navodi se da je to bilo konkretno prvobitno ime za dolinu koja se tu nalazi, dok islamski učenjaci taj pojam općenito koriste pri opisivanju svetog područja u gradu u neposrednoj okolini Kabe, kao i samu [[Kaba|Kabu]].<ref name="Petersonp22" /> Oblik ''Bakkah'' za Mekku spomenut je i u [[Kur'an]]u u [[Ali Imran|3. suri]] u 96. [[ajet]]u, dok se oblik Mekka koristi u [[El-Feth|48. suri]] u 24. ajetu.<ref name="Versteeghp513" /><ref name="Hittip6" />
U starom južnoarapskom, jeziku koji se koristio na jugu [[Arapsko poluostrvo|Arapskog poluostrva]] u doba [[Muhammed]]
== Geografija ==
Red 67:
Rana historija Mekke nije u potpunosti poznata. Sigurno je samo da se i u predislamsko vrijeme ovdje nalazilo svetište koje je bilo cilj hodočašća. Po islamskoj tradiciji, naseljavanje Mekke je počelo kada je praotac [[Abraham|Ibrahim]] (po kršćanskoj tradiciji Abraham) i njegova žena Hadžera (Hagar) ovdje došli zajedno sa svojim sinom Ismailom (Ismaelom). Po dolasku tamo, Ibrahim je molio Boga da opskrbi njegovu porodicu, dok je on odsutan. Kako se navodi u 14. Kur'anskoj suri "Ibrahim", kada im je ponestalo [[voda|vode]], njegova žena Hadžera je počela trčati između dva brda (Saffa i Merva) ukupno sedam puta da bi pronašla vodu. Nakon što se vratila u svoj šator, pored svog sina Ismaila ugledala je izvor vode, koji postoji i danas, a poznat je kao [[Zem-Zem]] (staroarapski: ''stani, stani''). Otprilike u isto vrijeme u Mekku su doselila dva plemena iz [[Jemen]]a, Džurhum i Katura. Kasnije je Ismail oženio jednu djevojku iz plemena Džurhum. Kada se Ibrahim vratio u Mekku, zajedno sa Ismailom je sagradio [[Kaba|Kabu]]. Po islamskom vjerovanju, davno prije njega [[Adem]] je sagradio Kabu kao mjesto za molitvu, ali je tokom vremena propala i pala u zaborav sve dok je Ibrahim nije ponovno pronašao. Kasnije je pleme Džurhum preuzelo kontrolu i održavanje Kabe.
Početkom 6. vijeka, kontrolu nad gradom Mekkom preuzima pleme [[Kurejš]]. Oni su se uspjeli učvrstiti pomoću uspješne trgovine, te su sa drugim arapskim plemenima uspjeli napraviti jedan sistem savezništva. Među najvažnijim vezama bila je ona sa plemenom Benu-Sulajm, koji su uglavnom naseljavali područje između Mekke i [[Medina|Medine]].<ref name="lecker" /> Međutim, u unutrašnjoj organizaciji plemena Kurejš postojali su mnogi rivaliteti između pojedinih porodica. U tom vremenu, Kaba je već značajno vjersko svetište koje su redovno posjećivala arapska plemena, u čast paganskog božanstva Hubala. U predislamskom periodu kult Kabe je pored slavljenja Allaha
Oko 610. poslanik
* u prvoj fazi koja je trajala do 624. muslimanska vojska je presretala trgovačke karavane iz Mekke. U tim akcijama nije učestvovalo mnogo muslimanskih vojnika, a Mekkanski karavani bili su dobro zaštićeni, tako da su prepadi bili relativno neuspješni.<ref name="riddah" />
* druga faza je počela u martu 624. kada su počeli i otvoreni sukobi, a nakon zasjede na trgovački karavan koji je predvodio [[Ebu Sufjan ibn Harb]]. Mekkanska vojska veličine od 800 do 900 vojnika koja je požurila da zaštiti karavan poražena je kod mjesta Bedr (oko 130 km jugozapadno od Medine) od strane znatno manje muslimanske vojske. Mekkanska vojska navikla na pobjede, sa reputacijom jedne od najsnažnijih grupa u tadašnjoj Arabiji, nakon [[bitka na Bedru|bitke na Bedru]] došla je u podređen položaj. Nakon tog poraza, vlasti u Mekki tražili su osvetu. U martu 625. na brdu Uhud sjeverozapadno od Medine došlo je do [[Bitka kod Uhuda|bitke na Uhudu]], u kojoj je Mekkanska vojska porazila muslimane. Mekka nakon toga odlučuje sklopiti savez sa mnogim nomadskim plemenima kao i raznim jevrejima te sa 10 hiljada vojnika u martu 627. počinju opsadu Medine. Međutim, muslimani tada primjenjuju novu taktiku napravivši rov oko grada, pa u [[Bitka na Hendeku|bici na Hendeku]] Mekkanska vojska ne uspijeva ući u Medinu. Pored toga iz Mekkanskog saveza istupaju neka plemena, a ostatak Mekkanske vojske se vraća u Mekku.<ref name="riddah" />
* treća faza koja je trajala od marta 627. do kraja 629. bila je nešto mirnija. U martu 628. obje zaraćene strane potpisuju [[sporazum u el-Hudejbiji]] o desetogodišnjem primirju.<ref name="riddah" />
* četvrta relativno kratka faza na kraju koje je Mekka kapitulirala počela je napadom jednog od plemena u savezu sa Mekkom na muslimane. Došlo je do eskalacije sukoba a da bi se situacija smirila vođa Mekkanaca Ebu Sufjan ibn Harb, koji je od udaje njegove kćerke Ummu Habibe 627. godine sa Muhammedom
U periodu ranog islamskog doba, Mekka je postala, i do danas ostala, mjesto hodočašća i godišnjeg okupljanja miliona muslimana ([[hadždž]]a). Godine 638. došlo je do obilnih kiša koje su poplavile grad, pa je tadašnji halifa [[Omer ibn el-Hattab]] u gornjem dijelu grada naredio gradnju nove brane koja je štitila džamiju od poplava. Nakon toga Mesdžid-ul-Haram je nekoliko puta proširivan, naročito u periodu abasidskog halife Mehdija (775-785.) kada je na vlasti u Mekki bio njegov namjesnik Džafar ibn Sulejman.<ref name="baladhuri" />
Red 82:
Najsvetije mjesto u samoj Meki je [[Mesdžid-ul-Haram]], sagrađen u sadašnjem obliku godine 1570. (978. godine po islamskom kalendaru). Četvorougaone je forme i okružen kamenim zidovima. Najsvetije mjesto samog islama, [[Kaba]], je u središtu dvorišta Mesdžid-ul-Harama.
[[Hira]] je pećina u blizini Mekke, na brdu zvanom Džebel el-Nur u području Tihame. Poznata je po tome što je u njoj Muhammed
== Privreda ==
[[Datoteka:Entry-Gate-of-Mecca-on-Jaddah-Makkah-Highway 2.jpg|desno|thumb|''Kur'anska kapija'' na autoputu Džida-Mekka, označava ulaz u grad]]
Privreda Mekke u najvećoj mjeri zavisi od godišnjeg hadždža pa je zasnovana na pružanju usluga. Jedan akademik je izjavio: ''da Mekkanci nemaju izvora zarade osim usluga koje pružaju hadžijama''. Prihodi dobijeni tokom hadždža, ne doprinose samo ekonomiji grada već u historijski gledano imali mnogo širi utjecaj na ekonomiju cjelokupnog Arapskog poluostrva. Prihod od hadždža ostvaruje se na nekoliko načina. Jedan od njih je oporezivanje hadžija. Porezi i takse su naročito povećani tokom velike krize
Za organizaciju prihvata i smještaja hadžija, grad osigurava više od 100 miliona američkih dolara, dok saudijska vlada troši oko 50 miliona za usluge tokom hadždža. U Mekki također postoje i neke industrijske firme, ali one ne igraju veliku ulogu u ekonomiji grada ni Saudijske Arabije, koja najveće prihode ima od izvoza nafte.<ref name="world" /> Neke od manje zastupljenih proizvodnih firmi u Mekki uključuju fabrike tekstila, namještaja i slično.
| |||