Wikipedia

Razlika između verzija stranice "Bizantijsko Carstvo"

Pregled historije
[pregledana izmjena][pregledana izmjena]
← Starija izmjenaNovija izmjena →
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
VizualnoWikitekst
No edit summary
No edit summary
Red 52:
| valuta = [[histamenon]], [[hiperpiron]]
}}
'''Bizantijsko Carstvocarstvo''' ili '''Istočno Rimsko Carstvocarstvo''' bilo je bilo carstvo u kojem se pretežno govorilo grčkim jezikom tokom kasne antike i srednjeg vijeka. Njegov glavni grad je bio [[Konstantinopolj]] (današnji Istanbul), prvobitno osnovan kao [[Bizantijum]]. Bizantijsko carstvo je preživilo fragmentaciju i [[pad Zapadnog rimskog carstva]] u 5. stoljeću i nastavilo da postoji još hiljadu godina dok ga nisu osvojili Osmanlije 1453. godine. Tokom većeg dijela svog postojanja, carstvo je bilo najmoćnija ekonomska, kulturna i vojna sila u Evropi. Bizantija i Istočno Rimsko carstvo su historiografski termini nastali nakon završetka carstva; njeni građani nastavili su da se odnose prema carstvu kao Rimskom carstvu ([[Starogrčki jezik|starogrčki]]: Βασιλεία Ῥωμαίων, Basileia Rhomaion; [[Latinski jezik|latinski]]: Imperium Romanum).
{| class="infobox" style="width:10em; float:right;margin:0 0 1em 1em;font-size:95%;clear:right;" cellspacing="2"
! style="background:#ccf;" colspan=2 align=center |<big><big>
Red 112:
{{Glavni|Historija Bizantijskog carstva}}
=== Rana historija ===
[[Rimska vojska]] je uspjela osvojiti mnoge teritorije koje su pokrivale cijelu regijuMediteransku Mediteranaregiju i priobalna područja [[Pirenejsko poluostrvo|jugozapadne EvropeEurope]] i sjeverne Afrike. Te teritorije su bile dom mnogim različitim kulturnim narodima, sa urbanom populacijom i ruralnim stanovništvom. Generalno govoreći, istočne mediteranske pokrajine su bile više urbanizovane nego na zapadu, zatojer štosu suprethodno bile ujedinjene u [[Antička Makedonija|Makedonsko carstvo]] i bile pod uticajem [[Helenizacija|grčke kulture.]], Zapaddok je Zapad patio od nestabilnosti do 3. stoljeća. Ova razlika između utvrđenogetabliranog [[helenizam|Helenističkoghelenističkog]] Istoka i Latinskoglatinskog Zapada postala je postala sve važnija u kasnijim stoljećima, što je dovelo do postepenog otuđenja na dva svijeta. Prvi pokušaj podjele Rimskog carstva na Istočni i Zapadni se dogodio 293. godine kada je car [[Dioklecijan]] stvorio novi administrativni sistem ([[Tetrarhija|tetrarhiju]]) koji je jamčio sigurnost svih ugroženih regiona Rimskog carstva. Svaka tetrarhija je imala svog vladara koji je bio zadužen za dio Rimskog carstva. Nakon propasti tetrarhija 313. godine, car [[Konstantin Veliki|Konstantin I]] je ponovo ujedinio dvije administrativne podjele Rimskog carstva kao jedini [[August (titula)|August]].
 
=== PodjelaHrišćanstvo Rimskogi podjela carstva ===
Konstantin I je 330. godine preselio sjedište Rimskog carstva u [[Konstantinopolj]] koji je osnovao kao drugi Rim na mjestu Bizantijuma, grada koji je strateški smješten na trgovačkim putevima između Europe i Azije te Sredozemnog i Crnog mora. Nakon toga je izvršio mnoge reforme u vojnoj, monetarnoj, građanskoj i vjerskoj politici, čime je njegov zlatni [[solid]] postao stabilna valuta koja je transformirala ekonomiju i podstakla razvoj. Tokom njegove vladavine hrišćanstvo nije postalo isključivo državna religija, ali je uživalo carsku sklonost davanjem velikodušnih privilegija. Nakon uspostavljanja načela da carevi ne mogu sami rješavati pitanja doktrine, sazvao je [[ekumenski sabor]] na [[Prvi nikejski sabor]] kako bi riješio jedinstvo Crkve. Uspon hrišćanstva je nakratko prekinuto dolaskom na vlast cara [[Julijan|Julijana]] (361. - 363.) koji je uložio odlučan napor na obnovi politeizma u cijelom carstvu.
{{Također pogledajte|Bizantija za vrijeme Konstantinove i Valentinijanove dinastije}}
 
Posljednji car koji je vladao istočnim i zapadnim dijelom Rimskog carstva je bio [[Teodozije I Veliki|Teodozije I]] (379. - 395.) koji je izdao niz edikata koji su zabranjivali pagansku religiju. Nakon zabrane pristupa svim paganskim hramovima, Teodozije I je 395. godine podijelio Rimsko carstvo na dva dijela dajući ih svojim sinovima [[Arkadije|Arkadiju]] (Istočni dio) i [[Honorije|Honoriju]] (Zapadni dio). Tokom 5. stoljeća, Istočni dio carstva je u velikoj mjeri bio pošteđen poteškoća sa kojima se Zapad suočio - djelomično zahvaljujući uspostavljenoj urbanoj kulturi i većim financijskim sredstvima - što mu je omogućilo unajmljivanje stranih plaćenika. Ovaj uspjeh je omogućio [[Teodozije II|Teodoziju II]] da se fokusira na [[Teodozijev zakonik|kodifikaciju rimskog zakona]] i utvrđivanje [[Zidovi Konstantinopolja|zidova Konstantinopolja]] čime je grad postao gotovo neuništiv. Veliki dijelovi Teodozijevih zidina su sačuvani do današnjih dana.
Da bi zadržali kontrolu i poboljšali upravljanje ogromnim Rimskim carstvom, rimski carevi su ga dijelili između pojedinaca. Iako je administrativna podjela bila raznolika, ona se uglavnom sastojala od podjele radne snage između Istoka i Zapada. Svaka divizija je imala vlastiti oblik podjele vlasti, a krajnja imperija je bila nedjeljiva zbog čega je carstvo legalno bilo jedna država – iako su se ko-carevi često sretali kao rivali ili neprijatelji.
 
=== Justinijanova dinastija ===
Car [[Dioklecijan]] je 293. godine stvorio novi upravni sistem ([[Tetrarhija|tetrarhiju]]), kako bi garantovao sigurnost u svim ugroženim područjima svog carstva. On je izabrao ko-careve da upravljaju njegovim dijelovima carstva i da budu njegova desna ruka na tim prostorima. Tetrarhija se srušila 313. godine i nekoliko godina kasnije Konstantin I je ujedinio dva administrativna područja u centralnu državu.
{{Glavni|Bizantijsko carstvo tokom Justinijanove dinastije}}Justinijanovu dinastiju je osnovao [[Justin I]] (518. - 527.) koji je, iako nepismen, prošao kroz sve redove [[Bizantijska vojska|vojske]] i postao car. Naslijedio ga je njegov nećak [[Justinijan I]] (527. - 565.) koji je postao najvažnija ličnost kasne antike i posljednji rimski car koji je govorio latinski jezik. Njegova vladavina je obilježena ambicioznom obnovom carstva stvaranjem novog [[Justinijanov zakonik|Justinijanovog zakonika]]. Ovaj zakonik predstavlja osnovu civilnog prava mnogih modernih država. Kako bi osigurao istočnu granicu carstva, Justinijan I je 532. godine potpisao mirovni sporazum sa perzijskim carem [[Hozroje I|Hozrojem I]] pristajući na plaćanje godišnjeg danka. To je dovelo do [[Pobuna nika|ustanka]] koji je učvrstio njegovu moć nakon ubistva 35.000 ustanika. Nakon laganog zauzimanja bivše [[Afrika (rimska provincija)|rimske provincije Afrike]] od [[Vandali|Vandala]] 533. godine, bizantijska vojska pod komandom generala [[Belizar|Belizara]] se iskrcala na [[Sicilija|Siciliju]] i započela opsadu Napulja i Rima. Tada je ostrogotski kralj [[Teodad]] poslao [[Papa Agapet I|papu Agapeta I]] u Konstantinopolj kako bi pokušao nagovoriti bizantijskog cara na sklapanje mira. Papa Agapet I nije uspio sklopiti mir sa bizantijskim carem jer se tome protivio patrijarh [[Antim I Carigradski|Antim I]] koji je imao podršku carice Teodore.
 
Nakon [[Pljačka Rima 546|zauzimanja Rima]] od strane Ostrogota 546. godine, jermenski eunuh [[Narzes]] je sa 35.000 vojnika pobijedio Ostrogote u [[Bitka kod Tagine|bici kod Tagine]] i [[Bitka kod Vezuva|bici kod Vezuva]] 552. godine. Uprkos kontinuiranom otporu nekoliko gotskih garnizona i invazije [[Franci|Franaka]] i [[Alemani|Alemana]], rat za Apeninsko poluostrvo je bio gotov. Kada je vizigotski plemić [[Atanagild]] zatražio Justinijanovu pomoć u pobuni protiv kralja 551. godine, bizantijski car je poslao vojnog zapovjednika [[Liberije|Liberija]] koji je svrgnuo vizigotskog kralja [[Agila I|Agilu I]]. Novi [[Rimsko-perzijski ratovi|Rimsko-perzijski rat]] je doveo do 50-godišnjeg mira kada se Justinijan I suočio sa upadima [[Slaveni|Slavena]] i [[Gepidi|Gepida]] na [[Balkansko poluostrvo]]. Iako je politeizam potisnut tokom vladavine Konstantina I, tradicionalna grčko-rimska kultura je bila još uticajna u Bizantijskom carstvu. Helenistička filozofija se postepeno objedinjavala u noviju hrišćansku filozofiju jer su se filozofi poput [[Jovan Filopon|Jovana Filopona]] oslanjali na [[Neoplatonizam|neoplatonske ideje]] i [[empirizam]]. Zbog aktiviranja [[Paganizam|paganizma]] Justinijan I je 529. godine zatvorio [[Platonova akademija|Platonovu akademiju]]. Religijske pjesme koje je napisao [[Roman Slatkopojac]] su obilježile razvoj [[Božanska liturgija|Božanske liturgije]], dok su arhitekti [[Isidor Miletski]] i [[Antemije Tralski]] radili na izgradnji nove crkve [[Aja Sofija|Aja Sofije]] koja je zamijenila staru crkvu koja je uništena tokom [[Pobuna nika|pobune nika]]. Nakon završetka izgradnje 537. godine, Aja Sofija danas stoji kao jedan od glavnih spomenika bizantijske arhitektonske historije. Tokom 6. i 7. stoljeća, Bizantijsko carstvo je pogodila [[Justinijanova kuga|epidemija]] koja je u velikoj mjeri uništila stanovništvo i doprinijela značajnom ekonomskom padu i slabljenju carstva.
=== Decentralizacija ===
 
Konstantin je 330. godine preselio sjedište carstva u Konstantinopolj, koji je osnovan kao drugi Rim u Bizantijumu, gradu koji se strateški nalazio na trgovačkim putevima između Evrope i Azije i između Mediterana i Crnog mora. Konstantin je uveo bitne promjene u carske vojne, monetarne, građanske i vjerske institucije. Što se tiče njegove ekonomske politike, on je optužen od strane pojedinih naučnika za "nepromišljenu fiskalizaciju", zbog toga što je uveo zlato koje je postalo stabilna valuta koja je preobrazila ekonomiju i unaprijedila razvoj.
Nakon smrti Justinijana I, njegov nasljednik [[Justin II]] (565. - 578.) je odbio platiti veliki danak [[Sasanidsko Carstvo|Sasanidima]]. U međuvremenu su [[Langobardi]] napali Apeninsko poluostrvo pa je krajem 6. stoljeća samo trećina poluostrva bila u bizantijskim rukama. Justinov nasljednik [[Tiberije II]] (578. - 582.) je dodjeljivao subvencije [[Avari|Avarima]] tokom vojnih akcija protiv Perzijanaca. Iako je general [[Mauricije]] vodio efikasnu kampanju na istočnoj granici, subvencije nisu uspjele da obuzdaju Avare koji su zauzeli balkansku tvrđavu [[Sirmijum]] 582. godine. Mauricije, koji je u međuvremenu naslijedio Tiberija, je intervenisao u perzijskom građanskom ratu postavivši legitimnog kralja [[Hozroje II|Hozroja II]] (591. - 628.) na prijestolje. Nakon ženidbe sa njegovom kćerkom i proširivanja teritorija na Istoku, Mauricije se usredsredio na Balkansko poluostrvo gdje je [[Mauricijevi balkanski pohodi|nizom uspješnih pohoda]] protjerao Avare i Slavene preko Dunava. Međutim, odbijanjem otkupa za nekoliko hiljada zarobljenih Avara i naređenjem da zimuju na Dunavu su prouzrokovali pobunu koja je ubila njega i njegovu porodicu.
 
=== Heraklijeva dinastija ===
{{Glavni|Bizantijsko carstvo tokom Heraklijeve dinastije}}Nakon Mauricijevog ubistva od strane Foke, Hozroje II je ponovo osvojio [[Mezopotamija (rimska provincija)|rimsku provinciju Mezopotamiju]]. Nepopularni vladar [[Foka (bizantski car)|Foka]] (602. - 610), kojeg su bizantijski izvori opisivali kao "tiranina", je bio meta velikog broja zavjera od strane Senata. Njega je na kraju svrgnuo [[Heraklije]] (610. - 641.) koji je protjerao Sasanide iz Levanta zauzevši [[Damask]] i [[Jerusalem]]. Kontranapad koji je započeo Heraklije je poprimio karakter svetog rata jer se ikona [[Isus|Isusa Krista]] nosila kao vojni standard; slično je bilo prilikom kombinovane avarsko-sasanidsko-slavenske opsade Konstantinopolja koja je pripisana Bogorodičnim ikonama koje je patrijarh [[Sergej I Carigradski|Sergej I]] nosio u povorci oko gradskih zidina. Tokom [[Opsada Konstantinopolja 626|opsade Konstantinopolja]] 626. godine, kombinovane avarsko-sasanidsko-slavenske snage su bezuspješno opsjedale bizantijsku prijestolnicu pa je sasanidska vojska bila prisiljena da se povuće u Anadoliju. Nakon pobjede nad sasanidskom vojskom u [[Bitka kod Ninive|bici kod Ninive]] 627. godine, Heraklije je zauzeo Egipat, Levant, Mezopotamiju i Jermeniju vrativši [[pravi križ]] u Jerusalem tokom veličanstvene ceremonije.
 
Nakon bizantijskog poraza od muslimanskih snaga u [[Bitka na Jermuku|bici na Jermuku]] 636. godine i [[Muslimansko osvajanje Sirije|gubljenja Sirije i Levanta]], uslijedili su novi napadi na Anadoliju i [[Prva arapska opsada Konstantinopolja|opsada Konstantinopolja]] 674. godine. Pobjedom nad arapskom flotom nakon upotrebe [[Grčka vatra|grčke vatre]], potpisano je 30-godišnje primirje između Bizantijskog carstva i [[Emevijski halifat|Emevijskog halifata]]. Zauzimanje Egipta i prestanak besplatne isporuke žita je ubrzao propadanje klasične urbane kulture; mnogi stanovnici su se zbog gladi preselili u ruralna područja čime je Konstantinopolj sa 500.000 stanovnika opao na 70.000 stanovnika. Praznina nastala nestankom starih poluautonomnih građanskih institucija je bila popunjena [[Temat|tematima]] koji su podrazumijevali podjelu Male Azije na provincije koje su imale svoju vlast i odgovarale carskoj administraciji. Ovaj sistem je možda imao korijene u određenim mjerama koje je poduzeo Heraklije jer se tokom 7. stoljeća razvio potpuno novi sistem carske uprave.
 
Povlačenje velikog broja trupa sa Balkanskog poluostrva u borbi protiv Arapa je otvorila vrata za postepeno širenje slavenskih naroda. Dolaskom [[Hazari|Hazara]], [[Bugari]] su potisnuti preko Dunava gdje su došli u sukob sa bizantijskim snagama. Nakon bizantijskog poraza 680. godine, [[Konstantin IV]] (668. - 685.) je sa bugarskim kanom [[Asparuh|Asparuhom]] potpisao sporazum prema kojem je [[Prvo bugarsko carstvo|Prvo Bugarsko carstvo]] preuzelo suverenitet nad mnogim slavenskim plemenima koji su priznali bizantijsku vlast. Novi car [[Justinijan II]] je nakon zauzimanja Trakije i Makedonije pokušao slomiti moć urbane aristokratije ozbiljnim oporezivanjem i imenovanjem autsajdera na administrativne položaje. Nakon svrgavanja 695. godine sklonio se kod Bugara gdje je uz pomoć bugarskog kana [[Tervel|Tervela]] ponovo zauzeo prijestolje pokrenuvši vladavinu terora. Nakon konačnog svrgavanja na vlast je došla nova dinastija Isaurijska dinastija.
 
=== Isaurijska dinastija ===
{{Glavni|Bizantijsko carstvo tokom Isaurijske dinastije}}Nakon arapske [[Druga arapska opsada Konstantinopolja|opsade Konstantinopolja]] 717. godine, [[Leon III Isaurijanac|Leon III]] (717. - 741.) je započeo reorganizaciju i konsolidaciju temata u Maloj Aziji. Njegov nasljednik [[Konstantin V Kopronim|Konstantin V]] (741. - 775.) je tokom [[Treća Fitna|nestabilnosti Emevijskog halifata]] zauzeo Siriju i [[Kahramanmaras|Germanikeju]]. Nakon bizantijske pobjede u [[Bitka kod Kerameje|bici kod Kerameje]] 746. godine širenje Emevijskog halifata je završeno. Tokom 8. stoljeća dominirala je vjerska podjela oko [[Ikonoklazam|ikonoklazma]] koja je bila glavno političko pitanje Bizantijskog carstva više od jednog stoljeća. Nakon zabrane ikona došlo je do [[Drugi nikejski sabor|Drugog nikejskog sabora]] na kojem je carica [[Irena, bizantijska carica|Irena]] nastojala omogućiti brak sa Karlom Velikim. Nakon što je [[Leon V Armenac|Leon V]] (813. - 820.) ponovo uveo politiku ikonoklazma, došlo je do [[Focijski raskol|focijskog raskola]] u kojem je [[papa Nikola I]] osporavao izbor [[Focije I|Focija I]] za patrijarha.
 
=== Makedonska dinastija ===
{{Glavni|Bizantijsko carstvo tokom Makedonske dinastije}}Iskoristivši slabost Bizantijskog carstva tokom [[Ustanak Tome Slavena|ustanka Tome Slavena]], Arapi su zauzeli [[Kretski emirat|Krit]] i napali Siciliju, ali je general [[Petronas]] 863. godine izvojevao [[Bitka kod Lalakaona|odlučnu pobjedu]] protiv [[Omar al-Akta|Omara al-Akte]], emira [[Malatija|Malatije]]. Dolaskom [[Bazilije I Makedonac|Bazilija I]] (867. - 886.) na bizantijsko prijestolje počinje vladavina Makedonske dinastije koja je vladala narednih 250 godina. Ova dinastija je obuhvatala najsposobnije careve u historiji Bizantijskog carstva, pa zajedno sa povećanjem političke i vojne moći dolazi i do kulturnog preporoda. Ovaj period je nazvan "Zlatnim dobom Bizantijskog carstva" iako je carstvo bilo znatno manje nego tokom Justinijanove vladavine. Tokom njegove vladavine došlo je do neuspješnih [[Opsada Dubrovnika 873|arapskih napada]] na obalu Dalmacije što je omogućilo bizantijskim misionarima da preobrate lokalno stanovništvo u unutrašnjosti na hrišćanstvo. Nakon ponovnog zauzimanja južnog dijela Apeninskog poluostrva 873. godine, Bazilije I je izvršio ofanzivu na [[Abasidski halifat]] zauzimanjem [[Samsat|Samosate]].
 
Njegov sin [[Leon VI Mudri|Leon VI]] (886. - 912.) je nakon poraza u [[Bitka kod Bugarofigona|bici kod Bugarofigona]] 896. godine od Bugarskog carstva nastavio rat sa Abasidskim carstvom zauzimajući Siciliju 902. godine. Nakon uspješnog arapskog napada na [[Solun]] 904. godine, arapska mornarica je nanijela odlučujući poraz kod ostrva Krit 911. godine. Iskoristivši slabost Bizantijskog carstva, bugarski car [[Simeon I]] (893. - 927.) je sa velikom vojskom marširao prema Konstantinopolju zauzimajući [[Trakija (regija)|Trakiju]] i [[Hadrijanopolje]]. Nakon bizantijskog poraza u [[Bitka kod Anhilaja|bici kod Anhilaja]] 917. godine Bugari su opustošili sjevernu Grčku. Slabljenje Bugarskog carstva nakon smrti cara Simeona I je omogućilo Bizantijskom carstvu dugi period mirnih odnosa tokom kojeg su se usredotočili na istočni front. Nakon zauzimanja Malatije 934. godine, general [[Jovan Kurkuas]] je nastavio ofanzivu prema [[Mezopotamija|Mezopotamiji]] koja je kulminirala osvajanjem [[Edesa|Edese]], [[Alep|Alepa]] i [[Kreta|Krita]]. Zaustavljanje arapske navale je omogućilo Grčkoj da ponovo procvjeta.
 
Širenje Bizantijskog carstva je nastavljeno tokom vladavine [[Ivan I Cimickije|Ivana I]] (969. - 976.) koji je iskoristio rat Bugarskog carstva sa [[Kijevska Rusija|Kijevskom Rusijom]] i zauzeo istočnu Bugarsku. Nakon toga se usredotočio na istočni front zauzimanjem [[Kipar|Kipra]], [[Antiohija|Antiohije]], [[Damask|Damaska]], [[Bejrut|Bejruta]], [[Akra|Akre]], [[Sidon|Sidona]], [[Cezarija|Cezarije]] i [[Tiberijada|Tiberijade]]. Nakon njegove smrti Bizantijsko carstvo se prostiralo od Sicilije do Eufrata i od Dunava do Sirije. Njegov nasljednik [[Bazilije II]] (976. - 1025.) je izvršio invaziju na Bugarsku koja je rezultirala porazom u [[Bitka kod Trajanovih vrata|bici kod Trajanovih vrata]] 986. godine. To je dovelo do unutrašnjih pobuna koje su iskoristili Bugari za dalje proširenje do bizantijske [[Bitka kod Skoplja|pobjede kod Skoplja]] 1004. godine. Nakon bizantijske pobjede u [[Bitka na Belasici|bici na Belasici]] 1014. godine i uništenja bugarske vojske, Bugarsko carstvo je postalo dio Bizantijskog carstva koje se prostiralo od Jermenije na istoku do Kalabrije na zapadu.  
 
Tokom vladavine Makedonske dinastije, Konstantinopolj je postao najveći i najbogatiji grad u Europi sa 400.000 stanovnika. Tada je Bizantijsko carstvo imalo snažnu državnu službu koja je nadgledala naplatu poreza, unutrašnju i vanjsku politiku. Poticanje trgovine sa zapadnom Europom je doveo do pokrštavanja Bugara i [[Pokrštavanje Slavena|Slavena]]. Međutim, stalni ratovi su izazvali smanjenje broja vojnika pa je Bizantijsko carstvo sve više zavisilo o stranim plaćenicima. Kako su plaćenici bili sve skuplji, tako je carska riznica bila sve manja. Nasljednici Bazilija II nisu imali nikakav vojni i politički talenat, pa su ogromni napori za oživljavanje bizantijske ekonomije rezultirali ozbiljnom inflacijom i slabljenjem zlatne valute. Tada se vojska doživljavala kao nepotreban trošak i politička prijetnja. U isto vrijeme, Bizantijsko carstvo se suočilo sa novim neprijateljem koji je sve više ugrožavao njene provinciju na Apeninskom poluostrvu. Zategnuti odnosi između istočne i zapadne hrišćanske crkve su kulminirali [[Crkveni raskol|crkvenim raskolom]] 1054. godine.
 
Nakon navale Normana na Siciliju, [[Konstantin IX Monomah|Konstantin IX]] (1042. - 1055.) je rasformirao Iberijsku vojsku koja se sastojala od 50.000 ljudi čime je nanio katastrofalnu štetu u očuvanju istočne granice Bizantijskog carstva. To je dovelo do vanredne situacije u kojoj je vojna aristokratija postavila svog generala [[Roman IV Diogen|Romana Diogena]] za cara. On je poduzeo veliki pohod pokušavajući da privuče Seldžuke u bizantijsku vojsku. Nakon iznenađujućeg poraza u [[Bitka kod Manzikerta|bici kod Manzikerta]] 1071. godine, bio je zarobljen od strane sultana [[Alp Arslan|Alpa Arslana]] koji se prema njemu odnosio sa poštovanjem. Nakon državnog udara i dolaska na vlast [[Mihael VII Parapinak|Mihaela VII]] (1071. - 1078.), Seldžuci su proširili svoju vlast nad cijelom Anadolskom visoravni od Jermenije na istoku do [[Bitinija|Bitinije]] na zapadu.
 
=== Dinastija Komnen ===
{{Glavni|Bizantijsko carstvo tokom dinastije Komnen}}Tokom vladavine [[Komnen|dinastije Komnen]] (1081. - 1185.) dolazi do obnavljanja vojne, teritorijalne i ekonomske moći Bizantijskog carstva. Tada je Bizantijsko carstvo, pomagajući križarima tokom Križarskih ratova u Svetoj zemlji, imalo ogroman kulturni i politički uticaj u Evropi, Bliskom istoku i zemljama Mediterana. Trgovačka saradnja sa mletačkim i italijanskim trgovcima je dovela do prisustva velikog broja latinskih plaćenika koji su proširili bizantijsku tehnologiju, umjetnost, književnost i kulturu na cijeli latinski zapad. Zahvaljujući miru i prosperitetu, Konstantinopolj je postao najveći i najbogatiji grad hrišćanskog svijeta. Nakon ponovnog interesovanja za [[Starogrčka filozofija|klasičnu grčku filozofiju]] i izdavanja sve većeg broja knjiga na grčkom jeziku, Bizantijska umjetnost i književnost je zauzimala istaknuto mjesto u Europi.
 
Novi vladar [[Aleksije I Komnen]] (1081. - 1118.) se suočio sa normanskim vojskovođom [[Robert Gviskard|Robertom Gviskardom]] i njegovim sinom [[Bohemund I, knez Antiohije|Bohemundom I]] koji su zauzeli gradove [[Drač]], [[Krf]] i [[Larisa (grad)|Larisu]]. Nakon smrti normanskog vojvode i otklanjanja normanske opasnosti, Aleksije I je pobijedio i uništio [[Pečenezi|Pečeneze]] u [[Bitka kod Levuniona|bici kod Levuniona]] 1091. godine. Postigavši stabilnost na zapadu, Aleksije I je skrenuo pažnju na ozbiljne ekonomske poteškoće i raspad tradicionalne odbrane Bizantijskog carstva. Kako nije imao dovoljno vojnika da povrati izgubljene teritorije u Maloj Aziji, poslao je izaslanike [[Papa Urban II|papi Urbanu II]] kojem je objasnio da bez pomoći Zapada ne može spasiti hrišćane koji pate pod muslimanskom vlašću. Papa Urban II je 27. novembra 1095. godine sazvao [[Klermonski sabor]] pozvavši sve prisutne da uzmu oružje i pokrenu oružano [[hodočašće]] kako bi oslobodili Jerusalem od muslimana. Aleksije I Komnen je očekivao pomoć u obliku plaćenika, ali je bio potpuno nespreman za neizmjernu i nedisciplinovanu silu koju su predvodili normani i njihov vojskovođa Bohemund I. Pošto je križarska vojska morala proći kroz Konstantinopolj, Aleksije I Komnen je tražio da se zakunu da će Bizantijskom carstvu vratiti sve gradove i teritorije koje su Seldžuci osvojili. Nakon osvajanja mnogih gradova i ostrva, križari su prema [[Devolski sporazum|Devolskom sporazumu]] 1108. godine postali Aleksijevi vazali.
 
Njegov sin [[Ivan II Komnen]] (1118. - 1143.) je, nakon pobjede nad [[Pečenezi|Pečenezima]] i [[Mađari|Mađarima]], sklopio savez sa [[Sveto Rimsko Carstvo|Svetim Rimskim carstvom]] protiv normanskog kralja [[Rogerije II, kralj Sicilije|Rogerija II]]. Nakon toga je promijenio odnos snaga na istoku pobijedivši [[Danišmendski emirat]] čime je primorao antiohijskog kneza [[Rejmond Poitiers|Rejmonda Poitiersa]] da prizna bizantijski suverenitet. Želeći da se dokaže kao vođa hrišćanskog svijeta, Ivan II je sa križarima umarširao u [[Sveta zemlja|Svetu zemlju]]; razočaran izdajom križara vratio se u Antiohiju gdje je umro. Njegov nasljednik [[Manuel I Komnen]] (1143. - 1180.) je vodeći agresivnu politiku poslao veliku flotu na [[Fatimidski halifat]]. Nakon neuspješnog pokušaja u obnovi bizantijske kontrole nad lukama na jugu Apeninskog poluostrva, njegova vojska je uspješno porazila Mađare u [[Sremska bitka|Sremskoj bici]] 1167. godine. Uprkos sklapanju saveza sa papom i križarima, njegova vojska je pretrpjela veliki poraz od Turaka u bici kod Miriokefalona 1176. godine. Uprkos [[Bitka kod Miriokefalona|porazu kod Miriokefalona]], njegova politika je rezultirala ogromnim teritorijalnim dobicima koji su povećali stabilnost granica u Maloj Aziji i osigurali stabilizaciju carstva. To je zapadnim provincijama omogućilo ekonomski preporod i porast broja stanovnika.
 
=== Pad Bizantijskog carstva ===
{{Glavni|Pad Bizantijskog carstva}}Nakon smrti Manuela I, na bizantijsko prijestolje dolazi njegov 11-godišnji sin [[Aleksije II Komnen]] (1180. - 1183.). Kao izrazito nesposoban vladar, svrgnut je od strane rođaka [[Andronik I Komnen|Andronika I Komnena]] (1183. - 1185.) koji je koristeći ogromnu vojnu popularnost podstakao [[pokolj Latina]]. Nakon eliminacije potencijalnih suparnika iskorijenio je korupciju i uveo reforme koje su dovele do značajnog napretka carstva. Uprkos ekonomskom napretku, nije uspio pobijediti ugarskog kralja [[Bela III, kralj Ugarske|Belu III]] (1172. - 1196.) koji je zauzeo Hrvatsku i srpskog kneza [[Stefan Nemanja|Stefana Nemanju]] (1166. - 1196.) koji je proglasio nezavisnost Srbije. Nakon neuspješne odbrane od snaga sicilijanskog kralja [[Vilim II, kralj Sicilije|Vilima II]] (1166. - 1189.), Andronik je svrgnut od strane [[Isak II Angelos|Isaka II Angelosa]] (1185. - 1195.). Tokom njegov vladavine došlo je do protjerivanja Normana iz Grčke što je dovelo do pobune Bugara i stvaranja [[Drugo Bugarsko carstvo|Drugog Bugarskog carstva]]. Njegova unutrašnja politika je karakterizirana rasipanjem javnog bogatstva i fiskalnom nepravilnošću.
 
To je dovelo do slabljenja bizantijske moći što je navelo [[Papa Inocent III|papu Inocenta III]] da organizuje novi križarski rat čija je namjera bila osvajanje [[Egipat u srednjem vijeku|Egipta]], centra muslimanske moći na [[Levant|Levantu]]. Križarska vojska je stigla u [[Venecija|Veneciju]] u ljeto 1202. godine i unajmila venecijansku flotu sa kojom se dogovorila da zauzme dalmatinsku luku [[Zadar]] koju je zauzela Ugarska 1186. godine. Ubrzo nakon toga, sin svrgnutog cara Isaka II, Aleksije Angelos, je uspostavio kontakt sa križarima gdje je ponudio ponovno ujedinjenje bizantijske crkve sa Rimom, plaćanje 200.000 srebrnjaka i osiguranje svih potrepština za odlazak u Egipat u zamjenu za dolazak na bizantijsko prijestolje. Križari su nakon toga stigli u [[Konstantinopolj]] i podmetnuli veliki požar koji je oštetio velike dijelove grada. Nakon što je [[Aleksije III Angelos|Aleksije III]] (1195. - 1203.) pobjegao, Aleksije Angelos je postavljen na bizantijsko prijestolje kao [[Aleksije IV Angelos|Aleksije IV]] (1203. - 1204.). Pošto nije mogao da ispuni svoja obećanja, Aleksije IV je svrgnut od strane križara koji su zauzeli i opljačkali grad. Nakon uspostavljanja reda, križari su postavili [[Balduin I Flandrijski|Balduina Flandrijskog]] za cara novog [[Latinsko carstvo|Latinskog carstva]], a venecijanca [[Tomas Morosini|Tomasa Morosinija]] za patrijarha. To je dovelo do rata između novog Latinskog carstva i bizantijskih zemalja nasljednica Nikeje, Trapezunta i Epira.
 
Nakon zauzimanja Konstantinopolja i uspostavljanja Latinskog carstva 1204. godine, Nikejsko carstvo je nastojalo preživjeti sljedećih nekoliko decenija. Slabljenje Rumskog sultanata nakon invazije Mongola 1243. godine je omogućilo mnogim bejlucima i gazijama uspostavljanje vlastitih kneževina u Anadoliji. Nikejsko carstvo, koje je osnovala dinastija Laskaris, je uspjelo poraziti Epir i zauzeti Konstantinopolj 1261. godine. To je dovelo do kratkotrajnog oživljavanja Bizantijskog carstva tokom vladavine Mihaela VIII Paleologa (1261. - 1282.) koji je započeo saniranje poslijeratnih šteta. Umjesto da se drži posjeda u Maloj Aziji, Mihael VIII je odlučio proširiti carstvo postižući kratkotrajan uspjeh. Kako bi izbjegao novi križarski rat, primorao je crkvu da se pokori Rimu što je dovelo do slabljenja moći carstva. Ogromni napori njegovog sina Andronika II (1282. - 1328.) i unuka Andronika III (1328. - 1341.) su obilježili posljednje istinske pokušaje vraćanja bizantijske moći. Nakon smrti Andronika III došlo je do šestogodišnjeg građanskog rata koji je razorio carstvo, što je iskoristio srpski car Dušan (1331. - 1346.) koji je uspostavio Srpsko carstvo. Nakon završetka bizantijskog građanskog rata, Osmanlije su porazile Srbe i zauzeli veliki dio Balkanskog poluostrva.
 
Nakon što je bizantijski car Konstantin XI Paleolog (1449. - 1453.) zatražio pomoć zapada, papa je poslao pismo u kojem je zahtijevao ujedinjenje pravoslavne i katoličke crkve. Jedinstvo crkve se moglo postići samo carskim ukazom, ali je to odbijeno žestokim negodovanjem pravoslavnog građanstva i sveštenstva. Pošto papa i europski vladari nisu ništa učinili u vraćanju bizantijskih teritorija, Konstantinopolj je bio nedovoljno naseljen. To je iskoristio sultan Mehmed II koji je sa vojskom od 80.000 vojnika izvršio opsadu Konstantinopolja. Uprkos očajničkoj odbrani grada od strane 7.000 vojnika, Konstantinopolj je nakon dvomjesečne opsade pao 29. maja 1453. godine. Nakon pada Konstantinopolja, jedina slobodna teritorija Bizantijskog carstva je bila Morejska despotovina (Peloponez) kojom su vladala braća posljednjeg cara, Toma Paleolog i Dimitrije Paleolog. Morejska despotovina je nastavila dalje kao nezavisna država plaćajući godišnji danak Osmanlijama. Neplaćanje godišnjeg danka i pobuna protiv Osmanlija je dovela do invazije Mehmeda II na Moreju 1460. godine. Nakon nekoliko mjeseci, preostalo je samo ostrvo Monemvasija kojim je kratko vladao aragonski gusar. Kada ga je lokalno stanovništvo protjeralo, dobili su Tomasov pristanak da se stave pod papinu zaštitu do kraja 1460. godine. Posljednje područje koje je odolijevalo osmanlijskim napadima je bio dvorac Salmeniko kojim je zapovijedao Graitzas Paleolog. Nakon predaje, Graitzas i njegov garnizon su pobjegli u Mletačku republiku. Tada je Trapezuntsko carstvo postalo posljednja država nasljednica Bizantijskog carstva. Napori cara Davida da regrutuje europske sile za protuosmanlijski križarski rat su izazvali rat između Osmanlija i Trapezunta u kojem je nakon jednomjesečne opsade grad pao 14. augusta 1461. godine. Posljednji ostatak Trapezuntskog carstva, Kneževina Teodoro, se predao Osmanlijama 1475. godine.
 
Nećak bizantijskog cara Konstantina XI, Andreas Paleolog, je tvrdio da je naslijedio titulu bizantijskog cara. Međutim, prema bizantijskom zakonu on nije bio pravi nasljednik bizantijskog cara jer to nije odobrila crkva. Živio je u Moreji do njenog pada 1460. godine kada je pobjegao u Rim gdje je čitav život živio pod zaštitom Papinske države. Da Konstantinopolj nije pao, Konstantina XI bi možda naslijedili sinovi njegovog starijeg brata koji su odvedeni na palatu sultana Mehmeda II. Stariji sin, preimenovan u Has Murat-pašu, je postao Berlegbeg (glavni guverner) Balkana, a mlađi sin, preimenovan u Mesih-pašu, je postao admiral osmanlijske flote i sandžakbeg (guverner) provincije Galipolje. Sultan Mehmed II i njegovi nasljednici su se smatrali nasljednicima Rimskog carstva do propasti Osmanlijskog carstva 1922. godine. Zbog toga su sve pravoslavce koji su živjeli u Osmanlijskom carstvu nazivali Rum. Međutim, nakon smrti posljednjeg bizantijskog cara Konstantina XI ulogu cara-zaštitnika pravoslavaca je polagao moskovski knez Ivan III koji je oženio Andreasovu sestru Sofiju Paleolog. Njihov unuk Ivan IV je zbog toga postao prvi car Rusije i pravi nasljednik Rima i Konstantinopolja. Ideja o Ruskom carstvu kao Trećem Rimu se održavala u životu do propasti Ruskog carstva tokom Ruske revolucije 1917. godine.
 
== Uređenje Carstva ==
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/wiki/Bizantijsko_Carstvo"