Razlika između verzija stranice "T-64"

'''T-64''' je [[SSSR|sovjetski]] glavni borbeni [[Tenk|tenk]] uveden u operativnu upotrebu [[1964.]] godine. Bio je prvi sovjetski tenk sa tri člana posade što je bila posljedica upotrebe automatskog punjača topa. Bio je projektovan u isto vrijeme kad je projektovan [[T-72]] tenk. Kasnije u modelu T-64A [[1968.]] dodan je i 125  mm top s glatkom cijevi, koji je kasnije postao standard za sve ruske tenkove. Na njegovoj osnovi proizveden je [[T-80]]. Ovaj tenk je bio bolji od svih tenkova što je NATO imao od 1976. godine do uvođenja [[M1 Abrams|M1A1]] (1985) i [[Leopard 2|Leoparda 2A4]] (1986).

Projekat ovog tenka počinje pod vodstvom Aleksandra Aleksandroviča Morozova u fabrici Mališev u [[Harkiv|Harkivu]]u. Prvi prototip je nosio oznaku '''Objekt 430''' i proizveden je [[1960.]] godine. Tek onda kada su problemi u počecima serijske proizvodnje mogli biti riješeni, prvi primjerci tenka T-64 (Objekt 432) su dostavljeni tek 1967. godine. Od 1974. godine divizije sovjetskih snaga u [[Istočna Njemačka|Istočnoj Njemačkoj]] su počele sa opremanjem ovim tenkom.

U tadašnje vrijeme T-64 je bio najmoderniji sovjetski tenk koji je objedinjavao novu dostupnu i tadašnju unaprijeđenu tehnologiju, stoga je T-64 bio opremljen stabilizovanim glavnim topom sa automatskim punjačem topa, kompozitnim oklopom, moderne nišanske i optičke sprave, stereoskopski daljinometar<ref>http://www.kotsch88.de/f_t-64.htm</ref>, kao i kompaktnim i jakim dizeskim motorom. U glavnom pogledu ovaj tenk u vrijeme kada je uveden predstavljao jednu revoluciju u oklopnoj tehnici, ali je također predstavljao jedan kompleksan i sistem skup za održavanje. Neke kompomnente kao što su motor, mijenjač, automatski punjač topa predstavljali su novine u vojsci i bile su u početnim fazama, tako da su se pokazale kao nepouzdane u upotrebi. Ove greške su bile riješene tek kod treće i četvrte serijske varijante.

T-64 je upotrebljavan samo u sovjetskoj armiji i nije bio izvožen u druge zemlje. Narodu i u međunarodnoj javnosti je prvi put prikazan već kasno, tek na paradi za 40. godišnjicu [[Dan pobjede nad fašizmom|pobjede nad fašizmom]] na Crveno trgu.

T-64 pokreće dizelov dvotaktni, petocilindrični motor 5DTF snage 700KS i maksimalna brzina je 75 &nbsp;km/h. Domet mu je 400 &nbsp;km.

* doseg: 400 &nbsp;km, 500 &nbsp;km s vanjskim spremnicima.

*125 &nbsp;mm glatkocijevni top 2A46M-1 (D-81TM) sa punjačem topa 6ETs40 kapaciteta 28 granata, brzina paljbe 8 granata u minuti, ukupni kapacitet spremnika je 36 zrna od čega je 8 vođenih raketa 9M112M "Kobra" (NATO oznaka "AT-8 Songster"). Dostupna punjenja topa su:

**potkalibarsko zrno (APFSDS) 3UBM-17 ili 3UBM-19 ili starije verzije sa dodatnim nabojem početne brzine oko 1.800 &nbsp;m/s

*suspregnuti [[Mitraljez|mitraljez]] [[PK|PKT]] kalibra 7.62 &nbsp;mm sa spremnikom kapaciteta 1.200 metaka

*daljinski kontrolisani protivavionski mitraljez kalibra 12.7 &nbsp;mm [[NSV]] sa spreminikom od 300 metaka

*dimni bacači kalibra 81 &nbsp;mm 4+4 kod verzije T-64B i 6+6 kod verzije T-64A.

* 3-struki kompozitni oklop(''K formula''), s debljinom između 450 i 20 &nbsp;mm:

**prednja strana: 120 &nbsp;mm [[čelik]], 105 &nbsp;mm [[staklena vlakna]], 40 &nbsp;mm [[čelik]].

**bočna strana: 80 &nbsp;mm [[čelik]].

**prednja strana kupole: 150 &nbsp;mm [[čelik]], 150 &nbsp;mm [[staklena vlakna]], 40 &nbsp;mm [[čelik]].

Prema navodima Davida Isbyja , T-64 je uveden u operativnu upotrebu 1967. godine u 41. gardijskoj tenkovskoj diviziji u Kijevskom vojnom okrugu. <ref>p. 13, Isby, per [[Victor Suvorov]]</ref> Razlog tome je bila blizini fabrike gdje se prozivodio ovaj tenk, početak uvođenja tenka u operativnu upotrebu i obuka posade su zahtijevali prisustvo stručnog osoblja iz fabrike. Pretpostvlja se da je tenk bio nepoznanica zapadnim državama u periodu od početka proizvodnje do polovine [[1960-e|1960-ih]] godina.

T-64A je u početku opremanja sovjetske armije bio raspoređivan po zapadnih vojnim oblastima tadašnjeg [[SSSR|SSSR-a]] tokom [[1970-e|1970-ih]] godina te postepeno u jedinicama prve linije odbrane grupe sovjetskih snaga u [[DDR|DDR-u]], te sovjetskim trupama u ostatku Varšavskog pakta. Prva takva jedinica koja je bila opremljena T-64A tenkom je bila 14. gardijska motorizovana divizija u njemačkom gradu [[Jüterbog]] Kada je [[NATO]] došao do saznanja o novom tenku nakon što je on bio raspoređen u DDR-u, u početku je od strane NATO-a bio pogrešno identificiran kao [[T-72]]. T-64 je pretežno korišten u jedinicama na sjeveru Istočne Njemačke koje su pripadale 2. gardijskoj tenkovskoj, 3. udarnoj i 20. tenkovskoj gardijskoj armiji. Iako su ga sovjetske snage počeli mijenjati u službi sa novijim [[T-80]] tenkom, prije nego što su se sovjetske trupe u potpunosti povukle iz Istočne Njemačke krajem [[1980-e|1980-ih]] i početkom [[1990-e]] tih godina, dvije divizije i 6. odvojena gardijska motorizovana brigada još su koristile T-64 tenk.

Obično se izvještava da T-64 nije bio upotrijebljen u [[Sovjetsko-afganistanski rat|sovjetsko-afganistanskom ratu]], jer 40. sovjetska armija koja je tamo bila raspoređena je bila opremljena sa [[T-55|T-54/55]] i [[T-62]] tenkovima, vjerovatno zbog ograničene upotrebe tenkova zbog planinskog terena. Mali broj T-64 tenkova je bio testiran u Afganistanu <ref name="google">{{cite book|title=Inside Afghanistan: End of the Taliban Era?|author=Reddy, L.R.|date=2002|publisher=APH|isbn=9788176483193|url=https://books.google.com/books?id=NubtDf2T3cAC|page=57|accessdate=25. October10. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140904113001/http://books.google.com/books?id=NubtDf2T3cAC|archive-date=4. September9. 2014|url-status=live}}</ref> tokom januara 1980. godine, ali su brzo povučeni bez da su upotrijebljeni u borbi jer njihovui motori nisu dobro fukcionisali na velikoj nadmorskoj visini.{{Sfn|Zaloga|2015|p=|pp=43–44}}

U junu [[1992.]] godine novoformira vosjka [[Pridnjestrovska Moldavska Republika|Pridnjestrovlja]] je preuzela 18 T-64BV tenkova od 59. gardijske motorizovane divizije iz vojne oblasti [[Odesa]] koji su korišteni u [[Rat u Pridnjestrovlju|ratu u Pridnjestrovlju]] Dva T-64 su onesposobljena tokom ruske protivofanzive u blizini mjesta Bender<ref name="acig">{{cite web|url=http://www.acig.org/artman/publish/article_281.shtml|title=War in Moldova, 1992|last=Stratulat|first=Alexandru|last2=Cooper|first2=Tom|date=29. September9. 2003|website=|publisher=Air Combat Information Group|archive-url=https://web.archive.org/web/20051125035348/http://www.acig.org/artman/publish/article_281.shtml|archive-date=25. November11. 2005|accessdate=25. October10. 2014|df=}}</ref> , od kojih je jedan pogođen pritvtenkovskim topom 100 &nbsp;mm [[T-12]]. Ova akcija predstavlja prvu borbenu upotrebu ovog tenka.{{Sfn|Zaloga|2015|p=|pp=43–44}}

Dok su tokom [[Prvi čečenski rat|prvog čečenskog rata]] [[T-80]] tenkovi korišteni u borbama, nije dokumentirana upotreba T-64 tenka tokom ovog sukoba, ali moguće da su korišteni u malom broju.

T-64 je masovno uveden u borbena dejstva tokom polovine [[2014.]] godine u [[Rat u istočnoj Ukrajini|ratu u Donbasu]], gdje je ukrajinska vojska upotrijebila T-64 kao glavni borbeni tenk u ofenzivnim djelovanjima protiv proruskih pobunjenika. Također, krajem augusta 2014. godine zabilježena je upotreba preko 20 T-64 tenkova u vojnim snagama Novorusije.<ref>{{cite web|title=Lostarmour: Database of Documented Losses of Armored Vehicles in Civil War in Ukraine|url=http://lostarmour.info/spoils/|website=lostarmour.info|accessdate=3. September9. 2014|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140903164934/http://lostarmour.info/spoils/|archivedate=3. September9. 2014|df=}}</ref>

Ukrajinski i NATO zvaničnici tvrdili su da su ovi T-64 tenovi isporučeni od strane Ruske Federacije pobunjenicima <ref>{{cite news|last1=Marcus|first1=John|title=Russia and Ukraine's mystery tanks|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-27849437|publisher=BBC.com|accessdate=17. June6. 2014|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140616235223/http://www.bbc.com/news/world-europe-27849437|archivedate=16. June6. 2014|df=}}</ref> Od kraja augusta 2014. preko 70 tenkova t-64 različitih verzija uključujući najmanje tri tenka tipa T-64BM, dokumentirano je kao uništenih<ref>{{cite web|title=Lostarmour: Database of Documented Losses of Armored Vehicles in Civil War in Ukraine|url=http://lostarmour.info/armour/|website=lostarmour.info|accessdate=3. September9. 2014|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140903043959/http://lostarmour.info/armour/|archivedate=3. September9. 2014|df=}}</ref> u ratu u Donbasu.

*'''T-64''' originalna verzija sa topom D-68 kalibra 115 &nbsp;mm. Pravljen 1964-1968. Oko 600 komada napravljeno.

** '''T-64R''' tenkovi T-64 dovedeni na nivo T-64A 1977-1981. ali sa starim topovima kalibra 115 &nbsp;mm.

*'''T-64A''' pravljen od 1969 do osamdesetih. Top 2A26 kalibra 125 &nbsp;mm i mnoga druga poboljšannja. Tokom službe često poboljšavan.

*'''T-64E''' Modernizacija predstavljena 2011. godine. Modernizovani SUV, sistem stabilizacije, novi motor 5TDFE snage 850 KS. Moduli sa automatskim topom GŠ-23L (200+600 granata) i mitaljezom (koji pomjeren sa prvobitne koaksijalne pozicije) na vrhu kupole, daljinsko upravljani i sa novim panoramskim uređajem za komandira. Koristi oklop "Nož-2" tj. "Duplet" koji mu daje oklop RHAe 750 &nbsp;mm u frontalnoj projekciji. Cijena tenka je bila 1.12 milliona USD.

*'''BMPV-64''' Teško borbeno vozilo pješadije na osnovi šasije T-64 tenka sa potpuno promijenjenom kupolom i otvorom na stražnjem dijelu. Naoružanje se sastoji od 30 &nbsp;mm topa s daljinskim upravljanjem i 7.62 &nbsp;mm mitraljeza. Borbena težina iznosi 34.5 tona. Prvi prototip je izrađen 2005. godine. <ref name="urlBMPV-64 Prototype Heavy Armored Personnel Carrier | Military-Today.com">{{cite web |url=http://www.military-today.com/apc/bmpv_64.htm |title=BMPV-64 Prototype Heavy Armored Personnel Carrier &#124; Military-Today.com |archive-url=https://www.webcitation.org/678fE9lug?url=http://www.military-today.com/apc/bmpv_64.htm |archive-date=2012-04-23. 4. 2012 |url-status=live }}</ref><ref name=Viysko_T-64>[https://forum.durdom.in.ua/viewtopic.php?f=1&t=17291&view=print Т-64: Чи піде «під ніж» унікальна техніка?] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171201040720/https://forum.durdom.in.ua/viewtopic.php?f=1&t=17291&view=print |date=2017-1. 12-01. 2017 }} (T-64: Will Unique Technology go "Under the Knife"?) at ''Військо України'' (Ukrainian Army)</ref>

*{{ZID|DR Kongo}} - 25 T-64BV-1 tenkova nabavljenih od Ukrajine 2016. godine.<ref>{{cite web|title=DRC reportedly receiving T-64 tanks|url=http://www.defenceweb.co.za/index.php?option=com_content&view=article&id=33705:drc-reportedly-receiving-t-64-tanks&catid=50:Land&Itemid=105|website=Defence Web|accessdate=1. August8. 2017|archiveurl=https://archive.today/20170801163953/http://www.defenceweb.co.za/index.php?option=com_content&view=article&id=33705:drc-reportedly-receiving-t-64-tanks&catid=50:Land&Itemid=105|archivedate=1. August8. 2017|date=20. February2. 2014|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|last1=Binnie|first1=Jeremy|title=T-64 tank delivery to DRC confirmed|url=http://www.janes.com/article/72775/|website=IHS Jane's 360|accessdate=1. August8. 2017|archiveurl=https://archive.today/20170801163912/http://www.janes.com/article/72775/t-64-tank-delivery-to-drc-confirmed|archivedate=1. August8. 2017|date=1. August8. 2017|url-status=dead}}</ref>

*{{ZID|Ukrajina}} - 2.345 tenkova je bilo u upotrebi 1995. godine, 2.277 2000. godine, 2.215 tenkova 2005. godine.<ref>{{cite web|url=http://www.globalsecurity.org/military/world/ukraine/groundforces-equipment.htm|title=Ground Forces Equipment – Ukraine|author=John Pike|accessdate=15. November11. 2014|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170707104146/http://www.globalsecurity.org/military/world/ukraine/groundforces-equipment.htm|archivedate=7. July7. 2017}}</ref> Momentalno se nalazi oko 600 tenkova u upotrebi, 900+ tenkova u rezervi, od kojih je 100 modernizirano na T-64BM standard.

*{{ZID|Uzbekistan}} - 100 primjeraka u upotrebi 2017. godine.