Razlika između verzija stranice "Genetička izolacija"

'''Genetička izolacija''' (lat. ''isolare'' = osamiti), u novije vrijeme označena kao tok gena, odnosi se upravo na onemogućavanje slobodnog protoka gena (en. ''gene flow''), jer sprečava slučajno parenje (sklapanje brakova) i slobodnu razmjenu [[genetika|genetičkog]] materijala među pojedinim grupama [[jedinka|individua]]. Time se ograničava ili potpuno isključuje osnovni preduvjet genetičkog jedinstva [[vrsta|vrste]] i [[adaptacija|adaptivne integracije]] [[genski fond|genskih fondova]] njenih postojećih (sub)[[populacija]]. Iako se izolacija, obično, ispušta iz skupine faktora remećenja [[genetička ravnoteža populacije|genetičke ravnoteže]], nesumnjivo je da ona – bar na samom početku djelovanja – utiče na promjene genetičkog sastava novoformiranih reproduktivnih cjelina. Naime, u idealnim uvjetima za genetičku ravnotežu ona se uspostavlja već u prvoj generaciji, ali u novonastaloj konstelaciji alelogenskih frekvencija. Novoformirani genski fondovi, zatim, postaju podložni djelovanju ostalih faktora biodiversifikacije.<ref>Hadžiselimović R. (1986): Uvod u teoriju antropogeneze. Svjetlost, Sarajevo, {{ISBN |9958-9344-2-6}}.</ref><ref>Hadžiselimović R. (2005): Bioantropologija – Biodiverzitet recentnog čovjeka. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, {{ISBN |9958-9344-2-6}}.</ref>

Oni činioci koji ometaju fertilnu panmiksiju, odnosno nesmetano dvosmjerno strujanje gena među različito definiranim skupinama istovrsnih [[organizam]]a – označavaju se kao ''izolacijski mehanizmi''. Bez obzira da li se radi o potpunoj ili djelomičnoj izolaciji, pojava izolacionih barijera sprečava pomenute [[genetika|genetičko]]–integracione tokove i uvjetuje manje ili više nezavisno od¬vijanje mikroevolucionih procesa u pojedinim populacijama. Iako te zapreke mogu biti različite i složene prirode, one se, uglavnom, uvijek svode na ''restrikciju slučajnog parenja i rasprostranjenja'' (vanjske) ili na ''redukciju fertiliteta'' (unutrašnje). Prostorna ili ''[[geografija|geografska]] izolacija'' (neslučajno rasprostranjenje) jedinki i [[populacija]] neke [[vrsta|vrste]] je, u prvom redu, posljedica notorne činjenice da povoljni životni uvjeti nisu ravnomjerno distribuirani po [[Zemlja|Zemljinoj]] kori. Ograničenje slučajnog formiranja reproduktivnih parova i redukcija fertiliteta izazivaju reproduktivnu izolaciju. [[Panmiksija]] može biti ograničena ili potpuno spriječena raznim [[ekologija|ekološkim]], [[etologija|etološkim]] i [[mehanika|mehaničkim]] (''nepodudarnosti građe genitalnog aparata'') razlikama. Ograničenje (ili gubitak) fertilnosti predstavlja osobenu unutrašnju izolacionu barijeru koja se javlja zbog potpune sterilnosti (''gametske izolacije'') spolnog kontakta potencijalnih roditelja ili, pak, zbog različitih nivoa i oblika ugrožene fertilnosti potomaka. Pored sterilnosti kao barijere u potomstvu (''hibridima'') u živom svijetu uopće, javljaju se ''invijabilnost'' (začetog i nedonesenog) ploda, ''hibridna slabost'' (nepostizanje spolne zrelosti živorođenog potomka) i hibridno iznurenje (gubitak plodnosti nakon jedne ili nekoliko generacija).

Izolacija, bez obzira na porijeklo i oblik barijera, je uvijek '''uzrok''' ograničenja u slobodnoj razmjeni [[genetika|genetičkog]] materijala među pojedinim gru¬pama organizama; istovremeno, različiti stupnjevi (ne)potpune reproduktivne izolacije '''posljedica''' su gomilanja sitnih razlika u [[genetička struktura populacije|genetičkoj strukturi populacija]], odnosno u procesu [[specijacija|specijacije]], značaj izolacije kao “saučesnika” u kompleksnom djelovanju mikroevolucijskih činilaca [[Biološka raznolikost|biodiverziteta]], a posebno je razmatran odnos između izolacije i genetičkog drifta. Međutim, ona također može u značajnoj mjeri uticati i na učinke [[mutacija|mutacijskih]] promjena, odnosno na intenzitet i pravce prirodnog odabiranja. Pošto u izolovanim populacijama [[selekcija]] djeluje na različit polazni materijal (različite genske fondove), pravci njihove evolucije, ako izolacija dovoljno dugo traje, relativno lako [[Pravci evolucije|divergiraju]]. Na tu mogućnost naročito ukazuje pojava različitih [[mutacija]] u pojedinim izolatima. Naravno, raspadom ili fuzijom izolata ili pojedinačnim invazijama mutanata u širu populaciju, karakteristične mutacije jedne grupe [[jedinka|jedinki]] javljaju se i u novonastaloj, odnosno recipijentnoj populaciji, u kojoj se ponašaju kao i ostale svježe genetičke novosti.

Klasičnu kategorizaciju mogućih tipova izolacije elaborirao je najugledniji istraživač u ovoj oblasti u drugoj polovini 20. vijeka – [[Ernst May]]. rSažetak njegovog shvatanja izolacije kao jednog od četiri glavna faktora [[evolucija|evolucije]] prikazan je u tabeli ispod.<ref>Mayr E. (1970): Populatiomns, species, and evolution – An abridgment of Animal species and evolution. The Belknap Press of Harvard University Press, Cambridge, Massachussets and London, England, {{ISBN |0-674-69013-3}}.</ref>