Razlika između verzija stranice "Aquae S (Ilidža)"
| [pregledana izmjena] | [pregledana izmjena] |
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
No edit summary |
No edit summary |
||
Red 1:
[[File: Rimske iskopine na Ilidži.jpg |mini|desno|Ostaci rimske vile urbana na Ilidži]]
'''Aquae S''' naziv je naselja iz [[Bosna i Hercegovina u Rimskom carstvu|rimskog perioda]], koje se nalazilo na mjestu današnje [[Ilidža|Ilidže]], [[Bosna i Hercegovina]]. Historičari su mišljenja da to nije puni naziv koje je to mjesto imalo i da u imenu nedostaje par slova, ali o kojim slovima je riječ to se može samo pretpostavljati. Smješteno je na lijevoj obali rijeke [[Željeznica (rijeka)|Željeznice]], na početku ilidžanskog naselja Lužani.
Do danas nije precizno definisan konačan obuhvat i veličina ovog antičkog naselja, kao ni konačan izgled građevinskih objekata koji su u njemu sagrađeni. Utvrđeni su slijedeći objekti:
* kompleks stambenih vila
Red 17:
U periodu vladavine [[Bosna i Hercegovina u Rimskom carstvu|Rimskog carstva]], najznačajnije naselje u Sarajevskom polju bilo je ono na Ilidži. Okolina današnje Ilidže bila je veoma gusto naseljena. O tome svjedoče nalazi na više lokaliteta: Crkvište, Stupsko Brdo, Švrakino selo itd.
Gradski ager Res publicae Aquarum S... sastojao se od većih i manjih naselja – ''pagi, vici'' domaćeg stanovništva u ruralnom području, te od ekonomskih zaselaka zemljoposjednika [[Rimske vile u Bosni i Hercegovini|''villae rusticae'']], kao i manjih zanatskih i trgovačkih naselja. Kolonija Aquae S...
== Arheologija i nalazi ==
Prva istraživanja Ilidže započela su za vrijeme Austro-Ugarske monarhije 1882 i 1883. godine, i trajala su do 1990. godine. U istraživanjima učestvovali su: [[
=== Naselje ===
Pronađen je objekat [[Rimske vile u Bosni i Hercegovini|vile urbana]] sa peristil odjeljenjem i portikom, i sa tipičnim unutrašnjim rasporedom bogate rimske kuće, ukrašene vrijednim [[Mozaik|mozaicima]] i [[freska]]ma. Bila je kvadratnog oblika, s trideset prostorija različitih dimenzija i funkcija. Krov je bio od tegule i imbricesa. Vanjske površine zidova bile su obložene pločastim lomljenim kamenom nepravilnog oblika i pravilno tesanim kvadratnim kamenom. Ispod podova su nađene naprave za centralno zagrijavanje zgrada.
Uz nju se nalazilo više objekata koji su bili povezani kolonadama stubova i bedema. Zgrada hospicijuma (hospitium / hospitalium), građena je u više vremenski odvojenih faza. Objekat je bio javne namjene. U osnovi je izduženi pravougaonik, s nizom odaja oko unutrašnjeg dvorišta. Arheološka istraživanja pokazala su da je objekat prvobitno imao termalni karakter, s lječilištem (pars balnearia) i rekreativnim centrom. Poslije je dograđen gostinjski dio - hospitium. Građevina je bila opremljena raznim savremenim uređajima, vodovodnim i kanalizacijskim instalacijama. Grijalo se pomoću hipokaustnog sistema uređaja. <ref name="Basler"/>
=== Pokretni nalazi ===
Prilikom istraživanja, 1894. godine otkriveni su oltar, žrtvenik i dva portreta posvećeni Apolonu Tadenskom. Mozaik sa oltara postao je kasnije motiv za grb opštine Ilidže. Apolon je bio božanstvo lječilišta i streličarstva. Otkriven je i natpis koji su tadašnji građani postavili caru [[Dioklecijan]]u (Gaius Aurelius Valerius Dioclectianus 284-305), sa imenom naselja, koje od tada postaje administrativni centar današnjeg sarajevskog područja, sa statusom kolonije (''colonia'').<ref name="Urbanizacija">[http://ff.unsa.ba/files/zavDipl/17_18/arh/zdr_Amina_Veladzic.pdf Adnan Busuladžić, mentor - STUDENT: Amina Veladžić - Rimska urbanizacija na tlu današnje Bosne i Hercegovine - UNIVERZITET U SARAJEVU FILOZOFSKI FAKULTET] </ref>
Zanimljiv bronzani predmet s Ilidže su tri noge neke sprave, s lavljim glavama i tri ljudska poprsja. Željezni dvostruki kladivci služili su u zidarskom zanatu kao vitilj ili dlijeto. Otkriveni su željezna kuka za vješanje (jednostavne kuke za haljine), željezni noževi, koštani cilindrični držak od noža s bronzanim kolutom, oštrice od željeza, stvrdla, šilj, igla, željezne nožice na pero, šestar, potkovice. Od kamena je ulomak jedne zdjelice sa žljebićem, zatim mnogo ulomaka raznog pribora, posuda od žežene ilovače, okrajak trbušastog lonca, okrajci posuda, lonac s tri ručke, grlić boce od žučkaste ilovače, fragmenti zdjelica. Među nalazima su i svjetiljke s natpisima C. Des[si] i VIBIANI399, fragmentarni predmeti od stakla (suđe bez boje ili bijele, zelene, zagasite i modre boje), kao i ulomak debele pločaste cigle s preciznim otiskom sandale, klincima potkovane. Nađeno je mnogo fragmenata kućica nekog morskog puža, životinjskih kostiju i ljudskih lobanja.
Drugi nalazi koji su pronađeni su: bronzana pređica, ulomci staklenih posuda, koštana igla, vrat amfore sa žigom radionice, razni dijelovi nakita (uglavnom fibule), kozmetički pribor, vršak strijele i klinci sa konstruktivnih elemenata. <ref name="Basler">{{Cite web |url=https://de.scribd.com/doc/177015405/Kulturna-Istorija-BiH |title=Alojz Benac-Đuro Basler-Borivoj Ćović-Esad Pašalić-Nada Miletić-Pavao Anđelić - - KULTURNA ISTORIJA BOSNE I HERCEGOVINE |work=Veselin Masleša, Sarajevo, 1966 |accessdate=9. 2. 2016 }}{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>▼
U Sarajevskom Polju je radilo šest antičkih figlina za proizvodnju keramike i cigle. Svoje proizvode žigosali su pečatima NIMIXAM = (Maximin) i CONST […]. U radionici na Ilidži su se izrađivale amfore sa žigom COSSII.
▲
=== Mozaici ===
Line 44 ⟶ 47:
Drugi mozaik sa Ilidže sa istom temom thiasosa je primjerak na kome je vidljiv motiv morske zmije. <ref name="Mozaici">{{Cite web |url= http://www.academia.edu/5668669/Umjetnosti_antickih_mozaika_na_tlu_Bosne_i_Hercegovine_Ancient_mosaics_in_the_territory_of_Bosnia_and_Herzegovina |title=Adnan Busuladžić: Umjetnosti antickih mozaika na tlu Bosne i Hercegovine |work= Zemaljski muzej Bosne i Hercegovine, Sarajevo, 2008. = 9. 2. 2017}}</ref>
Aquae S... od 2. st. n. e. imao je vlastitu radionicu u kojoj su izrađivani mozaici pronađeni na Ilidži i u njenoj okolini.
=== Ostala nalazišta ===
Vila na Stupu, podijeljena na dva dijela, bila je izgrađena od ćerpića ili od kamena, s podnicom od ilovače. Pronađeno je dosta kuhinjskog posuđa, ulomaka stakla, oruđa, kliješta, sjekire, kose, testera, verige, makaze, srp i lemeš. Interesantan nalaz predstavlja mač. Vila je bila u posjedu imućnog zemljoradnika ilirskog porijekla. Po nalazu novca, datira se oko 300. godine, što dokazuje novac careva.
U Švrakinom Selu su ustanovljeni tragovi rimske naseobine, gdje je pronađena ara s natpisom404 čiji je dedikant bio Aurelijan Maksimin, veteran legije VIII Augusta. Osim are, konstantovani su i fragmenti rimske cigle i obrađenog kamena, što ukazuje na stambenu aktivnost na ovom prostoru.
Rimska aglomeracija postojala je u [[Trnovu]], gdje su konstatovani nalazi novčića, kamene cilindrično-valjkaste urne i ostali predmeti. Na Naklu u [[Vojkovići]]ma postojala je stražarnica za čuvanje ulaza u Sarajevsko Polje, a na prostoru [[Hrasnica|Hrasnice]] bila je naseobina vezana za poljoprivredno dobro. Tragovi naseljenosti zabilježeni su i u [[Semizovac|Semizovcu]] i na području [[Vogošća|Vogošće]], posebno uz potok Jošanicu i oko sumpornog vrela, gdje su zabilježeni ostaci rimskih građevina.
== Literatura ==
*
* [[Đuro Basler]], Ruševine zgrada iz rimskog doba na Ilidži kao konzervatorski problem, Naše starine VI, Sarajevo, 1959.,167172
* [[Esad Pašalić]] -Rimsko naselje u Ilidži kod Sarajeva, Glasnik Zemaljskog muzeja u Sarajevu XIV, 1959., 113 -134
* Esad Pašalić -Antička naselja i komunikacije u Bosni i Hercegovini, Posebna izdanja Zemaljskog muzeja u Sarajevu, Sarajevo, 1960.
* [[Enver Imamović]] -Antički kultni i votivni spomenici na području Bosne i Hercegovine, Sarajevo, 1977.
* [[Mirza Hasan Ćeman]] -Res Publica Aquarum S...U: Ilidža Sarajevo, Sarajevo 2000, 123-170
== Reference ==
Line 58 ⟶ 68:
* [https://web.archive.org/web/20140410152130/http://arheon.org/aquae-s/ Aquae S]
{{Portal Bosna i Hercegovina}}
[[Kategorija:Rimska naselja u Bosni i Hercegovini|A]]
[[Kategorija:Rimski arheološki lokaliteti u Bosni i Hercegovini|A]]
[[Kategorija:Nacionalni spomenici na Ilidži]]
[[Kategorija:Nacionalni spomenici u Sarajevu]]
| |||