Razlika između verzija stranice "Gen"
| [pregledana izmjena] | [pregledana izmjena] |
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
m ISBN magic link > {{ISBN}}; razne ispravke |
|||
Red 1:
[[Datoteka:Gene.png|mini|desno|Prikaz kojim se objašnjava sekvenca DNK koja sadrži genetičku informaciju]]
'''Gen''' je osnovna materijalna i funkcionalna jedinica genetičkog materijala, odnosno biološkog nasljeđivanja. Čini ga nukleotidna sekvenca koja sadrži genetičku informaciju za sintezu određenog [[protein]]a, tj. formiranje određene karakteristike u interakciji sa okolinom. Određeni gen zauzima specifično mjesto na hromosomu - [[lokus (genetika)|''genski lokus'']]. Pojmove [[fenotip]] i [[genotip]] u [[nauka|nauku]] je uveo [[Danska|danski]] [[botanika|botaničar]] Wilhelm Johannsen ([[1905]].), a iz genotipa je izveden gen.<ref>Krebs J. E., Goldstein E. S., Kilpatrick S., T. (2014): Lewin's Genes XI. Jones & Bartlett Publishing, Burlington, {{ISBN
Geni su transkripcijski aktivni dijelovi [[molekula|molekule]] [[DNK]], veličine od nekoliko stotina do nekoliko hiljada [[nukleotid]]nih parova. Prosječna dužina gena obično se kreće između 600 i 1800 parova nukleotida. Procjenjuje se da lanci ljudske DNK u svakoj [[ćelije (biologija)|ćeliji]] sadrže ukupno oko tri milijarde nukleotidnih parova. Dokazano je da određeni dugi, ponavljajući dijelovi, lanaca [[DNK]] svih organizama, pa tako i čovjeka, nisu genetički aktivni ([[Mikrosatelit|repetitivne sekvence]]). Pored toga, mnoge cjeline genetičke šifre se ponavljaju u manjem ili većem broju molekula DNK i njihovih dijelova. Sveukupnost organizacije i funkcije ljudskog organizma, uključujući sve ono što je osobeno i za ljudsku vrstu i fantastične razmjere individualne različitosti, određuje oko 30.000 gena, što je oko 2% našeg ukupnog genetičkog potencijala. Paradoks između veličine i složenosti kontrole i organizacije ljudskoga genoma ostvaruje se tzv. alternativnim [[Prerada RNK|splajsing]]om. To je pojava da nekoliko različitih gena (i do 6) zauzima zajednički [[prostor]] na [[DNK]] molekuli (vidi: [[Bioinformatika]]).
Red 10:
== Priroda djelovanja ==
Svaka normalna ljudska jedinka u svojim ćelijama nosi kompletnu genetičku informaciju svoje vrste, dobivenu spajanjem jajne ćelije i spermatozoida. Prema tome, svako od nas za svaku nasljednu osobinu (izuzimajući [[spolno vezano nasljeđivanje|spolno vezane]]) nosi po dva alela, od kojih jedan potječe od oca, a drugi od majke. Ako posmatramo jednu osobinu čije ispoljavanje kontrolišu samo dva alelna gena, pa jednog označimo sa ''A'', a drugog sa ''a'', možemo zaključiti da se oni javljaju u tri kombinacije ([[genotip]]a): ''AA'', ''Aa'' i ''aa''. Budući da ''AA'' i ''aa'' imaju homogenski sastav, označavaju se kao [[homozigot]]i (''homo'' od grč. ''homois'' – jednak, isti), dok se heterogenski sastav genotipa ''Aa'' imenuje kao [[heterozigot]] (grč. ''heteros'' – drugi).<ref>Alberts B., Johnson A., Lewis J., Raff M., Roberts K., Walter P. (2002):Molecular biology of the cell, 4th Edition Garland Science, New York, {{ISBN
Općepoznato je da se interakcija alelnih gena manifesuje u fenotipskom ispoljavanju heterozigotnih genotipova. Postoje tri osnovna oblika tog međudejstva: [[dominantnost]]–[[recesivnost]], [[kodominantnost]] i [[intermedijarnost]].
Red 19:
* '''[[Fenotip]]''' – sva mjerljiva ili uočljiva morfološka i fiziološka svojstva organizma nastala kao rezultat interakcije genotipa i okoline. Svojstvo može biti vidljivo kao npr. ravna kosa ili boja [[cvijet]]a dok neka svojstva zahtijevaju provođenje posebnih testova da bi ih identificirali, posebno kada je riječ o biohemijsko-fiziološkim i čulnim svojstvima (npr. ''krvna slika'' i određivanje krvnih grupa različitih sistema).
* '''[[Genotip]]''' – predstavlja sveukupno biološko nasljeđe jedinke. To je skup svih gena nekog organizma. Genotip neke jedinke nije uvijek vidljiv u fenotipu.
Line 36 ⟶ 35:
==Vanjski linkovi==
* [https://www.youtube.com/watch?v=bzYAbeuYzTk Nauka 50: Gen (RTS Obrazovno-naučni program - Zvanični kanal)]
[[Kategorija:Genetika]]
| |||