Razlika između verzija stranice "Stari Egipat"
| [pregledana izmjena] | [pregledana izmjena] |
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
No edit summary |
No edit summary |
||
Red 32:
=== Novo carstvo (1549. - 1069. p.n.e.) ===
{{Glavni|Novo egipatsko carstvo}}Nakon uspostavljanja perioda neviđenog prosperiteta osiguranjem granica i jačanjem diplomatskih veza sa [[Asirija|Asirijom]], [[Kanaan|Kanaanom]] i [[Kraljevina Mitani|Kraljevinom Mitani]], Egipat je dostigao svoj vrhunac tokom vladavine faraona [[Tutmos I|Tutmosa I]] i [[Tutmos III|Tutmosa III]]. Tada su pokrenuti mnogi građevinski projekti koji su promovisali njihova dostignuća i glavnog boga [[Amon|Amona]]; hram u [[Karnak|Karnaku]] je najveći egipatski hram ikad izgrađen. Međutim, tokom vladavine [[Ehnaton|Amenhotepa IV]] dolazi do niza radikalnih i haotičnih reformi kada je prethodni bog sunca [[Aton]] postavljen kao vrhovno božanstvo čime su potisnuta većina drugih božanstava. Nakon njegove smrti, kult Atona je napušten čime je vraćen tradicionalni vjerski poredak. Novi faraon [[Ramzes II]] je nastavio graditi sve više hramova, statua i obelisaka nego bilo koji drugi faraon u historiji. Kao odvažni vojni vođa, Ramzes II je predvodio svoju vojsku protiv [[Hetiti|Hetita]] u [[Bitka kod Kadeša|bici kod Kadeša]] 1274. godine p.n.e. nakon čega je potpisan prvi zabilježeni mirovni sporazum. Međutim, bogatstvo Egipta ga je učinilo primamljivom metom za invaziju [[Berberi|Berbera]] i [[Narodi sa mora|naroda sa mora]] koju vojska nije mogla zaustaviti izgubivši kontrolu nad svojim preostalim teritorijama u južnom Kanaanu.
=== Treći prijelazni period (1069. - 653. p.n.e.) ===
{{Glavni|Treći prijelazni period}}Nakon smrti [[Ramzes XI|Ramzesa XI]] 1078. godine p.n.e., [[Smendes]] je preuzeo vlast nad sjevernim dijelom Egipta dok su južni dio Egipta efektivno kontrolisali [[Amonov sveštenik|Amonovi sveštenici]]. Tokom njegove vladavine došlo je do naseljavanja Libijaca u zapadnoj delti gdje su počeli povećavati svoju autonomiju. Nakon preuzimanja kontrole nad deltom Nila tokom vladavine [[Šošenk I|Šošenka I]] osnovali su novu libijsku dinastiju koja je vladala narednih 200 godina. Ova dinastija je doživjela svoj pad kada je kušitski kralj [[Pije]] izvršio invaziju na Egipat 727. godine p.n.e. uspostavivši novu 25. dinastiju. Najpoznatiji vladar ove dinastije je bio faraon [[Taharka]] koji je ujedinio sjeverni i južni Egipat. Nakon vraćanja moći iz perioda [[Novo egipatsko carstvo|Novog carstva]], faraoni 25. dinastije su sagradili i obnovili hramove i spomenike u cijeloj dolini Nila, uključujući i one u Memfisu, Karnaku, Kavi i Jebel Barkalu. Njihov dalekosežni prestiž je značajno opao krajem trećeg prijelaznog perioda jer su njihovi saveznici pali pod uticaj [[Novoasirsko carstvo|Novoasirskog carstva]]. To je dovelo do neizbježnog sukoba u kojem su Asirci potisnuli Kušite zauzevši egipatsku prijestolnicu Memfis.
=== Kasni period (653. - 332. p.n.e.) ===
{{Glavni|Kasni period Antičkog Egipta}}Asirci su prepustili kontrolu nad Egiptom nizu vazala koji su postali poznati kao saitski faraoni 26. dinastije. Saitski faraon [[Psamtik I]] je 653. godine p.n.e. protjerao Asirce uz pomoć grčkih plaćenika koji su stvorili prvu egipatsku mornaricu. Nakon stvaranja nove prijestolnice [[Sais]] došlo je do kratkotrajnog ekonomskog i kulturnog uspona koje je prekinulo moćno [[Ahemenidsko Carstvo|Ahemenidsko carstvo]]. Perzijski car [[Kambiz II]] je tokom [[Bitka kod Peluzija 525 pne|bitke kod Peluzija]] 525. godine p.n.e. zarobio faraona [[Psamtik III|Psamtika III]] i preuzeo titulu faraona. Nakon aneksije, Egipat je zajedno sa [[Kipar|Kiprom]] i [[Fenicija|Fenicijom]] postao šesta satrapija Ahemenidskog carstva. Ovaj period perzijske vladavine, poznat kao 27. dinastija, se završio 402. godine p.n.e. kada je Egipat stekao nezavisnost. Tada je na vlast došla posljednja 30. dinastija koja je okončana vladavinom faraona [[Nektanebo II|Nektaneba II]]. Nakon kratkotrajne uspostave perzijske vlasti, perzijski satrap [[Mazak]] je bez borbe 332. godine p.n.e. predao Egipat [[Aleksandar Veliki|Aleksandru Velikom]].
=== Ptolemejski period (332. - 30. p.n.e.) ===
{{Glavni|Ptolemejsko kraljevstvo}}Nakon osvajanja Egipta 332. godine p.n.e., Egipćani su [[Aleksandar Veliki|Aleksandra Velikog]] dočekali kao izbavitelja. Njegovi nasljednici su uspostavili novo [[Ptolemejsko kraljevstvo]] koje je bilo zasnovano na egipatskom modelu sa sjedištem u novoj prijestolnici [[Aleksandrija|Aleksandriji]]. Ovaj grad je kao sjedište helenističke vladavine postao centar obrazovanja i kulture u čuvenoj [[Aleksandrijska biblioteka|Aleksandrijskoj biblioteci]]. [[Helenizam|Helenistička kultura]] nije zamijenila egipatsku kulturu jer su Ptolemeji podržavali stare tradicije kako bi osigurali odanost stanovništva. Oni su podizali nove hramove u egipatskom stilu, podržavali tradicionalne kultove i predstavljali sebe kao faraone. Uprkos naporima da ugode Egipćanima, postepeno ekonomsko slabljenje i stalni ratovi sa [[Seleučko carstvo|Seleučkim carstvom]] su uzrokovali slabljenje Ptolemejske moći. To je iskoristila [[Rimska Republika|Rimska republika]] koja se zahvaljujući uvozu žita sve više miješala u unutrašnje stvari Ptolemejskog kraljevstva. Kontinuirane egipatske pobune, ambiciozni političari i moćni protivnici sa Bliskog istoka su učinili kraljevinu nestabilnom, pa je Rimska republika odlučila da pošalje snage koje su osigurale zemlju kao novu [[Egipat (rimska provincija)|rimsku provinciju]].
=== Rimski period (30. p.n.e. - 641.) ===
{{Glavni|Egipat (rimska provincija)}}Egipat je postao nova provincija [[Rimsko Carstvo|Rimskog carstva]] nakon poraza [[Marko Antonije|Marka Antonija]] i ptolemejske kraljice [[Kleopatra VII|Kleopatre VII]] u [[Bitka kod Akcija|bici kod Akcija]] 30. godine p.n.e. Tokom ovog perioda, Rimljani su se u velikoj mjeri oslanjali na pošiljke žita iz Egipta, pa je rimska vojska pod kontrolom prefekta sprečavala pobune koji su nastajali zbog velikih poreza. Iako su Rimljani imali više neprijateljski stav od Grka prema Egipćanima, neke tradicije poput mumificiranja i štovanja tradicionalnih bogova su se nastavile. Nastanak [[Kršćanstvo|hrišćanstva]] je doveo do preobraćenja i progona od strane [[Dioklecijan|Dioklecijana]]. Nakon što je rimski car [[Teodozije I Veliki|Teodozije I]] zabranio sve paganske obrede i zatvorio hramove, došlo je do velikih antipaganskih pobuna u kojima su uništene sve javne i privatne religiozne ikone. To je dovelo do smanjenja broja sveštenika koji su znali čitati [[Hijeroglifi|hijeroglife]] jer su mnogi egipatski hramovi pretvoreni u [[Crkva|crkve]] ili napušteni u pustinji. Tokom 4. stoljeća Egipat je postao dio [[Bizantijsko Carstvo|Istočnog Rimskog carstva]] koje je ratovalo sa mnogim neprijateljima. Nakon kratkotrajnog zauzimanja od strane [[Sasanidsko Carstvo|Sasanidskog carstva]] 618. godine, bizantijski car [[Heraklije]] je ponovo osvojio Egipat 629. godine da bi ga konačno zauzela muslimanska vojska [[Rašidunski halifat|Rašidunskog halifata]] 639. godine.
== Religija ==
| |||