Razlika između verzija stranice "Vjetrenjača"
| [pregledana izmjena] | [pregledana izmjena] |
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
mNo edit summary oznaka: uređivanje izvornog kôda (2017) |
mNo edit summary oznaka: uređivanje izvornog kôda (2017) |
||
Red 10:
[[Perzijska vjetrenjača|Perzijske vjetrenjače]] koje su konstruisane sa vertikalnom osom rotacije i vertikalnim krilima, lopatama ili jedrima prema izveštajima [[islam]]skih geografa nalaze se u upotrebi u istočnoj Perziji u 9. vijeku nove ere, a da se njihov razvoj može pratiti od 5. vijeka. Perzijske vjetrenjače su imale vertikalnu osovinu i 6-12 jedara pokrivenih trskom ili platnom, a korištene su za mljevenje žitarica i pumpanje vode. Uz pisane i materijalne dokaze danas je šire prihvaćeno da su vjetrenjače našle prvu korisnu primjenu u Perziji. Značajno je napomenuti da je persijska vjetrenjača sa vertikalnom osovinom analogična sa vodenicom sa vertikalnom osovinom koju pokreće horizontalni vodenički točak (kolo) a za koju se smatra da je nastala daleko ranije na [[Bliski istok|Bliskom istoku]] u [[Helenističko doba]].
[[Datoteka:SKMBT C55007120513590-2.JPG|mini|lijevo|180px|Kineska vjetrenjača.]]
Drugi tip vjetrenjače sa vertikalnom osom rotacije ali sa sklopivim krilima je poznat kao [[Kineska vjetrenjača|kineska vjetrenjača]]. Krila ili jedra mogu se lako montirati na način da se automatski prilagođavaju smjeru vjetra te se zbog toga mogu duže koristiti. Nejasno je da li su starije perzijske ili kineske vjetrenjače. Jedna grupa historičara smatra da je tehnološki kulturni uticaj išao pravcem od Perzije, preko [[Srednja Azija|Srednje Azije]] i [[Afganistan]]a do [[Kina|Kine]], dok druga grupa smatra da je kulturni uticaj išao obrnutim pravcem. Treća grupa historičara smatra da perzijske i kineske vjetrenjače nastale nezavisno jedna od druge. Tehnologija kineske verzije razlikuje se od perzijske jer koristi samopodešavajuća krila bez zidane konstrukcije. Perzijske vjetrenjače smještene su u poluotvorenu zidanu konstrukciju. Dodatno zbunjuje vrijeme nastanka kineske vjetrenjače. Šire je prihvaćeno da su kineske vjetrenjače nastale oko 1000. godine nove ere. Pretpostavlja se da je njihov
[[Datoteka:Gorskii 03965u windmills.jpg|180px|mini|desno|Vjetrenjače u [[Sibir|Zapadnom Sibiru]] [[1912.]] Izvorni evopski tip vjetrenjačd ipak je opstao do početka 20. vijeka. [[Fotografija]] [[Sergej Prokudi-Gorski|Sergeja Prokudina-Gorskog]].]]
Red 27:
[[Datoteka:Rutizam-com-455 2031xz obj obj-01-p3250065.jpg|mini|lijevo|180px|Bošnjakova vjetrenjača (bez mehanizma) iz [[1899]]. godine u selu [[Melenci]], [[Banat|Srednji Banat]]. Iako postoji plan za restauraciju i rekonstrukciju ove vjetrenjače od strane zavoda za zaštitu kulturnih spomenika u [[Zrenjanin]]u do obnove nije došlo zbog nedostatka finansijskih sredstava.<ref>{{Cite web |url=https://www.telegraf.rs/vesti/srbija/2950212-zaboravljeni-divovi-vojvodjanske-ravnice-bilo-ih-je-854-i-bile-su-ponos-cele-srbije-a-danas-poslednjih-5-cuva-uspomenu-na-njih-foto |title=Zaboravljeni divovi vojvođanske ravnice (Telegraf, 12.04. 2018.) |accessdate=18. 2. 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190213010020/https://www.telegraf.rs/vesti/srbija/2950212-zaboravljeni-divovi-vojvodjanske-ravnice-bilo-ih-je-854-i-bile-su-ponos-cele-srbije-a-danas-poslednjih-5-cuva-uspomenu-na-njih-foto |archivedate=13. 2. 2019 |url-status=dead }}</ref>]]
[[Datoteka:Rutizam-com-454 2004rc obj obj-01-pa290719.jpg|mini|desno|180px|Vjetrenjača (bez mehanizma) u [[Čurug]]u. Nekad se brašno iz čuruških vjetrenjača moglo naći [[Novi Sad|Novom Sadu]].]]
[[Datoteka:Etnografski muzej Beograd Dungodung 30.jpg|mini|desno|
Mlinar koji je radio u vjetrenjači zvao se vjetrenjar ili vjetrenjičar. Iako su nastale po uzoru na holandske, uglavnom drvene, panonsko-vojvođanske vjetrenjače sa dvoje vrata i sa po dva ili tri prozora razlikuju se po tome što su zidane građevine. Vjetrenjače su zidane u obliku zaobljene [[Kupa (geometrija)|kupe]], nekoliko mjeseci, obično jedno ljeto, u čemu je pomagalo cjelo selo. Tom prilikom bi se ugradile pečene opeke i nepečeni čerpići. Kompletan mehanizam vjetrenjače izuzev kamena, bio je izgrađen od drveta. Krila su izgrađena od čamovine u obliku širih merdevina, sva četiri krila učvršćena su na bagremovom krstaku i to se sve okreće na debeloj osovini - vretenu. Unutar same vjetrenjače, uz pomoć drvenih zupčanika, obrtanje se prenosi na vertikalnu osovinu ili popu. Pri dnu vjetrenjače, gdje se nalazi glavni mehanizam za mljevenje, postavljen je na „popi" veliki zupčanik, brzo kolo, i nešto više manji zupčanik - sporo kolo. U vjetrenjači postoje tri kamena. Ako je slab vjetar radio je samo jedan kamen, pri jačem vjetru uključio bi se i drugi kamen, a pri snažnom vjetru radilo bi sva tri kamena. Kamen je uvjek morao biti obrađen. Njegova masa je iznosila 1.300 kg. Gornji dio vjetrenjače sa krovom bio je pokretan, i sa strane je imao dva dugačka drveta tzv. kurjake, uz pomoć kojih su vjetrenjičari krila usmjeravali tačno prema vjetru, a pravac vjetra su pored ostalih načina tačno određivali i pomoću vjetrokaza „petla" postavljenog na vrhu vjetrenjače.
[[Datoteka:Šušara Vetrenjača.JPG|mini|lijevo|150px|Vjetrenjača za pumpanje vode iz 1900. godine u selu [[Šušara]], [[Deliblatska pješčara]], [[Banat|Južni Banat]]. Projektantski biro [[Gustave Eiffel]]. Restaurirana 2011/12. godine. Ovakve vjetrenjače su bile najmasovnije na stočarskim farmama u suhim predjelima [[Amerika|Južne i Sjeverne Amerike]], kao i u [[Australija|Australiji]].]]
| |||