Razlika između verzija stranice "Mustafa Kemal Atatürk"
| [pregledana izmjena] | [pregledana izmjena] |
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
No edit summary |
|||
Red 175:
[[Datoteka:Mustafa Kemal 15. Tümen ile, Samsun.jpg|mini|desno|Atatürk s oficirima 15. divizije u Samsunu 24. septembra 1924.]]
Godine 1924, na istoku Turske došlo je do [[Pobuna šejha Saida|pobune]] pod vodstvom [[Šejh Said|šejha Saida]]. Šejh Said bio je bogati [[Kurdi|kurdski]] plemenski vođa lokalnog [[Nakšibendijski tarikat|nakšibendijskog]] reda. Said se protivio ne samo ukidanju hilafeta, nego i usvajanju zapadnjačkih građanskih propisa, zatvaranju tarikata, zabrani [[Poligamija|višeženstva]] i obaveznom građanskom braku. Politike vlasti smatrao je antiislamskim. Saidove snage kretale su se kroz seoske krajeve i zauzimale ustanove vlasti, te su napredovale ka [[Elazığ]]u i [[Diyarbakır]]u.{{sfn|Kinross|2003|p=397}} Mnogi u vlasti su u Saidovoj pobuni vidjeli pokušaj kontrarevolucije, te su tražili vojnu akciju kako bi se spriječilo širenje. Zakon o održavanju javnog reda donesen je 4. marta 1925. Ovaj zakon dao je vlastima velike ovlasti i autoritet da unište subverzivne grupe; opozvan je 4. marta 1929.
Mnogi od zastupnika nisu bili sretni s ovim promjenama. Na privatnom sastanku CHP-a, toliko je članova stranke proglašeno simpatizerima opozicije da je Atatürk izrazio strah da je u manjini u sopstvenoj stranci. Na kraju je odlučio protiv čistke. Opozicionu grupu uspostavili su 17. oktobra 1924. [[Kâzım Karabekir]] i saradnici. Dana 8. novembra, prijedlog za izglasavanje nepovjerenja Atatürku oboren je u CHP-u (18 za, 148 protiv, 41 odsutan), kome su u to vrijeme pripadali svi osim jednog zastupnika u Skupštini. U vezi toga, Atatürk je izjavio da je "turska nacija čvrsto odlučna da nastavi neustrašivo na putu republike, civilizacije i napretka".{{sfn|Mango|2002|p=418}}
[[Datoteka:Gazi Mustafa Kemal Büyükada'da (14 Temmuz 1927).png|mini|desno|14. juli 1927: Atatürk s marincima u [[Büyükada|Büyükadi]], Istanbul.]]
Dana 17. novembra 1924, opoziciona grupa, u kojoj je bilo i 29 zastupnika, formirala je [[Napredna republikanska stranka (Turska)|Naprednu republikansku stranku]] (turski: ''Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası''). Među članovima nove stranke bili su i neki od Atatürkovih najbližih saradnika iz prvih dana Rata za nezavisnost, poput Alija Fuat-paše, Rauf-bega i [[Refet Bele|Refet-paše]]. Ekonomski program TCF-a bio je liberalan, nasuprot CHP-ovom [[Državni socijalizam|državnom socijalizmu]], a društveni konzervativan, nasuprot CHP-ovom [[Modernizam|modernizmu]]. Vođe TCF-a u principu su strogo podržavali kemalističku revoluciju, ali su imali drugačija mišljenja u vezi kulturne revolucije i načela sekularizma. Program TCF-a podržavao je uspostavu sekularizma i građanskog prava, kao i jedinstveni nastavni plan.{{sfn|Mango|2002|p=419}} Ipak, kao jedina legalna opozicija, stranka je postala utočište za razna politička gledišta.
Tokom 1926, u Izmiru je otkrivena zavjera o atentatu na Atatürka, koja je poticala od bivšeg zastupnika koji se protivio ukidanju hilafeta. Istraga je iskorištena za obračun s protivnicima kulturne revolucije. Pred sud su izašli brojni politički aktivisti, uključujući Karabekira. Krivim su proglašeni i obješeni mnogi bivši lideri İTC-a, uključujući [[Mehmet Džavid-beg|Mehmeta Cavita]], [[Ahmet Şükrü Bayındır|Ahmeta Şükrüja Bayındıra]] i [[İsmail Canbulat|İsmaila Canbulata]].<ref>Atabaki, Touraj; Zürcher, Erik Jan (2004). ''Men of Order: authoritarian modernization under Atatürk and Reza Shah''. I. B. Tauris, str. 207.</ref> Istragom je pronađena veza između Saidove pobune i članova TCF-a, zbog čega je ta stranka ugašena 5. juna 1925. Ove akcije predstavljaju jedinu širu čistku izvršenu tokom Atatürkove vladavine.
== Napomene ==
| |||